Odliczenie podatku naliczonego, a nierzetelna faktura
REKLAMA
REKLAMA
Odliczanie VAT - podstawy prawne
Ustawodawca zdecydował, jak powinno wyglądać prawidłowe prowadzenie dokumentacji, wskazał jakie uprawnienia mają organy podatkowe i jak powinny oceniać ewentualne zagrożenia. Podstawy w zakresie wystawiania i oceny ewentualnych błędów faktur i oceny ich nierzetelności, podatnicy znajdą w trzech głównych aktach prawnych:
REKLAMA
- Ustawie o VAT;
- Ustawie kodeks cywilny;
- Ustawie ordynacja podatkowa.
Obowiązek wystawiania faktury został wprowadzony art. 106b Ustawy o VAT, który zobowiązuje podatnika do wystawienia faktury w konkretnych przypadkach. Następnie ustawodawca zdecydował, że faktura jest dokumentem formalnym, którego treść ma być określona (obowiązkowe elementy składowe art. 106e ustawy o VAT).
Prawidłowa faktura
Może zdarzyć się, że pomimo dobrych chęci podatnik popełni błąd lub dojdzie do zmian, które mogą mieć skutki podatkowe. Takie sytuacje ustawodawca przewidział art. 106j Ustawy o VAT, który umożliwia wystawienie faktury korygującej przez podatnika, gdy po wystawieniu faktury:
- udzielono obniżki ceny w formie rabatu,
- udzielono opustów i obniżek,
- dokonano zwrotu towaru i opakowań,
- dokonano zwrotu całości lub części zapłaty,
- podwyższono cenę,
- stwierdzono pomyłkę w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji faktury.
Odliczenia podatku
Zasady odliczania podatku zostały uregulowane następująco (ustawa o VAT art. 86):
w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
Ustawodawca zauważa jednak, że odliczenia powinny następować tylko na podstawie prawidłowo wystawionych dokumentów. W art. 88 ustawy o VAT wskazuje, kiedy obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku nie należy stosować.
Faktury niezgodne z rzeczywistością
Jedną z wyjątkowych sytuacji błędnie wystawionego dokumentu księgowego, kwalifikowana formą braku możliwości odliczenia podatku, jest faktura wystawiona niezgodnie z rzeczywistością. W art. 88 ustawy o VAT, ustawodawca stwierdza wprost, że nie można stosować obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku i nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku, gdy faktury stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane lub podają kwoty niezgodne z rzeczywistością.
Polecamy: VAT 2020. Komentarz
Polecamy: Biuletyn VAT
Nierzetelność jako kwalifikowane zagadnienie błędności
Nierzetelność faktury jest zagadnieniem złożonym. Ocena ewentualnej nierzetelności jest bowiem bardziej złożona, niż wskazanie czytelnego błędu (na przykład obliczeniowego). W takiej sytuacji organ, czy potem sąd, musi pochylić się nad oceną nie tylko dokumentów księgowych i podatków, ale z oceną rzeczywistości (i to najczęściej historycznej, poddając ocenie konkretne dowody). Praca będzie odbywać się więc już nie tylko na bazie ustawy o VAT, ale również Ordynacji Podatkowej oraz Kodeksu Cywilnego.
Artykuł 199a Ordynacji podatkowej określa, że organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. A w przypadku, jeżeli czynności dokonano pod pozorem (pod pozorem dokonania innej czynności prawnej), skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej.
Artykuł 58 kodeksu cywilnego stanowi natomiast, że czynność prawna może być nieważna. Taką nieważną czynnością prawną, jest na przykład czynność mająca na celu obejście ustawy. Zgodnie z utrwaloną doktryną, taka nieważna czynność nie może wywoływać odpowiednich skutków.
Definicja nierzetelności
Nie ma formalnej definicji nierzetelnej faktury. Została ona wypracowana w szerokim orzecznictwie sądowym. Sądy podkreślają, że rzetelna faktura powinna, podobnie jak w definicji rzetelnych ksiąg, odzwierciedlać stan rzeczywisty - zarówno w zakresie podmiotowym jak i przedmiotowym. A contrario - nierzetelna faktura tego nie robi.
Przykładem takiej interpretacji, jest aktualna teza z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 września 2013 roku, w sprawie IFSK 1133/12, gdzie Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że:
1. Tylko faktura rzetelna od strony podmiotowej i przedmiotowej, tzn. dokumentująca rzeczywistą czynność opodatkowaną podatnika, przez niego wykonaną i udokumentowaną tą fakturą, daje jej odbiorcy uprawnienie do odliczenia wykazanego w niej podatku.
2. Nie chodzi o to, aby za fakturą stały jakiekolwiek czynności dokonane. Faktura winna bowiem stwierdzać rzeczywistość […].
Należy więc uznać, że jedną z okoliczności stanowiących o prawidłowości faktury jest to, aby opisywała realia (rzeczywistość). Jeżeli podatnik popełni błąd w ocenie stanu faktycznego, może dojść do sytuacji, że wystawi fakturę błędnie – a następie taka zostanie uznana za nierzetelną. Takie sytuacje mogą mieć miejsce, nawet w przypadku uczciwych przedsiębiorców (nie tylko podmiotów wystawiających tak zwane „puste faktury”). Dość ciekawy spór na tle błędnie wystawionych faktur, które zostały uznane za nierzetelne oraz obniżania „nimi” podatku naliczonego, miał ostatnio finał przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Opolu, w sprawie I SA/Op 78/20.
Przykład sporu o odliczenie VAT - wyrok WSA
REKLAMA
Stan faktyczny niniejszej sprawy opierał się na ocenie współpracy spółki (podatnika), z tak zwanymi spółkami outsourcingowymi. Według podpisanych umów oraz wystawionych faktur (w dużym uproszczeniu), współpraca miała polegać na zatrudnianiu dla spółki pracowników przez firmy outsourcingowe. Za takie usługi prowadzenia kadr i zatrudniania pracowników, firmy te miały pobierać odpowiednie wynagrodzenie. Takie formy znane są dość szeroko, ponieważ wiele firm boi się odpowiedzialności jako „pracodawca” – i woli płacić za usługi outsourcingowe, niż samodzielnie zatrudniać pracowników.
Ku zdziwieniu spółki, problemem nie okazała się weryfikacja przez Państwową Inspekcję Pracy, a kontrola podatkowa z urzędu skarbowego. W toku postępowania wykazano, że pracownicy byli rozliczani, nadzorowani oraz przygotowywani do pracy w spółce głównej. Wszelkie decyzje kadrowe podejmowane były na miejscu, a nawet spółka główna (posiadając odpowiednie pełnomocnictwa) wystawiała dokumenty kadrowe (np. świadectwa pracy itp.). Zleceniobiorcy i pracownicy nie wskazali żadnego rzeczywistego powiązania ze spółką outsourcingową. Współpraca z nią okazała się więc, w ocenie organów, fikcyjna.
Organ stwierdził, że praca spółek outsourcingowych ograniczała się do wypłaty wynagrodzeń i firmowania dokumentacji. Dlatego organy doszły do wniosku, że wyłącznym celem współpracy pomiędzy spółką, a spółkami outsourcingowymi, było osiągnięcie korzyści finansowej w postaci nieodprowadzania składek ZUS oraz zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od wynagrodzeń. Dalej ustalił, że rzeczywistym pracodawcą była spółka, a nie spółki outsourcingowe. Dlatego wartość świadczonej pracy nie mogła być nabyta od innych podmiotów, jako usługa obca.
Na koniec, decydujące okazało się stwierdzenie, że wystawione faktury przez spółki outsourcingowe musiały być nierzetelne, skoro zostały wystawione na nierzeczywiste usługi. Spółka w rzeczywistości nie nabyła tych usług.
Rozpatrując powyższą sprawę, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu przyjął argumentację organów podatkowych za słuszną. Wyrokiem, z dnia 30 czerwca 2020 roku Sąd podkreślił, że samo wystawienie faktury kosztowej czy jej otrzymanie, nie wystarczy do obniżania podatku naliczonego. Takie prawo możliwe jest tylko, jeżeli faktura została wystawiona rzetelnie, w konsekwencji nabycia rzeczywiście wyświadczonej usługi.
Teza wyrok (aktualna):
W przypadku, gdy podatnik dysponuje fakturą stwierdzającą czynności, które nie zostały wykonane, lub zostały wykonane w sposób inny, niż wynika z treści tej faktury, w rzeczywistości nigdy nie nabył prawa do obniżenia podatku naliczonego. Podatnik może bowiem zrealizować uzyskane prawo jedynie w konsekwencji nabycia rzeczywiście wyświadczonej usługi, zarówno w aspekcie przedmiotowym, jak i podmiotowym, którą to okoliczność potwierdza rzetelna faktura.
Podsumowanie i rekomendacje dla przedsiębiorców
Prawo do odliczenia podatku naliczonego jest jednym z najważniejszych dla podatników, jednak w określonych przypadkach - organy mają prawo ograniczyć do uprawnienie. Opracowywany temat weryfikacji błędów i ewentualnej nierzetelności faktur (która może skutkować właśnie takim ograniczeniem prawa) jest dość skomplikowany, ponieważ każda sprawa powinna być oceniana indywidualnie. Dodatkowo, podstawy prawne rozstrzygnięcia w takich sporach cechuje charakter interdyscyplinarny (połączenia przepisów z kilku ustaw na raz), a w sporze często konieczne jest przeprowadzenie szerokiej oceny materiału dowodowego.
Jako ogólną rekomendację, w przypadku problemów na tle błędów i nierzetelności faktur, można jednak wskazać, aby podatnicy bardzo skrupulatnie weryfikowali otrzymywane faktury. Chodzi tutaj o ocenę nie tylko rodzaju wydatku, ale również stosunku dokumentu do stanu faktycznego i praktyki. Okazuje się bowiem, że podczas kontroli organy podatkowe (a następnie potwierdza to orzecznictwo Sądowe) zwracają uwagę nie tylko na umowy, czy porozumienia – ale przede wszystkim weryfikują stan rzeczywisty. I może okazać się, że dadzą wiarę (i pierwszeństwo) zeznaniom świadków, pomimo tego, że są sprzeczne z posiadaną przez podmiot dokumentacją.
Źródła opracowania:
- Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług Dz.U.2020.106 tj. z dnia 2020.01.23 (zwana dalej "Ustawa o VAT");
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny Dz.U.2019.1145 tj. z dnia 2019.06.19 (zwana dalej "kodeks cywilny");
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa Dz.U.2020.1325 tj. z dnia 2020.07.31 (zwana dalej "Ordynacja podatkowa");
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 30 czerwca 2020 r. I SA/Op 78/20 (konsekwencje nierzetelnych faktur) LEX nr 3035030;
- Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 września 2013 roku, w sprawie IFSK 1133/12, LEX nr 1375562.
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat