W przypadku podatnika wykonującego czynności polegające na dostawie towarów używanych nabytych uprzednio przez niego do celów prowadzonej działalności w celu odsprzedaży podstawą opodatkowania podatkiem może być marża stanowiąca różnicę między całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru, a kwotą nabycia, pomniejszona o kwotę podatku (art. 120 ust. 4 ustawy o VAT).
Dla celów rozliczeń według tej procedury ustawodawca wprowadził odrębną definicję towarów używanych.
DEFINICJA
Towary używane to ruchome dobra materialne nadające się do dalszego użytku w ich aktualnym stanie lub po naprawie, inne niż dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki oraz inne niż metale szlachetne lub kamienie szlachetne (CN 7102, 7103, 7106, 7108, 7110, 7112), (PKWiU 24.41.10.0, 24.41.20.0, ex 24.41.30.0, ex 32.12.11.0, ex 32.12.12.0 i 38.11.58.0).
Opodatkowanie w systemie marży jest jednak ograniczone do pewnej kategorii towarów używanych, które podatnik nabył uprzednio w celu ich odsprzedaży. Istotne jest przy tym, od kogo towary używane zostały nabyte.
Aby można było stosować procedurę marży, towary muszą być nabyte od:
• osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, niebędącej podatnikiem podatku od towarów i usług lub niebędącej podatnikiem podatku od wartości dodanej;
• podatników VAT, jeżeli dostawa tych towarów była zwolniona od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 (dostawa towarów używanych) lub art. 113 (zwolnienie podmiotowe ze względu na wysokość obrotów);
• podatników, jeśli dostawa tych towarów była opodatkowana od marży;
• podatników podatku od wartości dodanej, jeżeli dostawa tych towarów była zwolniona od podatku na zasadach odpowiadających regulacjom zawartym w art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 113 ustawy o VAT;
• podatników podatku od wartości dodanej, jeżeli dostawa tych towarów była opodatkowana podatkiem od wartości dodanej na zasadach odpowiadających regulacjom zawartym w art. 120 ust. 4 i 5 (od marży), a nabywca posiada dokumenty jednoznacznie potwierdzające nabycie towarów na tych zasadach.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Jak z tego wynika, ta szczególna procedura dotyczy jednak tylko dostawy towarów używanych, które podatnik nabył od osób:
• niebędących podatnikami podatku od towarów i usług;
• które wprawdzie są podatnikami podatku od towarów i usług, ale którym w stosunku do dostarczanych towarów używanych nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego lub które należą do kategorii drobnych przedsiębiorców zwolnionych od podatku od towarów i usług, które są pośrednikami, a towar będący przedmiotem dostawy już był opodatkowany w szczególnej procedurze opodatkowania marży;
• które nie są podatnikami podatku od towarów i usług albo są podatnikami podatku od wartości dodanej na terytorium innego państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej i realizują dostawę towarów na zasadach odpowiadających regulacjom zawartym w art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 113 oraz regulacjom zawartym w art. 120 ust. 4 i 5 ustawy o VAT.
Samochody sprowadzane z innych krajów
Powstaje zatem pytanie, czy import oraz wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodów używanych z kraju trzeciego klasyfikuje się do nabycia, o którym mowa w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT. Po pierwsze, należy zauważyć, że katalog w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT jest katalogiem zamkniętym. A zatem jest to wyliczenie wszystkich możliwych sposobów nabycia towarów używanych, które upoważniają do zastosowania opodatkowania na zasadzie marży do dalszej sprzedaży nabytych towarów używanych. Tym samym gdy podatnik-pośrednik nabędzie towary używane od podmiotów innych niż wymienione w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT, nie będzie uprawniony do zastosowania opodatkowania marży.
Po drugie, należy zauważyć, że w tym katalogu nie został wymieniony import ani wewnątrzwspólnotowe nabycie jako sposób nabycia towarów używanych uprawniający do zastosowania opodatkowania marży.
Po trzecie, procedura opodatkowania marży znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy nabycie towaru używanego przez podatnika nie jest opodatkowane ze względu na status zbywcy określony w ww. artykule lub jest opodatkowane na szczególnych zasadach. W żadnym z tych przypadków nie występuje jednak podatek naliczony z tytułu nabycia tych towarów używanych, tak jak to ma miejsce przy imporcie (bądź wewnątrzwspólnotowym nabyciu) samochodów.
Jak stwierdził TSUE w wyroku z 3 marca 2011 r. w sprawie C-203/10:
(...) w każdym razie procedura marży nie ma zastosowania do dostaw dotyczących takich towarów, jakie są przedmiotem niniejszej sprawy, które zostały osobiście zaimportowane do Unii przez podatnika-pośrednika na podstawie zasad ogólnych VAT. (...) Jednakże jeżeli na potrzeby opodatkowanych transakcji podatnik-pośrednik odsprzedaje towary, które osobiście zaimportował, podlegając zasadom ogólnym VAT w państwie członkowskim, w którym dokonuje tych transakcji, będąc uprawniony na mocy art. 168 lit. d) dyrektywy 2006/112 do odliczenia podatku VAT należnego lub zapłaconego z tytułu importu owych towarów, nie istnieje żadne ryzyko podwójnego opodatkowania, które mogłoby uzasadnić stosowanie stanowiącej odstępstwo procedury marży.
Oznacza to, że pośrednik sprowadzający samochody:
• z innych krajów UE, gdy jest zobowiązany do rozliczenia WNT, lub
• spoza UE, gdy rozlicza VAT od importu towarów,
nie może ich sprzedaży opodatkować od marży, gdyż w obu przypadkach jest uprawniony do odliczenia VAT.
Polecamy: Biuletyn VAT
Przykład
Podatnik zajmujący się sprzedażą samochodów używanych sprowadził z Niemiec trzy samochody:
• jeden samochód kupił od osoby prywatnej – jego sprzedaż może opodatkować od marży,
• drugi samochód kupił od niemieckiego pośrednika, który zastosował na fakturze marżę – jego sprzedaż również może opodatkować od marży;
• trzeci samochód kupił od niemieckiej firmy, która na fakturze zastosowała zwolnienie (w Polsce 0%) – od jego nabycia musi rozliczyć WNT i przy sprzedaży nie może zastosować marży.
Podatnik rozlicza VAT od WNT, gdy sprzedawca jest podatnikiem VAT niekorzystającym ze zwolnienia, a transakcja nie była opodatkowana według procedury marży (art. 10 ustawy o VAT).
Marża przy sprzedaży nie może być zastosowana także w przypadku, gdy samochód jest importowany do innego kraju UE, a następnie sprowadzany do Polski. Artykuł 2 pkt 7 ustawy o VAT zawiera definicję importu, według której za import uznaje się przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju. Należy jednak zaznaczyć, że tylko wtedy, gdy określona procedura celna zostanie zakończona na terytorium Polski, będziemy mieli do czynienia z importem towarów na terytorium kraju (art. 26a ust. 1 ustawy o VAT). Jeśli natomiast procedura celna zostanie zakończona na terytorium innego państwa członkowskiego, import będzie dokonany w tym państwie. W przypadku gdy przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego następuje na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej, nie dochodzi do importu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Nie oznacza to jednak, że sprzedaż samochodu może być opodatkowana od marży. W tym przypadku podatnik jest zobowiązany do rozliczenia VAT od WNT. Do wewnątrzwspólnotowego nabycia dochodzi także wtedy, gdy podatnik podatku od wartości dodanej przemieszcza z innego kraju UE do Polski towary należące do jego firmy. Z art. 11 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że do WNT dochodzi wówczas, gdy są spełnione następujące warunki:
• towary są przemieszczane przez podatnika podatku od wartości dodanej lub na jego rzecz,
• towary należą do tego podatnika i są przemieszczane z terytorium innego państwa członkowskiego na terytorium Polski,
• towary te zostały przez tego podatnika na terytorium tego innego państwa członkowskiego w ramach prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa wytworzone, wydobyte, nabyte, w tym również w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, albo zaimportowane,
• towary te mają służyć działalności gospodarczej podatnika.
W tym przypadku w państwie, z którego przemieszczane są towary, występuje wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, natomiast w państwie, do którego przemieszczane są towary, następuje ich wewnątrzwspólnotowe nabycie.
W przypadku przemieszczania towarów własnych największy problem stwarza ustalenie, czy polski podatnik, który w innym kraju UE zapłacił VAT od importu towarów, jest podatnikiem podatku od wartości dodanej w tym kraju. Jak wynika z orzecznictwa polskich sądów, aby uznać dany podmiot za podatnika, nie ma znaczenia faktyczna rejestracja do VAT w tym kraju. Dlatego polski podatnik, który importuje towary do innego kraju UE i następnie sprowadza je do Polski, ma obowiązek rozliczyć w kraju WNT.
W wyroku NSA z 6 listopada 2009 r. (sygn. akt II FSK 965/08) czytamy:
Reasumując wewnątrzwspólnotowe nabycie ma miejsce także wówczas, gdy przemieszczeniu podlegają towary, które uprzednio zostały zaimportowane na terytorium wspólnoty: polski podatnik przemieszcza do Polski towary, które zostały zaimportowane z Kanady na terytorium Niemiec. W tym przypadku najpierw ma miejsce import na terytorium Niemiec, a następnie z terytorium Niemiec wewnątrzwspólnotowa dostawa do Polski, w Polsce następuje wewnątrzwspólnotowe nabycie. Faktyczne opodatkowanie dotyczy czynności importu oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia. Zatem czynność przywozu jest opodatkowana dwukrotnie. Przepisy dyrektywy VAT z 2006 r. nakazują, aby państwa członkowskie, w których następuje import, przyznały prawo bezpośredniego zwrotu podatnikowi dokonującemu przemieszczania towaru. Na koniec należy dodać, iż powstanie u podatnika nabycia wewnątrzwspólnotowego jest uzależnione od treści dokonanej przez niego czynności oraz od jego statusu jako podatnika tzn. prowadzącego działalność gospodarczą. Rejestracja nie jest natomiast warunkiem wystąpienia u tego podmiotu nabycia wewnątrzwspólnotowego.
