Mimo zapowiedzi Naczelny Sąd Administracyjny nie wydał uchwały w sprawie zmiany przeznaczenia samorządowego majątku jednak wyraził swoje stanowisko w wyroku siedmiu sędziów (sygn. I FSK 164/17). 28 października 2019r. NSA orzekł, że Gmina nie ma prawa do odliczenia VAT w przypadku podpisania umowy dzierżawy za symboliczną kwotę w sytuacji gdy dzierżawiony obiekt nie jest wykorzystywany przez dzierżawcę do celów wiążących się z opodatkowaniem VAT. Zdaniem NSA, przy takiej „sztucznej” formie przekazania infrastruktury gmina nie działa jako podatnik prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT gdyż umowa dzierżawy nie ma wymiaru ekonomicznego.
Postępowanie sądowe zainicjowało miasto, które chciało odliczyć VAT w drodze korekty podatku naliczonego w związku ze zrealizowaną inwestycją w postaci budowy składanego boiska sezonowego. Infrastruktura została wiele lat temu przekazana do bezpłatnego użytkowania protokołem odbioru jednostce organizacyjnej miasta. Inwestycja nie była i nie jest wykorzystywana do czynności opodatkowanych ze względu na swój charakter. Miasto obecnie jednak planuje przekazanie infrastruktury w dzierżawę na podstawie umowy miejsko-gminnemu ośrodkowi kultury. Przedmiotowa instytucja kultury nie jest podatnikiem VAT. Infrastruktura po przekazaniu nadal byłaby wykorzystywana zgodnie ze swoim przeznaczeniem, niemniej jednak zmiana sposobu zarządzania majątkiem gminnym jest wskazana ze względu na posiadanie przez ośrodek odpowiednich sił i środków, które pozwolą na należyte użytkowanie tego mienia. Jednocześnie, ze względu na charakter inwestycji, miasto rozważa obciążenie dzierżawcy czynszem w wysokości kilkuset złotych rocznie. Infrastruktura musi również po przekazaniu spełniać swoje funkcje i zachować ogólnodostępny charakter.
Wszystkie faktury dokumentujące zakupy zostały wystawione na urząd gminy i miasta, który jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Inwestycja – jak wskazuje miasto – była realizowana z zamiarem wykorzystania do czynności opodatkowanych, przy czym strona nie ma dokumentu, z którego wynika taki sposób przeznaczenia.
WSA w Olsztynie uznał, że nie ma podstaw, aby miastu odmawiać prawa do zmiany decyzji co do sposobu wykorzystania wytworzonego w ramach działalności majątku: z działalności nieopodatkowanej (przez pewien okres), na opodatkowaną, nawet wówczas, kiedy wytworzony majątek związany jest z realizacją zadań własnych. Sąd powołał się przy tym na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 16 września 2008 r. w sprawie C-288/07, gdzie podkreślono, że celem prawodawcy wspólnotowego było ograniczenie zakresu stosowania nieopodatkowania podmiotów prawa publicznego, tak aby była przestrzegana zasada ogólna, zgodnie z którą każdy rodzaj działalności mającej charakter gospodarczy jest co do zasady opodatkowany podatkiem VAT. Możliwość dokonania korekty podatku naliczonego w związku ze zmianą przeznaczenia towarów i usług z czynności niepodlegających opodatkowaniu VAT, czy też zwolnionych z VAT, na czynności podlegające VAT została również potwierdzona w wyroku NSA z 26 listopada 2015 r. (I FSK 615/15), a także w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych.
NSA uznał jednak inaczej. Jego zdaniem, organ podatkowy uprawniony jest do badania jaki jest dalszy los dzierżawionego obiektu. Jeżeli jest on nadal wykorzystywany przez instytucję kultury do zadań statutowych czy zadań własnych samorządu – umowa dzierżawy nie może przesądzić o statusie Miasta jako podatnika VAT.
Wyrok NSA – aczkolwiek niekorzystny dla samorządów – jest jednak słuszny. Jednostka (instytucja kultury) gospodarująca obiektem, nie będzie go przecież w ogóle wykorzystywać do działalności gospodarczej ani opodatkowanej VAT (nie jest nawet podatnikiem VAT). Sama umowa dzierżawy jest w tym przypadku symboliczna – kilkaset złotych rocznie. Zasadnie zatem NSA konkluduje, że odliczenie VAT od inwestycji się nie należy.
Polecamy: Instrukcje VAT
Wyrok jest istotny dla tych samorządów, które podobne umowy dzierżawy (za symboliczne kwoty wynagrodzenia) historycznie zawarły. Odliczenie VAT może im być kwestionowane jeżeli działały w takich warunkach jak skarżące miasto. Ważne jest zatem, żeby przy okazji toczących się obecnie w samorządach audytów pod kątem chociażby prawidłowości centralizacji VAT (trwają kontrole NIK) czy MDR (czyli raportowania schematów podatkowych) przeanalizować również to zagadnienie.
Joanna Rudzka, Doradca Podatkowy