Według Encyklopedii Zarządzania aport to niefinansowy wkład wspólnika w majątek spółki. Może mieć on postać wartości materialnych (budynki, maszyny) lub niematerialnych (know-how, znak handlowy, patent). Aport mogą stanowić takie prawa majątkowe, co do których nie ma problemu z określeniem ich wartości, wyceną, zbywalnością, określeniem przydatności i dostępności dla spółki oraz zdolności do wejścia w skład masy upadłościowej.
Skutki podatkowe w CIT
Aport stanowi zatem objęcie udziałów w spółce w zamian za wkład niepieniężny (wspólnik przenosi lub obciąża własność rzeczy lub praw), a przenosząc to na grunt omawianego przypadku, zamiast udziałów, które są domeną spółek kapitałowych, wspólnik przejmie ich odpowiednik w spółkach osobowych, czyli ogół praw i obowiązków przypadających na niego.
Wniesienie do spółki jawnej wkładu niepieniężnego nie stanowi przychodu. Tak wynika z treści art. 12 ust. 4 pkt 3c ustawy o CIT (Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86, tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 865 z późn. zm.), w którym ustawodawca wskazał wyraźnie, że do przychodów osoby prawnej nie zalicza się przychodów z tytułu przeniesienia własności składników majątku będących przedmiotem wkładu niepieniężnego, wnoszonych do spółki niebędącej osobą prawną, tj. np. do spółki jawnej.
Skutki podatkowe w VAT
Inaczej sprawa ma się w zakresie podatku VAT. W tym przypadku znaczenie ma już to, co dokładnie wchodzi w skład aportu. Co do zasady czynność wniesienia aportu będzie wykonaniem czynności opodatkowanej, czy to dostawy towaru, czy też świadczenia usługi. Jednakże, jeżeli przedmiotem wkładu będzie przedsiębiorstwo lub zorganizowana jego część, wtedy w ogóle ustawa o VAT nie będzie miała zastosowania.
Tak wynika z treści art. 6 ustawy o VAT (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535, tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 z późn. zm.), w którym ustawodawca wskazał, że przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części.
Zgodnie z art. 55 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145) przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
- koncesje, licencje i zezwolenia;
- patenty i inne prawa własności przemysłowej;
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
- tajemnice przedsiębiorstwa;
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Zgodnie zaś z treścią art. 2 pkt 27e ustawy o VAT przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.
Warto nadmienić także, że nawet jeśli wniesienie wkładu niepieniężnego stanowić będzie czynność opodatkowaną VAT, to możliwe będzie skorzystanie ze zwolnień przedmiotowych wymienionych w art. 43 ustawy o VAT w odniesieniu do tej czynności. Dla przykładu w odniesieniu do aportu nieruchomości zastosowanie może znaleźć konkretny punkt z szeregu zwolnień podatkowych, z których wynika, że zwalnia się od podatku np.:
10. dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy:
a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż dwa lata;
10. a) dostawę budynków, budowli lub ich części nieobjętą zwolnieniem, o którym mowa w pkt 10, pod warunkiem, że:
a) w stosunku do tych obiektów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
b) dokonujący ich dostawy nie ponosił wydatków na ich ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosił takie wydatki, to były one niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów.
Skutki podatkowe w PCC
Na gruncie ustawy o PCC (Dz.U. 2000 nr 86 poz. 959; tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 815) podatkowi podlegają m.in. umowy spółki (art. 1 ust. 1 pkt 1k), np. spółki jawnej, jak również zmiany tych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych (art. 1 ust. 2). W przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się przy spółce osobowej (np. spółce jawnej) wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki (art. 1 ust. 3 pkt 1). Zatem wniesienie aportu powoduje konieczność zmiany umowy spółki jawnej oraz dodatkowo obowiązek podatkowy w PCC, jeżeli wartość aportu zwiększyła majątek spółki.
Przy czym warto pamiętać, że dla aportu nie znajdzie zastosowania często stosowane zwolnienie przedmiotowe opisane w treści art. 2 pkt 4 ustawy o PCC. Przepis ten wskazuje, że podatkowi nie podlegają czynności cywilnoprawne w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności, bowiem przepis ten nie dotyczy umów spółek oraz ich zmian.
Podsumowanie
Kwestie rozliczenia aportu wnoszonego przez osobę prawną do spółki jawnej w CIT są jasne. Jednakże w podatku VAT i PCC w praktyce może pojawić się szereg wątpliwości. Właśnie dlatego należy bardzo dokładnie przeanalizować konsekwencje podatkowe wniesienia aportu pod kątem tych dwóch podatków, zwłaszcza podatku VAT. Udział doświadczonego radcy prawnego czy doradcy podatkowego przy planowaniu oraz realizacji wnoszenia aportu wydaje się zatem pożądany.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec