Kiedy faktura nie uprawnia do odliczenia VAT?

Odliczenie VAT a wykorzystanie towaru lub usługi w działalności gospodarczej

W pierwszej kolejności przy ocenie prawa do odliczenia VAT z faktury zakupowej należy zwrócić uwagę na wykorzystanie towaru lub usługi do wykonywania opodatkowanej działalności gospodarczej (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT). Innymi słowy, jeżeli podatnik dokonuje zakupu towarów lub usług niezwiązanych z opodatkowaną działalnością gospodarczą, wówczas nie przysługuje mu prawo do odliczenia VAT. Przykładowo więc podatnik świadczący usługi doradcze, dokonując prywatnego zakupu butów sportowych, nie będzie miał prawa do odliczenia VAT z takich faktur.

Autopromocja

Kolejna sytuacja dotyczy podatników prowadzących działalność opodatkowaną i zwolnioną. W takich sytuacjach w pierwszej kolejności powinien on przyporządkować wydatek do określonego rodzaju działalności. Jeżeli nie będzie to możliwe, zastosowanie znajdzie odpowiednio wyliczona proporcja, o której mowa w art. 86 ust. 2a ustawy o VAT. Zatem podatnik będzie miał prawo do odliczenia VAT z takich faktur zakupowych jedynie w części.

Nabycie usługi od podatnika VAT

Ustawodawca w art. 88 ust. 4 ustawy o VAT wskazał, że brak jest możliwości odliczenia VAT z faktur wystawionych przez podmioty niezarejestrowane jako podatnicy VAT czynni. Taki zapis ustawy w połączeniu ze stanowiskiem fiskusa i wytycznymi Ministerstwa Finansów w zakresie weryfikacji kontrahentów sprawia, że podatnicy powinni dużą wagę przykładać do weryfikacji swoich kontrahentów, w szczególności w zakresie weryfikacji statusu VAT. Status podatnika można zweryfikować, korzystając z ogólnodostępnego rejestru elektronicznego umieszczonego na stronach Ministerstwa Finansów. Warto przy tym pamiętać o odpowiedniej dokumentacji przeprowadzonej weryfikacji statusu kontrahenta.

Ograniczone odliczenie VAT – pojazdy osobowe

W przypadku wydatków związanych z określonymi samochodami wykorzystywanymi do użytku mieszanego podatnikowi przysługuje co do zasady prawo do odliczenia jedynie 50% podatku VAT wynikającego z faktury zakupu. Powyższe wydatki to w szczególności wydatki na nabycie pojazdu, używanie (także rata leasingowa) oraz eksploatację. W pierwszej kolejności podatnicy powinni określić rodzaj i przeznaczenie pojazdu, a także jakie warunki winien spełniać, aby odliczyć VAT w całości. Jeżeli ich nie spełnia, odliczenie możliwe jest tylko w części. W ślad za tą klasyfikacją dokonuje się także odliczenia od wydatków eksploatacyjnych związanych z danym pojazdem.

Autopromocja

VAT w 2025 roku.
Szkolenie INFOR

Sprawdź

Usługi noclegowe i gastronomiczne

Ustawodawca zdecydował się pozostawić w art. 88 ust. 1 ustawy o VAT jedynie usługi gastronomiczne i noclegowe, co oznacza, że nabycie tych usług, nawet jeżeli jest ono związane z opodatkowaną działalnością gospodarczą, będzie wiązać się z brakiem możliwości odliczenia podatku VAT. Powyższe nie dotyczy nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób. Jest to ograniczenie przedmiotowe i dotyczy określonego rodzaju usług. Sądy administracyjne wskazują, że nabycie na rzecz klienta usług gastronomicznych i noclegowych, które następnie zostaną odsprzedane, nie powinno być ograniczane w zakresie możliwości odliczenia VAT (por. wyrok NSA z dnia 21 stycznia 2020 r., sygn. I FSK 1393/17). Ponadto należy odróżnić usługi gastronomiczne od usług cateringowych, od których można odliczać VAT bez ograniczeń.

Transakcja nieopodatkowana lub zwolniona z VAT

Podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego także w sytuacji, jeżeli zakupione towary lub usługi nie podlegają opodatkowaniu lub są zwolnione z opodatkowania. Oznacza to, że podatnik powinien zwrócić uwagę na klasyfikację podatkową nabywanych towarów i usług, w szczególności nie jest on w tym zakresie związany kwalifikacją dokonaną przez wystawcę faktury. Przykładowo więc, jeżeli podatnik otrzyma fakturę dokumentującą czynność zwolnioną z opodatkowania, na której wskazana została stawka 23%, to nie ma prawa do odliczenia VAT z takiej faktury.

Puste faktury VAT, podatnicy nieistniejący, czynności pozorne itp.

Ostatnia grupa przypadków, w ramach których brak jest możliwości odliczenia VAT to sytuacje nadużyć podatkowych. W szczególności brak jest możliwości odliczenia VAT z faktur wystawionych przez podmiot nieistniejący lub z faktur tzw. pustych, czyli dokumentujących czynności, które się nie zdarzyły albo są niezgodne z rzeczywistością. Ponadto ustawodawca zakazał odliczenia VAT z faktur dokumentujących czynności pozorne.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Przykładowo więc, jeżeli zdarzenie w ogóle nie zaistniało, zaistniało w innej dacie lub innych rozmiarach, podatnik traci prawo do odliczenia VAT (por. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 4 marca 2020 r., sygn. I SA/Bk 47/20). Ponadto organy podatkowe i sądy administracyjne zwracają uwagę na konieczność dochowania należytej staranności przy weryfikacji kontrahentów podatnika. W przypadku braku inicjatywy lub braku staranności przy weryfikacji prawo do odliczenia VAT może zostać ograniczone (por. wyrok WSA Poznań z dnia 6 lutego 2020 r., sygn. I SA/Po 553/19).

Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź