Centralny Rejestr Faktur, czyli monitorowanie faktury
Centralny Rejestr Faktur, którego wprowadzenie planowane jest w Polsce w połowie 2021 r., był jednym z tematów dyskusji podczas IV Kongresu Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan, który odbył się w dniach 14-15 października 2020 r.
Eksperci zwrócili szczególną uwagę na to, że projektowany przez resort finansów Centralny Rejestr Faktur (dalej także "CRF" lub "Centralna Baza Faktur") będzie miała możliwość monitorowania transakcji podatników w czasie rzeczywistym lub niemal rzeczywistym. Nowy system zakłada bowiem, że podatnicy przesyłają faktury (i/lub dane wynikające z wystawionych i otrzymanych faktur) w czasie rzeczywistym (lub niemal rzeczywistym) do centralnej bazy faktur.
System taki w różnych formach funkcjonuje m.in. we Włoszech, Portugalii, Brazylii, Tanzanii, Korei Południowej. Przykładowo, w funkcjonującym już modelu włoskim podatnicy wystawiają faktury poprzez system centralny, o czym poniżej.
Zobacz artykuł: Centralna baza faktur już w 2021 r. Ma być łatwiej i dla skarbówki, i dla podatnika
Jakie są plusy i minusy Centralnego Rejestru Faktur?
Jeżeli chodzi o plusy Centralnego Rejestru Faktur, eksperci wskazali tylko jeden, mianowicie możliwość bieżącej i stałej kontroli i szybki dostęp do danych dla organów podatkowych.
Natomiast, jeżeli chodzi o minusy nowego rozwiązania, to zostały wymienione następujące kwestie:
- dla efektywności wymaga w zasadzie powszechnego stosowania fakturowania elektronicznego;
- koszt wdrożenia i utrzymania systemu;
- ryzyko niezabezpieczenia chronionych danych (np. osobowych) czy też danych mogących stanowić tajemnice przedsiębiorstw;
- ryzyko nadużyć ze strony aparatu skarbowego – w razie dostępu do danych wykraczających poza zakres informacji niezbędnych dla ustalenia zobowiązania.
Jakie uwagi mają eksperci do Centralnej Bazy Faktur?
Koncepcja Centralnej Bazy Faktur, jeżeli chodzi o aspekt jawność wszystkich faktur wobec fiskusa, nie budzi obaw ekspertów, ponieważ wiele danych jest już obecnie przekazywanych w ramach zeznań i przygotowywanych dokumentacji (na żądanie) czy ramach kontroli. Można powiedzieć, że przedsiębiorcy są już dziś transparentni wobec fiskusa, a uczciwi podatnicy nie będą mieli oporów w udostępnianiu danych. Poza tym, faktury to podstawowy dokument, przedstawiany w ramach każdej kontroli, wobec czego przedsiębiorcy znają jego wagę oraz znaczenie.
Wśród zastrzeżeń natomiast wymienia się następujące obszary:
1) tajemnica skarbowa, ochrona poufności danych, zarówno handlowych, jak i danych osobowych (RODO);
2) automatyzacja (wszelkie aspekty/jest ich dużo i to duży problem), tak by nie obciążało to procesów sprzedażowych i fakturowych; złożone procesy zakupowe/sprzedażowe, złożone transakcje;
3) koniecznie uproszczenia i ograniczenia innych obowiązków.
Czy zastąpi JPK, czy możliwe uproszczenie?
Eksperci mają obawy, że ten dodatkowy obowiązek związany z koniecznością przesyłania e-faktur skomplikuje procesy wewnętrzne i działalność przedsiębiorstw.
Polskie przepisy, szczególnie odnoście momentu powstania obowiązku podatkowego oraz odliczania VAT, jak również szczegółowość różnych wymogów zarówno z VAT jak i innych przepisów są bowiem bardzo złożone. Obecna ustawa o VAT nakłada wiele ograniczeń, które powodują, że:
- faktura (sprzedaż) często wymaga wykazania w innym okresie, niż wystawienie (art. 19a ustawy o VAT);
- faktura (zakup): najpierw musi być wewnętrznie zatwierdzona (zaksięgowana), podatnicy nie odliczą VAT, jeżeli nie spełnią spełnią szeregu warunków;
- są też wyjątki i przypadku szczególne (art. 89b ustawy o VAT);
- jest też cała sfera odwrotnego obciążenia i faktur od podmiotów zagranicznych – import usług, WNT, import i inne;
- dużo skomplikowanych wymogów dotyczących faktur (treści i inne).
