Podstawową w tym zakresie regulację zawarto w art. 19 ustawy o VAT. Przepis ten zawiera szeroki katalog reguł ogólnych dotyczących momentu powstania obowiązku podatkowego, jak również opisuje sytuacje szczególne związane z jego powstaniem.
Warto przyjrzeć się tym regulacjom na tle konkretnego stanu faktycznego.
Przykład 1
Podatnik świadczy usługi budowlane. Zgodnie z umową rozpoczęcie realizacji budowy nastąpi z dniem 1 maja 2011 r. Na poczet realizowanych usług w marcu 2011 r. otrzymał kwotę w wysokości 10.000 zł.
Polecamy:Jak ustalić wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości?
Przykład 2
Podatnik świadczy usługi budowlane. Zgodnie z umową rozpoczęcie realizacji budowy nastąpiło z dniem 1 marca 2011 r. Za część wykonanych usług w kwietniu 2011 r. otrzymał kwotę w wysokości 10.000 zł.
Zasady ogólne dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego zostały wprowadzone w art.19 ustawy o VAT m.in. w:
- ust. 1 - zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi,
- ust. 4 - w myśl którego jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinno być potwierdzone fakturą, obowiązek powstaje z chwilą jej wystawienia nie później niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi,
- ust. 11 - regulującym kwestie otrzymania zaliczek - jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.
Ustawodawca jednakże zupełnie odmiennie od w/w zasad potraktował kwestię powstania obowiązku podatkowego w przypadku świadczenia niektórych szczególnych kategorii czynności w tym m.in.;
- dostaw energii elektrycznej, cieplnej i gazu, usług telekomunikacyjnych (ust. 13 pkt 1) - obowiązek powstaje z chwilą upływu terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z tego tytułu;
- usług transportowych, spedycyjnych, przeładunkowych, budowlanych (ust. 13 pkt 2) - obowiązek powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia licząc od dnia wykonania usług;
- dostawy książek drukowanych, gazet i czasopism (ust. 13 pkt 3) – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury lub otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu dostawy, nie później jednak niż 60 dnia, licząc od dnia wydania tych towarów;
- usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, usług ochrony osób oraz ochrony, dozoru i przechowywania mienia, usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, stałej obsługo biurowej i prawnej (ust.13 pkt 4) - obowiązek powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze;
- usług komunikacji miejskiej (ust.13 pkt 7) - obowiązek powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z dniem wystawienia faktury.
Polecamy:Lokowanie wolnych środków pieniężnych w obligacje emitowane przez inne podmioty nie podlega VAT
Odnosząc się do przedstawionych regulacji stwierdzić należy, iż w przedstawionych na wstępie przykładach zastosowanie będą miały odrębne reguły dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego.
W przykładzie pierwszym, moment powstania obowiązku podatkowego określony zostanie przez datę wpływu zaliczki (art. 19 ust. 11).
W drugim przykładzie, zastosowanie będą miały reguły szczególne – przewidziane dla usług budowlanych (art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d).
Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 11 ustawy, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.
Natomiast na podstawie art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d ustawy obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia, licząc od dnia wykonania usług budowlanych lub budowlano-montażowych.
Wskazać należy, że oba te przepisy odnoszą się do różnych sytuacji faktycznych.
Przepis art. 19 ust. 11 mówi o otrzymaniu należności na poczet przyszłych prac, usług budowlanych.
Warunkiem zaś koniecznym, by przepis art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d znalazł zastosowanie jest wykonanie określonej usługi i uzyskanie z tego tytułu wynagrodzenia lub przynajmniej części wynagrodzenia.
Polecamy:Jak rozliczyć w VAT nieodpłatne świadczenie usług po 1 kwietnia 2011 r.?
Warto w tym miejscu wskazać, iż uzupełnienie tej normy zawiera art. 19 ust. 14 ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym powołany powyżej przepis stosuje się również do usług przyjmowanych częściowo, których odbiór jest dokonywany na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych.
Tym samym art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d nie odnosi się do sytuacji, w której wykonawca robót budowlanych lub budowlano-montażowych otrzymuje nie zapłatę za wykonane wcześniej usługi, lecz zaliczkę na poczet wykonywanych prac.