Ewidencja na kasie fiskalnej a zawyżona stawka VAT
Ewidencjonowanie sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej jest zasadniczo związane z realizowaniem transakcji z ostatecznymi konsumentami, tj. osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej. W takim przypadku nabywca nie dokonuje odliczenia VAT zapłaconego w cenie nabywanego towaru lub usługi i ostatecznie ponosi koszt tego podatku. Stąd w przypadku omyłkowego zastosowania zawyżonej stawki VAT, pojawia się pytanie, czy sprzedawca może skorygować błędnie zastosowaną stawkę VAT i odzyskać nadpłacony VAT. W ostatnim czasie temat korekty VAT w powyższym przypadku powraca w związku ze zmianami, które weszły w życie 1 lipca 2020 r. Obowiązywać wtedy zaczęła tzw. nowa matryca stawek VAT, która spowodowała zmianę stawek VAT dla wybranych towarów i usług.
Organy podatkowe: zawyżonego VAT nie można odzyskać
W przypadku zastosowania zawyżonej stawki VAT przy sprzedaży zarejestrowanej na kasie fiskalnej organy podatkowe przedstawiają zasadniczo stanowisko negatywne dla sprzedawców, kwestionując możliwość odzyskania zawyżonego VAT.
W wydawanych interpretacjach indywidualnych Dyrektor KIS wskazuje, że gdy sprzedawca nie zwróci nabywcy różnicy w cenie odpowiadającej wysokości zawyżonego VAT, to nie można dokonać korekty nienależnie zadeklarowanego VAT. Zdaniem Dyrektora KIS to konsument, a nie sprzedawca – podatnik ponosi ciężar VAT. Zwrot podatku sprzedawcy, który nie poniósł ekonomicznego ciężaru podatku prowadziłby do bezpodstawnego wzbogacenia.
Organy podatkowe powołują się w takich sprawach na definicję nadpłaty zawartą w Ordynacji podatkowej. Pomimo, że nie wynika to wprost z przepisów, to zdaniem organów podatkowych regulacje w tym zakresie należy interpretować tak, że nadpłaty nie stanowi kwota podatku, jeżeli ten kto ją uiścił nie poniósł z tego tytułu bezpośredniego uszczerbku majątkowego. Takie stanowisko przedstawił Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale Izby Gospodarczej NSA z 22 czerwca 2011 r. (sygn. I GPS 1/11) w odniesieniu do podatku akcyzowego.
Polecamy: VAT 2020. Komentarz
Polecamy: Biuletyn VAT
Orzecznictwo sądów administracyjnych – niestety niejednolite
Na poziomie sądów administracyjnych omawiana problematyka jest niejednoznaczna – w orzecznictwie są rozbieżności. I tak, w wydawanych przed 2019 rokiem orzeczeniach NSA przedstawia stanowisko pozytywne dla podatników wskazując, że przepisy o nadpłacie nie zawierają warunku wykazania uszczerbku majątkowego. Zdaniem NSA przyjęcie argumentacji organów podatkowych jest niezasadne, bo oznaczałoby, że w przypadku VAT w ogóle nie byłoby uprawnionego do zwrotu nadpłaty podatku - ani podatnik, który zapłacił ten podatek nie byłby bowiem do tego uprawniony, ani też nie byłby do tego uprawniony kontrahent niebędący podatnikiem VAT. NSA wskazywał również, że konkluzje płynące z ww. uchwały Izby Gospodarczej NSA nie obejmują VAT (przykładowo NSA w wyrokach o sygn. I FSK 1753/16, I FSK 271/12, I FSK 596/14 oraz I FSK 1168/15).
Jednakże, odmienne stanowisko - negatywne dla podatników - przedstawił NSA w dwóch wyrokach wydanych w 2019 roku. Jak wskazał NSA, dla powstania nadpłaty ma znaczenie kwestia poniesienia przez podatnika ciężaru ekonomicznego podatku. NSA jednocześnie stwierdził, że chociaż wskazana wyżej uchwała Izby Gospodarczej NSA dotyczyła podatku akcyzowego, to znajduje także odniesienie w VAT. Podobne konkluzje zdają się płynąć z niedawnego wyroku NSA z 1 lipca 2020 r. w sprawie o sygn. I FSK 1725/17, niemniej na dzień przygotowania niniejszego artykułu nie zostało opublikowane pisemne uzasadnienie tego wyroku.
Warto mieć na uwadze, że rozbieżności interpretacyjne występują także bezpośrednio przy orzekaniu danej sprawy. W jednym z wyroków NSA zapadłych w zeszłym roku, w którym NSA podzielił niekorzystne dla podatników stanowisko, sędzia sprawozdawca zgłosiła zdanie odrębne. W zdaniu odrębnym sędzia w pełni podzieliła pozytywne dla podatników stanowisko prezentowane we wcześniejszym orzecznictwie NSA.
Podsumowanie
Ostateczne rozstrzygnięcie omawianej kwestii zależy od stanu faktycznego konkretnej sprawy. Dlatego też, każdy przypadek zawyżenia stawki VAT i możliwości dokonania korekty należy analizować odrębnie. W niektórych przypadkach widać nawet przychylne dla podatników stanowisko organów podatkowych. W specyficznej sprawie podatnika korzystającego z podmiotowego zwolnienia z VAT (tj. sprzedawca nie rozliczał VAT), a który w wyniku błędnego zaprogramowania kasy fiskalnej całą sprzedaż zwolnioną ewidencjonował na kasie ze stawką 23% VAT. Dyrektor KIS potwierdził, że sprzedawca nie jest zobowiązany do zapłaty podatku należnego wynikającego z paragonów fiskalnych.
Chociaż organy podatkowe prezentują zasadniczo negatywne dla podatników stanowisko (z pewnymi wyjątkami), to orzecznictwo NSA może dawać nadzieję na ostatecznie korzystne rozstrzygnięcie danej sprawy. Obecnie na rozstrzygnięcie NSA oczekuje kilka skarg kasacyjnych na korzystne dla podatników rozstrzygnięcia Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Wyroki NSA w tych sprawach powinny pokazać, w jaką stronę interpretacyjną będzie zmierzać orzecznictwo NSA.
Niezależnie od powyższego, sprzedawcy przy prowadzeniu ewidencji j na kasie fiskalnej powinni zwracać szczególną uwagę na stosowaną stawkę VAT. Obecnie szczególnie warto przyjrzeć się sprzedaży dokonywanej po 1 lipca 2020 r. z uwagi na wspomniane wprowadzenie nowej matrycy stawek VAT. Przypominamy, że w przypadku wątpliwości co do właściwej stawki VAT, podatnik może wystąpić z wnioskiem do Dyrektora KIS o wydanie Wiążącej Informacji Stawkowej.
Wojciech Saciuk, menedżer w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte
Klaudia Piąstka, konsultant w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte