Zasady korekty VAT naliczonego z nieopłaconych faktur reguluje art. 89b ustawy o VAT. Wynika z niego, że dłużnik musi skorygować odliczony VAT, gdy:
• upłynął 150 dzień od wyznaczonego terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze,
• nie uregulował należności najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150 dzień od terminu płatności
Jeżeli dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, to nie ma obowiązku dokonywania korekty.
Polecamy: VAT 2018. Komentarz
Dłużnik, który nie opłacił faktury, musi pamiętać o następujących zasadach:
• Korekcie podlega tylko odliczony VAT.
Gdy dłużnik nie odliczył VAT z nieopłaconej faktury, nie ciąży na nim obowiązek korekty. Wynika to wprost z art. 89b ustawy o VAT, który stanowi, że dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury. Gdy VAT był odliczany częściowo (ustalany według proporcji), korygujemy tylko tę część.
• Dłużnik koryguje VAT naliczony na bieżąco, tj. w deklaracji składanej za okres, w którym upłynął 150 dzień od upływu terminu płatności.
Dlatego dłużnik nie koryguje deklaracji, w której odliczył VAT.
• Korekta VAT naliczonego, gdy minął wyznaczony termin, a należność nie została uregulowana, jest obowiązkiem dłużnika.
Nie ma znaczenia, czy wierzyciel będzie korzystał z ulgi na złe długi. Nie zwalnia to dłużnika z tego obowiązku. Dłużnik nie otrzyma żadnego zawiadomienia od wierzyciela.
• Dłużnik nie zawiadamia wierzyciela ani urzędu skarbowego, że dokonuje korekty. W deklaracji VAT-7 wpisuje tę kwotę w części D.3 w wierszu „Korekta podatku naliczonego, o której mowa w art. 89b ust. 1 ustawy”.
• Korekcie podlega tylko VAT wynikający z faktury dokumentującej zakup.
Korekcie nie podlega VAT naliczony od zakupów, dla których podatnikiem jest kupujący, np. WNT, import usług, import towarów, dostawa z odwrotnym obciążeniem.
Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018
1. Termin zapłaty a obowiązek korekty
Dłużnik musi korygować odliczony VAT, gdy ureguluje należność po zakończeniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności, ale przed złożeniem deklaracji za ten okres. Termin uregulowania należności, który zwalnia z obowiązku korekty, jest inny niż u sprzedawcy. Jak wynika z art. 89b ustawy, obowiązek korekty nie wystąpi, jeżeli dłużnik uregulował należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności.
Gdy wierzytelność zostanie uregulowana później, dłużnik musi:
• skorygować odliczony VAT w deklaracji za okres, w którym upłynął 150 dzień od upływu terminu płatności,
• wykazać ponownie ten VAT do odliczenia w deklaracji za okres, kiedy została uregulowana należność.
Natomiast w przypadku częściowego uregulowania należności dłużnik koryguje VAT w części przypadającej na niezapłaconą należność.
Termin płatności z faktury upłynął 15 czerwca 2016 r. 150 dzień od upływu terminu płatności minie w listopadzie 2016 r. Należność z tej faktury wyniosła 12 300 zł brutto (w tym 23% VAT). Dłużnik zapłacił 5000 zł. Gdy do 30 listopada zaległość nie zostanie w całości uregulowana, musi on skorygować pozostały VAT od nieuregulowanej części w deklaracji za listopad. Korekcie będzie podlegać kwota o wartości netto 5935 zł, VAT 1365 zł.
Aby termin płatności był skutecznie odroczony, musi to nastąpić przed jego upływem. Ponadto jak wynika z art. 89a ust. 1 ustawy, bierzemy pod uwagę termin płatności z umowy lub faktury. Dlatego gdy strony wydłużą termin płatności, powinny skorygować fakturę, jeżeli ten termin jest ustalony na fakturze, lub podpisać aneks do umowy. Jest to obecnie szczególnie ważne dla nabywcy. Gdy skutecznie odroczymy termin płatności przed jego upływem, 150 dni liczymy od nowego terminu płatności. Nie można odroczyć terminu, który upłynął. Obecnie organy podatkowe zajmują korzystne stanowisko. Uznają, że termin płatności może być skutecznie odroczony dla celów VAT, nawet gdy już minął, pod warunkiem że to nastąpi przed upływem 150 dni od jego pierwotnego upływu. W piśmie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 6 grudnia 2015 r. (sygn. IBPP2/4512-737/15/BW) czytamy:
Zatem w przypadku umownej zmiany terminu płatności (przed upływem 150 dni od pierwotnie ustalonych terminów płatności) poprzez jego wydłużenie w drodze obustronnego porozumienia, jeśli w porozumieniu tym zawarta zostanie zgodna wola stron co do innego (nowego) terminu zapłaty, ten termin będzie właściwym do liczenia okresu, o którym mowa w art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług.
Mimo że jest to korzystne stanowisko, kupujący, gdy wie, że nie ureguluje należności w terminie, powinien przed jego upływem zabiegać o odroczenie. Gdy strony ustaliły termin płatności w ratach, dłużnik powinien liczyć 150 dni od terminu płatności każdej raty odrębnie.
Spółka A kupiła od spółki B maszynę produkcyjną za kwotę 246 000 zł. Strony ustaliły, że płatność będzie w trzech ratach:
• 15 maja 2016 r. – 150 dzień mija 12 października 2016 r.,
• 15 lipca 2016 r. – 150 dzień mija 12 grudnia 2016 r.,
• 15 września 2016 r. – 150 dzień mija 12 lutego 2017 r.
Gdy termin płatności na fakturze został podany błędnie, powinien zostać skorygowany. Podawanie terminu płatności na fakturze nie jest obowiązkowe. Jednak gdy jest podany błędnie, taką fakturę należy skorygować. Sprzedawca powinien wystawić fakturę korygującą.
2. Status dłużnika zobowiązanego do korekty
Nie ma wątpliwości, że dłużnik, który jest podatnikiem VAT czynnym, generalnie ma obowiązek korekty rozliczenia. Taki sam obowiązek ciąży na dłużniku, który powrócił do zwolnienia. Nie wynika to wprost z art. 89b ustawy o VAT. Taki wniosek możemy wyciągnąć z brzmienia art. 99 ust. 7 pkt 3 ustawy, który określa sytuacje, kiedy podatnik zwolniony może złożyć deklarację VAT-7. Wymienione zostały tam następujące sytuacje:
• dłużnik jest zobowiązany do korekty odliczonego VAT, gdy minęło 150 dni od upływu terminu płatności, a należność z faktury nie została uregulowana (art. 89b ust. 1 ustawy o VAT),
• dłużnik jest uprawniony do dokonania korekty i odliczenia ponownego VAT, gdy uregulował należność po dokonaniu korekty (art. 89b ust. 4 ustawy o VAT).
Potwierdziło to również MF w wydanych wyjaśnieniach.
Dłużnik musi również skorygować odliczony VAT, gdy zawiesił działalność. W takiej sytuacji nadal jest czynnym podatnikiem VAT i może składać deklaracje VAT.
Ponadto dłużnik nie dokonuje korekty, gdy w ostatnim dniu miesiąca, w którym mija 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie:
• postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne,
• postępowania upadłościowego lub likwidacji.
