Tak orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 13 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt C‑491/18, wydanym po rozpoznaniu wniosku prejudycjalnego złożonego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w postępowaniu: Mennica Wrocławska sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu.
Polecamy: Biuletyn VAT
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
Istotny błąd w oznaczeniu towaru na fakturze
27 lipca 2015 r. Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Skarbowego we Wrocławiu wydał decyzję, w której zakwestionował dokonane przez Mennicę Wrocławską Sp. z o.o. (dalej: Spółka) odliczenie VAT z uwagi na błędne oznaczenie towarów na fakturach, stanowiących podstawę odliczenia. Towary zostały błędnie oznaczone nazwą „złom złota”, podczas gdy powinny być określone jako „granulat złota”. To był istotny błąd, bowiem „złom złota” jest opodatkowany według mechanizmu odwróconego obciążenia, a „granulat złota” jest opodatkowany według zwykłych zasad opodatkowania VAT. Spółka nie podjęła starań celem uzyskania faktur korygujących od swojego kontrahenta.
Zdaniem Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Skarbowego we Wrocławiu z uwagi na ten błąd faktury będące przedmiotem odliczenia (i przedmiotem postępowania podatkowego) nie dokumentują rzeczywistego przebiegu transakcji i nie mogą stanowić podstawy dokonania odliczenia VAT.
Wyżej wymieniona decyzja podatkowa została w marcu 2016 r. utrzymana przez Dyrektora Izby Skarbowej (aktualnie: Izby Administracji Skarbowej) we Wrocławiu i po zaskarżeniu przez Spółkę trafiła do WSA we Wrocławiu, który decyzję uchylił.
Transakcje były rzeczywiste, nie było oszustwa – można odliczyć VAT
Zdaniem WSA we Wrocławiu Spółka nie mogła zostać pozbawiona prawa do odliczenia VAT (należnego lub zapłaconego na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a) i b) ustawy o podatku od towarów i usług), i to nawet biorąc pod uwagę fakt, że Spółka nie wystawiła ona noty korygującej do błędnych faktur ani nie wystąpiła do kontrahenta o faktury korygujące. W ocenie WSA w tym przypadku nie było wątpliwości (nie kwestionowały tego organy podatkowe), że transakcje widniejące na tych fakturach zostały rzeczywiście dokonane, a ich przedmiotem był „granulat złota”. Ponadto organy podatkowe mogły na podstawie innych dowodów (Spółka przekazała w tym celu wystarczające dokumenty i wyjaśnienia) precyzyjnie określić wartość transakcji.
Co istotne, organy podatkowe potwierdziły, że wszystkie (oprócz oznaczenia towaru) informacje widniejące na tych fakturach, a w szczególności sposób rozliczenia VAT, były prawidłowe. Bowiem mimo błędnego oznaczenia towarów na fakturach VAT został prawidłowo pobrany od wystawcy tych faktur zgodnie ze zwykłym systemem opodatkowania VAT, jaki obowiązuje w stosunku do granulatu złota.
Ważne jest też to, że w toku sprawy nie stwierdzono dokonania oszustwa podatkowego ani próby zatajenia informacji ze strony Spółki.
Jednak w grudniu 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny (na skutek wniesionej przez Dyrektora IAS we Wrocławiu) skargi kasacyjnej uchylił wyrok WSA we Wrocławiu i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Wobec powyższego WSA we Wrocławiu postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy przepisy dyrektywy [VAT], a zwłaszcza jej art. 168, art. 178 lit. a), art. 226 pkt 6 oraz zasady systemu VAT, w tym zwłaszcza zasady: neutralności podatkowej i proporcjonalności, nie stoją na przeszkodzie takiej praktyce krajowej, która odmawia prawa do odliczenia VAT z faktur, na których widnieje błędny rodzaj towaru, pomimo że w toku postępowania podatkowego (przed wydaniem decyzji) podatnik przedstawił wszelkie niezbędne wyjaśnienia oraz dokumenty źródłowe potwierdzające istnienie oraz szczegółowe cechy towarów będących przedmiotem transakcji, a które zostały następnie zaakceptowane przez organy podatkowe w toku postępowania podatkowego, jak też nie stwierdzono zaistnienia oszustwa podatkowego?”.