Dlatego gdy przemieszczane są towary, których import wystąpił na terytorium innego kraju UE, polski podatnik rozlicza w kraju WNT. Podatek należny jest jednocześnie podatkiem naliczonym, który podlega odliczeniu na zasadach ogólnych. Wyłącza to możliwość zastosowania przy sprzedaży samochodu szczególnej procedury określonej w art. 120 ust. 4 ustawy, tj. opodatkowania ich na zasadzie marży.
Polski podatnik kupił w Szwajcarii używany samochód. Sprowadził go do Polski przez Niemcy, gdzie zapłacił VAT od importu towarów. W związku z tym musi w Polsce rozliczyć WNT i nie może stosować marży przy jego sprzedaży.
Części samochodowe
Polskie organy podatkowe oraz sądy uznają, że sprzedaż używanych części samochodowych pochodzących z samochodów nabytych na warunkach określonych w art. 120 ust. 10 ustawy o VAT nie może być opodatkowana od marży m.in. z tego powodu, że nie jest znana cena nabycia poszczególnych części, lecz wyłącznie samochodu. W wyroku NSA z 28 marca 2012 r. (sygn. akt I FSK 839/11) czytamy:
Z art. 120 ust. 4 u.p.t.u. wynika bowiem, że do wyliczenia marży musi być znana cena nabycia towaru, który jest zbywany. Musi być to zatem towar zindywidualizowany, bo tylko takiemu towarowi można przypisać rzeczywistą kwotę nabycia. Możliwość odstąpienia od tej reguły dotyczącej ceny nabycia ustawodawca przewidział wyłącznie w odniesieniu do przedmiotów kolekcjonerskich (art. 120 ust. 5–8 u.p.t.u.). Zauważyć należało również i to, że także w art. 120 ust. 15 ww. ustawy w kontekście wymogów ewidencyjnych mowa jest o obowiązku wskazywania w niej „kwot nabycia towarów niezbędne do określenia kwoty marży”. Muszą to zatem być kwoty takie, jakie stanowiły należność za konkretne ruchome dobro materialne, poddawane następnie zbyciu w tym samym (aktualnym) stanie lub wyłącznie po naprawie tegoż samego dobra.
Stanowisko to powinien zmienić ostatni wyrok TSUE z 18 stycznia 2017 r. w sprawie C-471/15. Trybunał orzekł, że przepisy określające procedurę opodatkowania marży:
(...) należy interpretować w ten sposób, że części używane pochodzące z pojazdu samochodowego wycofanego z eksploatacji, nabytego przez przedsiębiorstwo zajmujące się recyklingiem samochodowym od osoby fizycznej i przeznaczone do odsprzedaży jako części zamienne stanowią „towary używane” w rozumieniu tego przepisu, w związku z czym dostawy tego rodzaju części dokonane przez podatnika-pośrednika są objęte zakresem zastosowania procedury marży.
Wyrok dotyczył przedsiębiorstwa, które zajmowało się recyklingiem części pochodzących z samochodów wycofanych z eksploatacji, i do takiej sytuacji może mieć zastosowanie. Podatnik musi wówczas cenę nabycia samochodu proporcjonalnie przypisać do odzyskanych części.
Oczywiście procedura marży ma zastosowanie do sprzedaży części samochodowych, gdyby miała zastosowanie do sprzedaży samochodu, z którego pochodzą. Ponadto należy pamiętać, że stosowanie procedury marży jest dobrowolne i zależy od podatnika. Jej stosowanie wymaga prowadzenia specjalnej ewidencji, która pozwoli na ustalenie ceny nabycia dla każdej części. Dlatego gdy podatnik uznana, że ustalanie ceny nabycia każdej części jest zbyt pracochłonne, może stosować zasady ogólne.
Cena nabycia nie obejmuje kosztów związanych z odzyskaniem tej części z samochodu. To wyłącznie kwota zapłacona sprzedawcy samochodu, przypadająca na ten towar.
Podatnik skupuje samochody do demontażu. Płaci za kilogram 60 gr. Wymontował część ważącą 8 kg, którą sprzedał za 100 zł. Gdy zastosuje procedurę marży, musi zapłacić VAT w wysokości 17,80 zł [(100 zł – 4,80 zł) x 23/123]. Gdyby stosował zasady ogólne, zapłaciłby 18,70 zł.
PODSTAWA PRAWNA:
• art. 11 ust. 1, art. 120 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60
Marcin Jasiński, ekspert w zakresie VAT