Organy podatkowe domagają się, aby podatnicy, dokonując transakcji nabycia i sprzedaży towarów, weryfikowali swoich kontrahentów – najlepiej jeszcze kontrahentów swoich kontrahentów – szczególnie w przypadku handlu towarami wrażliwymi. Jeśli bowiem zostanie stwierdzone, że podatnik wiedział lub mógł wiedzieć o oszustwie, to pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku VAT jest dla organów oczywiste.
Jak stwierdził NSA – w jednym z ostatnio opublikowanych rozstrzygnięć[1] - specyfika VAT wymaga, aby analiza okoliczności przedmiotowych sprawy dotyczących podatnika i jego zachowania, była czyniona w odniesieniu do poszczególnych transakcji z konkretnymi kontrahentami. Orzecznictwo TSUE wskazuje bowiem wyraźnie, że nie ma odpowiedzialności zbiorowej podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostaw. Taki sposób myślenia byłby niebywale krzywdzący dla podmiotów, które nieświadomie zostały wciągnięte w tego typu proceder i może doprowadzić w istocie do upadłości wielu rzetelnych firm.
Oszustwa karuzelowe
Oznacza to, że w przypadku oszustwa karuzelowego każda transakcja powinna być rozpatrywana per se, a charakteru danej transakcji w łańcuchu dostaw nie mogą zmienić wcześniejsze lub późniejsze wydarzenia. Jeśli więc nabycie, jak i dostawa same w sobie nie stanowiły oszustwa podatkowego, nie zostały dokonane w celu nadużycia przepisów podatkowych, nie można pozbawić podatnika uprawnienia do odliczenia podatku VAT. Pozbawienie prawa do odliczenia wymaga wykazania na podstawie obiektywnych przesłanek, że podatnik wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć, że na wcześniejszym etapie obrotu doszło do oszustwa w zakresie podatku VAT. W przedmiotowym wyroku NSA bardzo krytycznie ocenił wnioskowanie zarówno organów podatkowych, jak i sądu pierwszoinstancyjnego, który „ograniczył się jedynie do aprobowania stanowiska organu podatkowego i uczynił to w sposób nader ogólnikowy, posługujący się stwierdzeniami lecz nie odnoszącymi się do okoliczności faktycznych sprawy, natomiast nie odniósł się do argumentów Skarżącego w tym dotyczących posiadania określonej dokumentacji.”
Wyrok NSA
Pogląd ten jest powielany. W kolejnym wyroku[2] NSA wskazał, że transakcje przeprowadzone przez podatnika same w sobie nie stanowiły naruszenia przepisów w zakresie podatku od towarów i usług i nie można twierdzić, że noszą znamiona oszustwa podatkowego. Naruszenie przepisów w tym zakresie miało miejsce na etapie wcześniejszym, a organ podatkowy nie postawił też tezy, że podatnik miał wiedzę i świadomość tego faktu. NSA podkreślił:
„Twierdzenie zatem, że jest powszechnie wiadomym, iż na rynku paliw funkcjonuje wiele podmiotów nieuczciwie prowadzących swe interesy oraz podmiotów, które korzystają z tego zmierzając do zmniejszenia kosztów swej działalności oraz że powinno to mieć odbicie w szczególnej staranności w przeprowadzanie transakcji tego typu jest sprzeczne z założeniami podatku od towarów i usług, w którym prawo do odliczenia jest jego elementem konstrukcyjnym gwarantującym neutralność podatku dla przedsiębiorcy, a każda dostawa powinna być rozpatrywana indywidulanie. Przy tym rozumowaniu nie ma warunków indywidualnych, a regułą staje się założenie, że każda dostawa może być elementem oszustwa podatkowego. Raz jeszcze trzeba przytoczyć tę część uzasadnienia wyroku TSUE w sprawie Mahageben i David, z której wynika, że organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć, jest podatnikiem, czy dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest w stanie je dostarczyć oraz czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT, albo żeby podatnik ten posiadał potwierdzające to dokumenty; co do zasady bowiem to do organów podatkowych należy dokonywanie niezbędnych kontroli podatników w celu wykrycia nieprawidłowości i naruszeń przepisów prawa w zakresie podatku VAT oraz karanie podatników winnych takich nieprawidłowości lub naruszeń.”
Odpowiedzialność zbiorowa w karuzeli podatkowej nie istnieje
Autor: Dorota Borkowska-Chojnacka, Doradca, Doradztwo podatkowe Grant Thornton
_______________
[1] wyrok NSA sygn. akt I FSK 552/17
[2] wyrok NSA sygn. akt I FSK 133/16
Polecamy: VAT 2018. Komentarz