Przed zmianą
Przypomnijmy, że dotychczasowy mechanizm odwrotnego obciążenia dotyczył towarów zawartych w zał. nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług (dalej "VATU") oraz usług zawartych w zał. nr 14 do VATU, a jego stosowanie było uzależnione od spełnienia wszystkich przesłanek z art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 VATU, tj. braku korzystania ze zwolnień przedmiotowych (art. 43 VATU) i podmiotowych (art. 113 VATU) obu stron transakcji, konieczności posiadania statusu vatowca przez obie strony transakcji oraz odbywania się transakcji na terenie kraju. Ponadto w przypadku określonych towarów z zał. nr 11 transakcja jednolita gospodarczo musiała przekraczać 20 tys. zł (dotyczyło to np. laptopów, telefonów komórkowych, czy konsol gier wideo) – tym samym w przypadku transakcji jednolitych gospodarczo poniżej ww. kwoty procedura odwrotnego obciążenia nie była stosowana.
Po zmianie
Z dniem 1 listopada 2019 r. w życie wejdą w tym zakresie zmiany. Uchylone zostaną zał. nr 11, 13 i 14 oraz powstanie zał. nr 15 ujmujący towary i usługi z uchylonych załączników oraz część nowych pozycji (łącznie będzie ich 150, przed zmianą było to ponad 110 pozycji) w tym m.in. dotyczących części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, motocykli, czy maszyn i urządzeń elektrycznych – tym samym katalog towarów i usług „wrażliwych” na wyłudzenia VAT zostanie rozszerzony. Dla transakcji od 15 tys. zł (wg wartości brutto) dotyczących towarów i usług wymienionych w zał. nr 15 będzie należało obligatoryjnie stosować metodę podzielonej płatności, czyli split payment. Z kolei dla transakcji poniżej tej wartości obowiązywać będą zasady ogólne dla VAT. Przykładowo, od listopada 2019 r. podatnik świadczący usługi budowlane jako podwykonawca i wystawiający w ramach umowy jedną fakturę za te usługi na kwotę 14 tys. zł nie wystawi już faktury uproszczonej z adnotacją „odwrotne obciążenie”, a zwykłą fakturę VAT. Faktura ta będzie mogła zostać uregulowana gotówką, zwykłym przelewem lub przelewem w ramach metody podzielonej płatności (która w takim przypadku będzie dobrowolna). Ponadto podatnik taki nie będzie miał już obowiązku rozliczania deklaracji VAT-27 (powodem nie będzie nadchodząca zmiana związana z plikiem JPK_VAT, a przestanie obowiązywania przepisów dot. odwrotnego obciążenia).
Warto przy tym wskazać, że przestaną obowiązywać przepisy art. 17 ust. 1c – 1f VATU dot. transakcji jednolitej gospodarczo dla określonych towarów z zał. nr 11 – dla transakcji powyżej 15 tys. zł obowiązywać będą przepisy dot. split payment na zasadach ogólnych w powiązaniu z art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców.
Na fakturze wystawianej przez podatnika w przypadku obowiązkowej metody podzielonej płatności będzie należało ująć adnotację „mechanizm podzielonej płatności”. Co istotne, nabywca, niezależnie czy otrzyma od sprzedawcy fakturę z taką adnotacją, czy też nie (jeżeli miała ona się tam znaleźć na podstawie obowiązujących przepisów) będzie odpowiadał za prawidłowe wykonanie przelewu metodą podzielonej płatności. Poniesie zatem odpowiedzialność za ewentualne błędy w wystawionej przez swojego kontrahenta fakturze (choć i jego w takim przypadku zostanie dotknięty przez sankcje, w o których mowa w dalszej części artykułu).
Zmiany w przepisach nałożą zatem dodatkowe obowiązki na podatników – oprócz tzw. białej listy podatników VAT będzie należało analizować również obligatoryjność zastosowania metody podzielonej płatności.
Sankcje
Zgodnie z art. 22p ust. 1 pkt 3, jeżeli podatnik był zobowiązany do dokonania przelewu za fakturę (faktury) w ramach mechanizmu podzielonej płatności, a tego nie zrobił, nie będzie on mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wartości z tej faktury. Zmiana ta jednak wejdzie w życie nie z dniem 1 listopada 2019 r., a 1 stycznia 2020 r. Wygląda więc na to, że ustawodawca dał podatnikom dodatkowe dwa miesiące na dostosowanie organizacyjne do zaistniałych zmian. Brak zastosowania mechanizmu podzielonej płatności przez nabywcę będzie również związany z ustaleniem przez naczelnika US lub naczelnika UCS dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty podatku VAT z faktury, której dotyczyła płatność (art. 108a ust. 7 VATU). Na podobną sankcję może liczyć również sprzedawca, jeżeli na fakturze nie uwzględni adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.
Brak przepisów przejściowych
W ustawie z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw zabrakło przepisów przejściowych. Nie wiadomo tym samym, na jakich zasadach będzie należało rozliczyć fakturę wystawioną jeszcze w październiku (czyli przed wejściem w życie zmian) np. na 30 dni przed dokonaniem dostawy, lub w przypadku usług budowlanych wykonanych w październiku, ale dla których faktura wystawiona została w listopadzie.
Ułatwienia dla przedsiębiorcy
Zmiana przepisów bez wątpienia zwiększy obciążenia administracyjne po stronie podatników. Jednym z nielicznych ułatwień, jakie można przy tym dostrzec to możliwość regulowania z rachunku VAT (na który środki wpływają właśnie w wyniku przelewów dokonywanych wg mechanizmu podzielonej płatności) należności z tytułu podatków dochodowych, akcyzy, cła, VAT od importu przy odprawie, czy składek ZUS.
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Zmiana przepisów ułatwi również (art. 105a VATU) wyłączenie odpowiedzialności solidarnej podatnika.
Ustawodawca nie zapomniał również o ułatwieniu w dokonywaniu przelewów mechanizmem podzielonej płatności za więcej niż jedną fakturę. Warunkiem jest, żeby faktury te były wystawione w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc – przez co ustawodawca miał zapewne na myśli, że jednym przelewem będzie można dokonać zapłaty faktury z okresu jednego miesiąca (ale nie dłuższego).
Bartosz Gebel
Doradca podatkowy (nr wpisu 13557)
Biuro Rachunkowe Ergotax Sp. z o.o.