3. Forma płatności a obowiązek korekty
Zapłata gotówkowa albo bezgotówkowa do końca okresu rozliczeniowego, w którym mija 150 dzień od upływu terminu płatności, zwalnia dłużnika z obowiązku korekty. Powstaje problem, gdy faktor reguluje należności dłużnika wobec jego dostawców (tzw. faktoring odwrócony). W takiej sytuacji dłużnik również nie ma obowiązku korekty. Opierając się na wykładni językowej, przez „uregulowanie” należy rozumieć wszystkie typy rozliczeń pomiędzy stronami stosunku prawnego skutkujące efektywnym spełnieniem świadczenia i wygaśnięciem zobowiązania (w formie zapłaty gotówką, polecenia przelewu, polecenia zapłaty, przy zastosowaniu akredytywy, gwarancji, kompensaty). Stanowisko to potwierdzają organy podatkowe. W piśmie Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 16 grudnia 2015 r. (sygn. ILPP2/4512-1-789/15-3/EN) czytamy:
Tym samym, odnosząc powyższe regulacje do przedstawionego zdarzenia przyszłego należy uznać, że na skutek zawarcia umowy faktoringu i dokonania przez Wnioskodawcę zapłaty na rzecz Faktora (bądź uregulowania w inny sposób niż w drodze zapłaty) należności wynikających z Umowy Faktoringu w terminie wynikającym z przyjętego Umową Faktoringu harmonogramu spłat i wystawionej przez Faktora na rzecz Wnioskodawcy faktury VAT, bądź z opóźnieniem w stosunku do tak przyjętego terminu nieprzekraczającym 150 dni od dnia upływu terminu płatności, jak również biorąc pod uwagę, że Faktor na podstawie Umowy Faktoringu regulować będzie zobowiązania Wnioskodawcy wobec Dostawców nie później niż w dniu, w którym upływa termin płatności należności z wystawionych przez Dostawców faktur VAT dokumentujących dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz Wnioskodawcy bądź z opóźnieniem nieprzekraczającym jednak 150 dni od dnia, w którym upłynął wskazany wyżej termin płatności, po stronie Wnioskodawcy nie zaktualizuje się obowiązek dokonania korekty podatku VAT odliczonego, o którym mowa w art. 89b ust. 1 ustawy o VAT.
Tak samo będzie, gdy dłużnik zatrzyma część zapłaty jako kaucję gwarancyjną wykonywanej na jego rzecz usługi. Zatrzymanie kaucji nie powoduje obowiązku korekty odliczonego VAT. W przypadku gdy kaucje gwarancyjne są potrącane przez inwestora przy wypłacaniu należności wykonawcom np. za wykonane usługi budowlane, za zapłatę należy uznać również kwotę potrąconej kaucji. Kwoty objętej potrąceniem nie można więc uznać za kwotę nieuregulowaną.
Świadczy o tym fakt, że zgodnie z art. 498 Kodeksu cywilnego, gdy dwie strony są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony. Do kompensaty może dojść, gdy przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
Potwierdzają to również organy podatkowe. W piśmie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 2 grudnia 2015 r. (sygn. IBPP2/4512-773/15/RSz) czytamy:
W omawianej sytuacji Zobowiązanie z tytułu kaucji gwarancyjnej stanowi odrębne zobowiązanie od kwoty należnej w związku z wykonaniem przez Wykonawcę robót budowlanych, bowiem wynagrodzenie należne Wykonawcy z tytułu ww. robót zostało przez Wnioskodawcę zapłacone, a jedynie umówione części kaucji gwarancyjnej zostały przez Wnioskodawcę tymczasowo zatrzymane. Dokonanego przez Wnioskodawcę potrącenia kaucji nie można utożsamiać z sytuacją, w której nie wywiązuje się on ze swoich zobowiązań pieniężnych.
Spółka A miała do zapłaty fakturę na rzecz spółki B w wysokości 12 000 zł. Spółka B miała do zapłaty fakturę na rzecz spółki A w wysokości 25 000 zł. Spółki dokonały kompensaty wzajemnych należności. W takiej sytuacji spółka B ma do uregulowania 13 000 zł. Tylko ta kwota może być traktowana jako wierzytelność nieściągalna, gdy nie zostanie uregulowana w terminie 150 dni od upływu terminu płatności.
Dłużnik nie będzie natomiast zwolniony z obowiązku korekty, gdy wierzyciel sprzeda dług innemu podmiotowi. W tym przypadku podmiot, który nabył wierzytelność, inaczej niż w przypadku faktoringu odwróconego, nie reguluje długu w imieniu dłużnika. Nabywa wierzytelność, aby wyegzekwować ją od dłużnika we własnym imieniu.
Podstawa prawna:
• art. 89b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 846
Marcin Jasiński, ekspert w zakresie VAT