Nieuczciwy podatnik naraża się dodatkowo na odpowiedzialność karną. Kodeks karny skarbowy będzie miał bowiem zastosowanie do tych osób, które nie ewidencjonują całej sprzedaży i nie wykazują w sposób prawidłowy całej należności.
Negatywne skutki można mnożyć – na przykład uszczuplenie wpływów budżetowych. Nie można również pominąć faktu, iż decydując się na działanie niezgodne z prawem taki podatnik narusza zasadę konkurencji. Jakie bowiem szanse w starciu z nieuczciwym podatnikiem ma osoba, która rzetelnie prowadzi księgi, deklaruje i wpłaca podatki.
Obowiązki podatkowe w VAT
Punktem wyjścia dla prawidłowego postępowania podatnika niewątpliwie będzie obowiązek złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia rejestracyjnego. Czynność ta powinna być dokonana przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Obowiązek rejestracji wynika z zapisu art. 96 ust. 1 ustawy o VAT.
Zgłoszenie rejestracyjne stanowi pierwszy krok w kierunku prawidłowego rozliczenia podatku VAT. Kolejne dotyczą obliczenia obrotu i ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego.
Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług określają też wprost co powinno być przedmiotem ewidencjonowania.
Zgodnie z art. 109 ust. 3: „Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 i 82 ust. 3 oraz zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą:
- kwoty określone w art. 90,
- dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania,
- wysokość podatku należnego,
- kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego oraz kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz
- inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a w przypadkach określonych w art. 120 ust. 15, art. 125, 134, 138 - dane określone tymi przepisami niezbędne do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.”
Polecamy: Przestępstwa i wykroczenia skarbowe 2012 – grzywny
W zakresie odpowiedzialności karnej wskazać można na dwa przepisy Kodeksu karnego skarbowego.
Art. 54 § 1 stanowi: „Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.”
Art. 56 § 1 stanowi: „Podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.”
Zakres odpowiedzialności karnej został tu wskazany jedynie w zakresie podstawowym – w Kodeksie karnym skarbowym odnaleźć można inne regulacje, które odnoszą się do nieprawidłowości przy prowadzonej działalności gospodarczej np. za nierzetelne prowadzenie ksiąg, czy nie wystawienie faktury w sytuacji gdy przepisy do tego obligują.
Więcej na ten temat: Kontrola skarbowa
Skutki zaniżania obrotu
Konsekwencje natury podatkowej i karnoskarbowej dotkną podatnika w sytuacji ujawnienia i orzeczenia o nieewidencjonowaniu całości obrotu.
Mechanizmy regulowane przepisami prawa, a dotyczące sposobu ujawnienia nieprawidłowości są wyznaczone ramami ustaw o kontroli skarbowej i przepisami Ordynacji podatkowej.
W ich ramach organy kontroli skarbowej i organy podatkowe prowadzą postępowania, których niejednokrotnie efektem jest wydanie decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w innej wysokości niż zadeklarowana przez podatnika.
Samo postępowanie dowodowe w takich sytuacjach determinowane jest określonym zbiorem reguł, z których na pierwszym planie można postawić zasadę, iż jako dowód może posłużyć wszystko co przyczyni się do wyjaśnienia sprawy. Niewątpliwie w wielu przypadkach są to dokumenty ujawnione w toku kontroli u podatnika.
W przywołanym aspekcie za ciekawe można uznać postępowanie podatkowe zakończone wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 08 kwietnia 2011 r. sygn. akt: I FSK 550/10.
Sprawa dotyczy podatnika podatku od towarów i usług wobec którego wydano decyzję określającą kwotę zobowiązania inną niż wykazaną w deklaracjach podatkowych. Przedsiębiorca ten prowadził zakład fryzjerski oraz sprzedaż kosmetyków.
Jak ustalono w wyniku kontroli podatnik ten nie wykazał całości obrotu uzyskanego z prowadzonej działalności. Podstawą ustaleń w tym zakresie były czynności przeszukania dokonane w miejscu prowadzonej działalności.
W wyniku tych czynności zabezpieczono między innymi dokumentację prowadzoną w wersji elektronicznej w systemie komputerowym. To właśnie dane z komputera stanowiły przede wszystkim podstawę ustaleń organu. W ocenie organów skarbowych zabezpieczona baza danych stanowiła pełną informację o osiągniętym obrocie, z uwagi na okoliczność odnotowania tam wszystkich danych związanych z prowadzoną działalnością.
Warto wskazać na zakres ustaleń organów skarbowych wynikających z zabezpieczonej komputerowej bazy danych. Wynika bowiem z nich, iż system firmy stanowił kompleksową bazę danych na temat działalności, zarówno w ujęciu ogólnym (np. sprzedaż w ujęciu miesięcznym), jak też szczegółowym (np. rejestracja klientów na określony dzień i godzinę, do konkretnego fryzjera).
Dokonując analizy zawartości programu komputerowego organy stwierdziły, że można było powiązać dane poszczególnych klientów z danymi wszystkich świadczonych na ich rzecz usług, pracownikiem wykonującym usługę, jak również z informacją odnoszącą się do materiałów zużytych do świadczenia usług i częstotliwości korzystania z nich. Wskazano też, że arkusz kalkulacyjny pod nazwą "Koszty" zawierał dane dotyczące wynagrodzeń poszczególnych pracowników, ZUS, podatków dochodowych poszczególnych pracowników, szkoleń pracowników, usług dla pracowników, paliwa i napraw (z podziałem na samochody), ubezpieczenia, telefonów (z podziałem na poszczególne numery), kosztu lokalu, pozostałych kosztów (opłaty bankowe, opłaty skarbowe, biuro podatkowe, prowizje od kart, poczta) oraz podsumowania kosztów.
W arkuszach do wyliczeń przyjęto dane dotyczące wpłat do ZUS, wpłat z tytułu podatku dochodowego pracowników, kosztów paliwa, ubezpieczeń, telefonów, lokalu i innych, które były zgodne z dokumentacją podatkową spółki. Oprócz wymienionej wcześniej pozycji ,,Przychód brutto" w arkuszu kalkulacyjnym pod nazwą "Zestawienie kosztów" zawarto również następujące dane: koszt pracowników, koszty eksploatacyjne, pozostałe koszty, reklama i promocja, inwestycje, kredyty, koszty sądowe/notarialne, marża oraz zysk brutto.
Ze składanych przez podatnika wyjaśnień wynikało, iż zabezpieczona baza danych zawierająca ewidencję fikcyjną służącą jedynie celom testowym oraz marketingowym. W konsekwencji przywołane wyżej ustalenia podatnik uznał za błędne.
Stanowisko organów podatkowych przeszło weryfikację Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sądy obu instancji uznały ustalenia co do nieewidencjonowania całości obrotu za prawidłowe. Podkreślono przy tym niezwykle szeroki zakres gromadzonych w programie komputerowym danych, stopień ich szczegółowości, czas gromadzenia i użyteczność w bieżącym prowadzeniu działalności gospodarczej.
Na koniec należy jeszcze wspomnieć, iż odpowiedzialność prawnopodatkowa związana z ujawnieniem nieewidencjonowania całości obrotu stanowi jedynie jedną stronę medalu. Nie należy bowiem zapominać o odpowiedzialności karnoskarbowej. Jak już była o tym mowa we wcześniejszej części tekstu podatnik, który nie ujawnia całości obrotu podlegać będzie odpowiedzialności karnej – decydując się więc na niezgodny z prawem proceder nieujawniania całości obrotu popełnia przestępstwo, którego konsekwencją może być nawet kara pozbawienia wolności.
Źródło: wyrok NSA w Warszawie z 8 kwietnia 2011 r. - sygn. akt I FSK 550/10