Odliczenie pełnego VAT od wydatków na samochód - trzy warunki
Podatnik może odliczać pełny VAT od wydatków samochodowych, gdy spełnia trzy warunki. Możemy wtedy przyjąć, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do działalności (nie dotyczy to pojazdów uznawanych za wykorzystywane do działalności ze względu na konstrukcję). Pojazdy samochodowe są uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:
- określi on zasady wykorzystywania pojazdów wyłącznie do działalności, które wykluczą ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą - może tego dokonać za pomocą wprowadzonych regulaminów, umów, zarządzeń wraz z podjęciem dodatkowych działań zabezpieczających ich wykonanie (np. kontrola GPS),
- będzie prowadził ewidencją przebiegu pojazdu, która potwierdzi ustalony sposób wykorzystania pojazdów,
- złoży VAT-26.
Jakie zapisy w regulaminie, zdaniem fiskusa, pozbawiają prawa do pełnego odliczenia VAT
Podatnik, który spełnia te warunki, może odliczyć 100% VAT. W praktyce największy problem stwarza ustalenie, czy określone przez podatnika zasady wykorzystania pojazdu wykluczają ich użycie poza działalnością. Dla fiskusa już samo umożliwienie parkowania samochodu w pobliżu miejsca zamieszkania pracownika wskazuje na potencjalne wykorzystanie samochodu do celów prywatnych. Mimo że, zdaniem sądów, należy brać pod uwagę charakter działalności. W wielu przypadkach parkowanie w pobliżu domu ma uzasadnienie ekonomiczne czy organizacyjne.
Jak czytamy w piśmie Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 12 stycznia 2022 r. (sygn. 0114-KDIP4-2.4012.802.2021.2.AA):
(…) użytek prywatny należy postrzegać w kategoriach potencjalnej, a nie faktycznej możliwości użytku pojazdu do celów prywatnych.
Co więcej, ustalenie w regulaminie sankcji dla pracownika za naruszenie zasad użytkowania samochodu według organów oznacza, że podatnik zakłada potencjalnie naruszenie zasad. To twierdzenie jest trochę wbrew logice. Podatnik, który wprowadza obostrzenia za naruszenie zasad użytkowania samochodu powinien być postrzegany jako wiarygodny podatnik, który nie będzie pozwalał na naginanie zasad. W cytowanej już interpretacji czytamy:
Z okoliczności sprawy wynika, że nawet Państwo zakładają naruszenie zasad korzystania z samochodów i ich wykorzystywanie przez pracowników do celów prywatnych, bowiem wskazują Państwo, iż w takiej sytuacji zastrzegają Państwo możliwość nałożenia na pracowników konsekwencji przewidzianych w Kodeksie Pracy.
W takich przypadkach, zdaniem fiskusa podatnik nie ma prawa do pełnego odliczenia VAT od wydatków samochodowych.
Jakie zapisy w regulaminie użytkowania pojazdów w firmie, zdaniem NSA, dają prawo do pełnego odliczenia VAT
Stanowisko organów pozostaje niezmienne mimo tylu korzystnych orzeczeń sądowych. Sądy podkreślają, że zawsze, gdy istnieje czynnik ludzki, może dojść do naruszenia ustalonych zasad. Nie oznacza to, że automatycznie ma to wyłączać prawo do pełnego odliczenia VAT. Gdyby przyjmować takie stanowisko, przepis art. 86a ust. 4 ustawy o VAT byłby martwy.
NSA w wyroku z 21 października 2021 r. (sygn. akt I FSK 1695/21) przyznał prawo do pełnego odliczania VAT spółce, która określiła zasady używania służbowych pojazdów samochodowych w regulaminie oraz sankcje za ich nieprzestrzeganie. W wyroku tym czytamy:
Zgodnie z Regulaminem, użycie samochodów służbowych w celu prywatnym może skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej przewidzianej w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy, a w przypadku użytkownika/współpracownika kary umownej przewidzianej w zawartej umowie współpracy. Użycie samochodu służbowego do celów prywatnych może również stanowić przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę lub umowy o współpracy za wypowiedzeniem albo zostać uznane za ciężkie nadużycie podstawowych obowiązków pracowniczych uzasadniające, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika lub umowy o współpracy. Użytkownik samochodu służbowego wykorzystujący ww. pojazdy, jest zobowiązany do złożenia oświadczenia według ustalonego w Regulaminie wzoru, w którym deklaruje zapoznanie się z Procedurą oraz zapoznanie się z konsekwencjami w przypadku użycia do celów prywatnych samochodu służbowego, przeznaczonego wyłącznie do celów służbowych.