Materialne i formalne przesłanki odliczenia VAT – TSUE: ważniejsze są materialne
Trybunał Sprawiedliwości UE zaznaczył, że prawo do odliczenia jest podstawowym prawem podatnika VAT i jedną z najważniejszych zasad wspólnego systemu VAT w UE, określoną w art. 167 i następnych dyrektywy Rady 2006/112/WE w sprawie VAT (dyrektywa VAT).
Prawo do odliczenia VAT ma na celu brak obciążenia przedsiębiorcy (podatnika VAT) ekonomicznym ciężarem VAT (neutralność VAT). Bowiem to konsument płacący cenę brutto za towar lub usługę (i nie mający prawa do odliczenia) ma zgodnie z logiką tego podatku ostatecznie ponieść ciężar ekonomiczny VAT-u.
TSUE przypomniał, że materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT są wymienione w art. 168 lit. a) dyrektywy VAT. Aby móc skorzystać z prawa do odliczenia VAT trzeba spełnić następujące warunki:
1) być podatnikiem VAT
2) towary i usługi, które mają być podstawą do odliczenia, powinny zostać wykorzystywane przez podatnika na późniejszym etapie obrotu na potrzeby jego własnych opodatkowanych VAT-em transakcji oraz powinny być dostarczone przez innego podatnika VAT.
Przesłanki formalne prawa odliczenia VAT są określone w art. 178 lit. a) dyrektywy VAT. Najważniejszą przesłanką formalną odliczenia jest posiadanie faktury sporządzonej zgodnie z art. 226 tejże dyrektywy. Na fakturze muszą m.in. obowiązkowo występować ilość i rodzaj dostarczonych towarów lub zakres i charakter wykonanych usług.
Jednak zgodnie z wieloletnim i utrwalonym już orzecznictwem TSUE podstawowa zasada neutralności VAT wymaga, aby podatnik miał prawo do odliczenia podatku naliczonego, o ile spełnił materialne przesłanki - , nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych wymogów formalnych. Tu TSUE wskazał m.in. inne swoje wyroki w tym zakresie (z 15 września 2016 r., Barlis 06 – Investimentos Imobiliários e Turísticos, C‑516/14, Senatex, C‑518/14, z 19 października 2017 r., Paper Consult, C‑101/16).
Zdaniem TSUE za nieprzestrzeganie przesłanek formalnych można karać np. grzywnami lub innymi karami pieniężnymi ale nie można odmawiać tylko na tej podstawie prawa do odliczenia VAT (o ile można ustalić innymi dowodami niż faktury spełnienie przesłanek materialnych).
TSUE wyraźnie wskazał, że (…) organy podatkowe nie mogą odmówić prawa do odliczenia VAT tylko na tej podstawie, że faktura nie spełnia przesłanek wymaganych w szczególności w art. 226 pkt 6 dyrektywy VAT, jeżeli dysponują one wszystkimi informacjami do zbadania, że są spełnione przesłanki materialne dotyczące tego prawa. Takie stanowisko zajmował TSUE np. w wyroku z 15 września 2016 r., Barlis 06 – Investimentos Imobiliários e Turísticos, C‑516/14, i wyroku z 21 listopada 2018 r., Vădan, C‑664/16).
To podatnik, który odlicza VAT musi udowodnić spełnienie przesłanek (materialnych i formalnych) skorzystania z prawa do odliczenia VAT. W tym celu muszą potrafić przedstawić organom podatkowym dowody i wyjaśnienia umożliwiające organom podatkowym dokonanie oceny, czy podatnik ma w danym przypadku prawo do odliczenia. Jednak zdaniem TSUE organy podatkowe nie mogą ograniczyć się do zbadania samej faktury, ale muszą również uwzględnić dodatkowe informacje przedstawione przez podatnika.
Z tych wszystkich względów, biorąc pod uwagę zarówno przepisy dyrektywy VAT jak i swoje wcześniejsze orzecznictwo TSUE uznał, że w przedmiotowym stanie faktycznym nie można odmówić Spółce (Mennicy Wrocławskiej Sp. z o.o.) przysługującego jej prawa do odliczenia VAT
TSUE zgodził się z WSA we Wrocławiu, że nie można odmówić Spółce prawa do odliczenia VAT mimo, że nie wystawiła noty korygującej do faktur w celu skorygowania błędu, ani że nie zażądała faktur korygujących od swojego kontrahenta. Bowiem spółka współdziałała z organami podatkowymi i przedstawiła im wyjaśnienia i dokumenty wystarczające do określenia rzeczywistego przedmiotu transakcji i potwierdzające faktyczne wykonanie tych transakcji.