Zdaniem MF takie podejście jest jak najbardziej uzasadnione. Co więcej, wykładnia resortu dotyczy też sytuacji, gdy najem jest na cele mieszkaniowe, a więc jest zwolniony z VAT. Ważne jest tylko, żeby po drugiej stronie transakcji była inna firma (która np. wynajmuje mieszkanie dla zakwaterowania swoich pracowników), a nie osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej.
Dlaczego? Bo przepisy o białej liście dotyczą tylko obrotu między przedsiębiorcami, a nie umów między dwiema osobami „prywatnymi” bądź taką osobą i firmą.
Dwa powody
Ministerstwo Finansów jest zdania, że czynsz za wynajęcie innemu przedsiębiorcy majątku prywatnego (np. mieszkania, domu) powinien pójść na konto zamieszczone w wykazie podatników VAT. Powód? Są dwa.
Pierwszy wiąże się z wykładnią skarbówki, co rozumieć przez „jednorazową wartość transakcji”. Zdaniem fiskusa oznacza to całą wartość umowy (także zawartej na czas nieokreślony), a nie kwotę miesięcznego czynszu.
Drugi, mówiąc najkrócej, sprowadza się do stwierdzenia: „Jeżeli ktoś jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, to dotyczą go regulacje o wykazie, nawet jeżeli świadczy usługi zwolnione z VAT”.
Obie wykładnie są niekorzystne dla podatników.
Skąd najemca ma wiedzieć
Nie wszyscy zgadzają się ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów. Na internetowych forach podnoszone są liczne argumenty przeciwko wykładni fiskusa (patrz ramka poniżej).
Problem polega na tym, że druga strona (najemca) może nie wiedzieć, czy wynajmujący występuje w danej transakcji jako przedsiębiorca, czy jako osoba nieprowadząca działalności gospodarczej.
Skoro wystawia faktury (a jako podatnik VAT musi to robić, nawet gdy najem na cele mieszkaniowe jest zwolniony z VAT), to najemcy siłą rzeczy wolą zajrzeć na białą listę. A na niej widzą tylko rachunek rozliczeniowy przedsiębiorcy. I dlatego – w obawie o własne koszty podatkowe – wolą płacić na to konto niż na zwykły rachunek osobisty (ROR).
Jednorazowa wartość transakcji
To, w jaki sposób rozumieć jednorazową wartość transakcji (nie tylko umowy najmu), wyjaśnił szef Krajowej Administracji Skarbowej m.in. w dwóch interpretacjach zmieniających z 9 grudnia 2019 r. (sygn. DPP13.8221.195.2017.CPIJ i DPP13.8221.198.2017.CPIJ). Szerzej pisaliśmy o tym w artykule „W umowach ramowych lepiej nie płacić gotówką” (DGP nr 245/2019).
Interpretacje te dotyczyły płatności gotówkowych, ale od 1 stycznia 2020 r. nabrały aktualności także w kontekście białej listy i metody podzielonej płatności, bo liczba wyłączeń z kosztów uzyskania przychodu znacznie się poszerzyła.
Z obu interpretacji wynika, że jednorazowa wartość transakcji dotyczy wartości umowy, a nie poszczególnych kwot płatnych kontrahentowi. Należy bowiem rozumieć przez nią „ogólną wartość wierzytelności lub zobowiązań, określonych w umowie zawartej między przedsiębiorcami bądź stanowiącej sumę płatności wynikających z zawartej umowy”.
Co więcej, taka wykładnia obowiązuje – zdaniem szefa KAS – nawet wtedy, gdy w momencie zawierania umowy nie jest znana cała jej wartość. Jeżeli przedsiębiorcy nie wiedzą, jak długo potrwa umowa i jaka będzie jej łączna wartość, ale wiedzą, że:
– „w przypadku najkrótszego możliwego terminu obowiązywania tej umowy suma wynagrodzeń pewnych (tj. takich, które będzie trzeba zapłacić, zanim upłynie okres wypowiedzenia) przekroczy limit 15 tys. zł, to – według szefa KAS – od pierwszej płatności powinny być one rozliczane bezgotówkowo”.
– „w przypadku najkrótszego możliwego terminu obowiązywania umowy (tj. do upływu przewidzianego okresu wypowiedzenia) limit obrotu gotówkowego nie zostanie przekroczony”, to – zdaniem szefa KAS – płatności do momentu przekroczenia 15 tys. zł mogą być w gotówce.
Gdy natomiast przedsiębiorcy znają czas trwania umowy, ale nie potrafią określić jej wartości, to – według szefa KAS – powinni przemnożyć kwoty miesięcznych płatności przez czas obowiązywania porozumienia. Jeżeli wynik przekroczy 15 tys. zł, to należy rozliczać się bezgotówkowo, a od 1 stycznia 2020 r. – idąc tokiem rozumowania szefa KAS – płatności powinny trafiać na rachunek na białej liście.
Co więcej, gdyby podatnicy chcieli polemizować z szefem KAS, to na razie ich szanse na wygraną w sądzie nie są duże. W wyroku z 9 kwietnia 2019 r. (sygn. akt III SA/Wa 1465/18, nieprawomocny) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z fiskusem, że skoro umowa najmu obejmuje ciągłe świadczenie usługi, to nie można twierdzić, że jednorazową transakcją jest konkretny okres rozliczeniowy (np. miesiąc).
Wyrok dotyczył interpretacji zmieniającej szefa KAS z 5 kwietnia 2018 r. (sygn. DPP13.8221.194.2017.MZO.). Chodziło o przedsiębiorcę, który wynajmował lokal użytkowy innej firmie. Miesięczny czynsz miał być mniejszy niż 15 tys. zł, ale suma płatności przekroczyłaby tę kwotę. Szef KAS nie miał wątpliwości, że w takiej sytuacji już pierwsza płatność powinna być regulowana bezgotówkowo.
Pierwotnie stanowisko fiskusa było inne. Wynikało z niego, że jednorazową wartość transakcji należy zawsze odnosić do okresów rozliczeniowych, w których płatne jest wynagrodzenie, np. czynsz. Potwierdził to były wiceminister finansów Paweł Gruza w odpowiedzi z 8 lutego 2017 r. na interpelację poselską nr 9209. Takiego zdania był również dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w licznych interpretacjach, m.in. z 30 marca 2017 r. (sygn. 2461-IBPB-1-2.4510.12.2017.2.MM), z 12 kwietnia 2017 r. (sygn. 2461-IBPB-1-2.4510.50.2017.2.MM).
Potem jednak wykładnia fikusa się zmieniła, czego przykładem nie tylko wspomniane interpretacje zmieniające szefa KAS, lecz także interpretacje dyrektora KIS: z 27 sierpnia 2019 r. (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.274.2019.1.AB), z 12 stycznia 2018 r. (sygn. 0112-KDIL3-3.4011.217.2017.2.MM).
Jak czynny, to na białą listę
Drugi powód konieczności zapłaty czynszu na rachunek widniejący na białej liście VAT przedstawił Zbigniew Makowski, zastępca dyrektora departamentu VAT w Ministerstwie Finansów w wywiadzie udzielonym redakcji DGP 10 grudnia 2019 r. („KAS będzie miała pełny ogląd rachunków używanych w biznesie”, DGP nr 238/2019). Oto fragment tego wywiadu:
A co w sytuacji, gdy podatnik świadczy usługi zwolnione przedmiotowo z VAT, głównie na podstawie art. 43 ustawy o VAT?
Zbigniew Makowski: To zależy, czy jest on zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Jeżeli jest, to nawet gdy wystawia faktury ze zwolnieniem (ponieważ świadczy usługi zwolnione z VAT), obejmują go regulacje o wykazie.
Załóżmy taką sytuację: przedsiębiorca ma najem zwolniony z VAT, ponieważ wynajmuje mieszkania na cele mieszkaniowe. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wystawia więc faktury z VAT, a z tytułu najmu – ze zwolnieniem z VAT. Które płatności powinny trafiać na jego rachunek rozliczeniowy?
Zbigniew Makowski: Wszystkie dotyczące transakcji o wartości powyżej 15 tys. zł.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: PIT 2020. Komentarz
Polecamy: Rozliczamy najem
Czyli również zapłata za najem prywatny?
Tak, jeżeli wartość transakcji jest powyżej 15 tys. zł. Wprawdzie potocznie nazywamy to najmem prywatnym, ale mówimy przecież o podatniku VAT czynnym – bo tylko takiego podatnika dotyczą regulacje o zapłacie na rachunek z wykazu. Nie jest tak, że ta sama osoba występuje w jednych transakcjach jako podatnik VAT czynny, a w drugich jako podatnik VAT zwolniony. Jeżeli ktoś jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, to dotyczą go regulacje o wykazie, nawet jeżeli świadczy usługi zwolnione z VAT. ©℗
Przedsiębiorca niejedno ma imię
Argumenty przeciwko wykładni fiskusa:
1. Przepisy wyłączające z kosztów uzyskania przychodu odnoszą się wyłącznie do prawa przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.), a nie do ustawy o VAT.
2. Art. 19 prawo przedsiębiorców mówi wyraźnie: „Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca”. Jeśli najem dotyczy majątku prywatnego, to nawet gdy właścicielem mieszkania lub domu jest przedsiębiorca, w transakcji najmu występuje on w roli osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej.
3. Objęcie transakcji podatkiem od towarów i usług (także zwolnieniem z VAT) nie oznacza automatycznie, że podatnik VAT jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa przedsiębiorców. Definicja działalności gospodarczej w ustawie o VAT (art. 15) jest dużo szersza niż w prawie przedsiębiorców.
4. Najem prywatnego majątku (choćby nawet przez przedsiębiorcę) nie jest zgłaszany w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG), właściciel wynajmowanego lokalu nie płaci od niego składek ZUS, a podatek dochodowy może płacić w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (co jest możliwe tylko przy najmie majątku firmowego, a nie prowadzonego w ramach działalności gospodarczej). ©℗
Mariusz Szulc
Katarzyna Jędrzejewska