Zdaniem sądu, inaczej niż organów podatkowych, określenie takich zasad i kar za ich nieprzestrzeganie przemawia za podatnikiem. Dlatego NSA uznał, że:
(…) opracowany przez spółkę regulamin zasad korzystania przez pracowników/współpracowników z udostępnionych im samochodów służbowych, przy uwzględnieniu specyfiki prowadzonej przez nią działalności gospodarczej (budowlanej), w sposób skuteczny zabezpiecza wykorzystywanie udostępnionych użytkownikom samochodów tylko i wyłącznie do realizacji zadań służbowych (przemieszczania się między budową, a miejscem zakwaterowania), co odbywa się pod nadzorem systemu lokalizacji satelitarnej pojazdów (GPS).
Analiza tego orzeczenia i interpretacji prowadzi do wniosku, że to, co zdaniem fiskusa przemawia na niekorzyść podatnika, zdaniem sądu jest jego atutem. Zdaniem sądu określenie zasad użytkowania samochodu, prowadzenia ewidencji oraz kar za ich nieprzestrzeganie, a także kontroli ich przestrzegania, powoduje, że podatnik nie traci prawa do pełnego odliczenia VAT.
Co pozostaje podatnikom, gdy nie chcą rezygnować z pełnego odliczenia VAT? Nadal mogą bronić swoich praw przed sądami. Istnieją duże szanse na wygraną.
Jakie wydatki możemy uznać za "samochodowe"
Ograniczenia w odliczeniu VAT dotyczą tzw. wydatków samochodowych. Zdaniem sądu i fiskusa, że nabywane towary i usługi muszą być ściśle związane z eksploatacją i używaniem pojazdów wykorzystywanych do wykonywania czynności opodatkowanych VAT, aby można je było uznać za wydatki "samochodowe".
Dlatego w wyroku NSA z 22 lutego 2022 r. (sygn. akt I FSK 1771/18) czytamy:
Nie sposób zaś uznać, że odzież ochronna, w której mowa w niniejszej sprawie, stanowiąca de facto środki ochrony osobistej - wypełnia przesłanki cytowanego przepisu, pozwalające na zaliczenie ich do wydatków związanych z eksploatacją i używaniem wyłącznie "tych" pojazdów samochodowych.
Zgodzić się należy z autorem skargi kasacyjnej, że nabyte przez Skarżącego akcesoria w postaci odzieży ochronnej (kasku, kurtki, kombinezonu, spodni, butów, rękawic) do jazdy na motocyklu nie spełniają podstawowego warunku wynikającego z art. 86a u.p.t.u. pozwalającego na odliczenie podatku od ich zakupu, gdyż nie stanowią towarów związanych z eksploatacją lub używaniem pojazdu.
W tym wyroku sąd uznał, że zakup kasku, kurtki, kombinezonu, spodni, butów, rękawic do jazdy na motocyklu nie stanowi wydatku samochodowego. Nie oznacza to, że podatnik odliczy pełny VAT. Nie odliczy go w ogóle. Według sądu są to wydatki osobiste. Dlatego podatnik nie może w ogóle odliczyć od ich zakupu VAT. W cytowanym już wyroku czytamy:
(…) organ dokonał prawidłowej wykładni art. 86 ust. 1 i 2 oraz art. 86a ust. 1 i 2 u.p.t.u. w zakresie jakim uznał, że wydatki na zakup odzieży ochronnej (kasku, kurtki, kombinezonu, spodni, butów, rękawic) do jazdy na motocyklu nie należą do wydatków, które uprawniają podatnika do skorzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Nie stanowią bowiem towarów związanych z eksploatacją lub używaniem pojazdów.
Jak z tego wynika, istnieje kategoria wydatków, które są niezbędne np. do użytkowania motocykla, a które mimo że nie są zaliczane do wydatków samochodowych, nie uprawniają w ogóle do odliczenia VAT.
Ważne!
Zakup kasku, kurtki, kombinezonu, spodni, butów, rękawic do jazdy na motocyklu nie stanowi wydatku samochodowego. Zdaniem sądów i organów jest to wydatek prywatny, od którego w ogóle nie odliczymy VAT.
Joanna Dmowska, ekspert w zakresie VAT