W związku z tym pojawiają się pytania: Czy CBF będzie na tyle elastycznym narzędziem, by podatnik mógł wystawiać, w procesach masowych, faktury spełniające zarówno wymagania jego, jak i wymagania prawne? Czy zastąpi JPK? Czy uprości cały system?
Jak działa centralna baza faktur w Portugalii?
W modelu portugalskim podatnicy zobowiązani są raportować informacje dotyczące każdego wystawionego dokumentu w czasie rzeczywistym - poprzez specjalny serwis internetowy; w niektórych przypadkach miesięcznie, do 12-ego dnia miesiąca przez plik w standardzie SAF-T, bezpośrednio za pomocą specjalnego portalu.
Istnieje tam obowiązek wystawiania faktur do wszystkich opodatkowanych transakcji i przesłania faktur do organów podatkowych (bez względu na formę faktury).
Funkcjonuje tam też loteria i możliwość odliczenia pewnej części VAT w rozliczeniu PIT (do 250 EUR) – zachęta dla konsumentów do kontrolowania biznesu (w roku 2014 dwa miliony osób dokonało takiego odliczenia).
Efekty modelu portugalskiego to:
- wzrost poprawności rozliczeń;
- postępujące uproszczenia modelu;
- zwiększone wpływy.
Władze portugalskie uznają oficjalnie, że zastosowany kompleks rozwiązań (SAF-T + Baza) jest dużym sukcesem bo znacząco zwiększyły się wpływy i zmniejszył szacowany poziom nadużyć. Podkreśla się, że kluczowym czynnikiem sukcesu była efektywna komunikacja i ścisła współpraca ze wszystkimi zainteresowanymi stronami.
Jak działa centralna baza faktur we Włoszech?
Model włoski (obligatoryjne e-fakturowanie w systemie) obejmuje 5,5 mln podatników VAT. Około 2 mld e-faktur rocznie. Przy czym, 2 miliony podatników jest objętych specjalnym systemem zwolnień dla małych przedsiębiorstw (zwolnionych z e-fakturowania).
Szacuje się, że koszt zarządzania systemem wynosi około 10 mln EUR rocznie. Natomiast szacowany roczny wzrost dochodów państwa to około 2 mld EUR.
Ekspercie zwracają uwagę na następujące minusy modelu włoskiego, tj.:
- znaczne koszty wdrożenia po stronie podatników;
- zwiększone ryzyko błędu;
- zwiększona ilość kar;
- krótkie vacatio legis;
- nieprecyzyjne przepisy dot. m.in. okresów przejściowych.
Natomiast wśród uproszczeń (plusów) wymienia się: wstępne wypełnianie deklaracji VAT, wstępne wypełnianie rejestru VAT, przyspieszenie zwrotu podatku VAT, likwidacja informacji podsumowujących.
Jak działa rejestr faktur (system SII) w Hiszpanii?
W modelu hiszpańskim (SII) obowiązek obejmuje wszystkich podatników VAT, którzy składają miesięczne deklaracje (także tych, niemający siedziby w Hiszpanii), których obrót przekroczył 6.000.000 Euro. W sumie dotyczy to transakcji reprezentujących około 80% kwot podatku VAT fakturowanego w Hiszpanii. W przypadku innych podatników VAT jest to dobrowolne.
Przekazywane informacje obejmują:
- sprzedaż - wszystkie wystawiane faktury, nawet dotyczące transakcji zwolnionych z podatku;
- zakupy - wszystkie otrzymane faktury, nawet uproszczone i te, z których VAT nie podlega odliczeniu; także informacje dotyczące importu.
Informacje o transakcji muszą być przekazane w ciągu 4 dni roboczych od dnia wystawienia/otrzymania faktury (nie później niż do 16. dnia następnego miesiąca).
oprac. Adam Kuchta
na podstawie materiałów z IV Kongresu Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan