16 maja 2019 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt nowelizacji ustawy o VAT i niektórych innych ustaw przygotowany przez Ministra Finansów. W uzasadnieniu do projektu tej nowelizacji można przeczytać m.in., że „Podstawowym celem projektowanych zmian jest zastąpienie obowiązujących obecnie szczególnych rozwiązań rozliczania podatku VAT, czyli odwrotnego obciążenia oraz odpowiedzialności podatkowej nabywcy, stosowanym obligatoryjnie mechanizmem podzielonej płatności (MPP)”. 19 lipca 2019 r. została uchwalona przez Sejm ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, która ma wprowadzić te zmiany w systemie podzielonej płatności. 23 lipca br. tę ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Na dzień dzisiejszy prace legislacyjne nie są jeszcze zakończone.
Infor.pl: Których podatników obejmie obowiązek stosowania podzielonej płatności?
Zbigniew Makowski: Zakres nowelizacji ustawy o VAT uchwalonej 19 lipca nie uległ odnośnie mechanizmu podzielonej płatności (MPP) zmianie w porównaniu do pierwotnego projektu. Objęci obowiązkowym MPP będą wszyscy podatnicy, którzy obecnie dostarczają towary lub usługi, które są objęte obowiązkowo odwrotnym obciążeniem (załączniki nr 11 i nr 14 do ustawy o VAT w obecnie obowiązującym brzmieniu) i solidarną odpowiedzialnością (załącznik nr 13 do ustawy o VAT w obecnie obowiązującym brzmieniu). Mówimy tu o podatnikach świadczących usługi budowlane, sprzedających wyroby stalowe, paliwa, metale szlachetne i nieszlachetne w postaci surowca lub półproduktu, handlujących uprawnieniami do emisji CO2, nośnikami pamięci, tabletami, telefonami komórkowymi, laptopami, konsolami, , złomem, odpadami i surowcami wtórnymi.
Poza tym, obowiązkową podzieloną płatnością zostaną objęci podatnicy, którzy handlują węglem, częściami samochodowymi, niektórymi maszynami i urządzeniami elektrycznymi, elektronicznymi oraz częściami/akcesoriami do nich. Te branże zostały przez nas zidentyfikowane jako generujące najwięcej nieprawidłowości w rozliczaniu VAT. Pełny wykaz towarów i usług, których sprzedaż będzie od 1 listopada 2019 r. objęta obowiązkiem stosowania podzielonej płatności, jest zawarty w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Trzeba tu jednak zaznaczyć, że obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności będą objęte płatności (za towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT) dotyczące faktur, których kwota należności ogółem wynosi co najmniej 15 000 zł. Chodzi więc co do zasady o transakcje objęte obowiązkiem regulowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego. na podstawie art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. Faktury opiewające na kwoty poniżej 15 000 zł podlegałyby natomiast rozliczaniu na ogólnych zasadach. Zatem część transakcji (te poniżej 15 000 zł) objętych obecnie odwrotnym obciążeniem nie zostanie objęta obowiązkiem rozliczania w mechanizmie podzielonej płatności. W przypadku takich transakcji nabywca może jednak zastosować mechanizm podzielonej płatności na zasadzie dobrowolności.
Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Od kiedy ci podatnicy będą musieli stosować MPP?
Zbigniew Makowski: Od 1 listopada 2019 r. W projekcie zakładaliśmy, że będzie to 1 września br. ale tego terminu nie udało się dotrzymać. W toku konsultacji ten pierwotny termin był krytykowany jako zbyt szybki - pojawiały się m.in. postulaty, by wprowadzić obowiązkową podzieloną płatność dopiero od 1 stycznia 2020 roku. Termin 1 listopada 2019 r. jest naszym zdaniem dobrym kompromisem dla pogodzenia interesów podatników i administracji podatkowej.
Nowelizacja z 19 lipca wprowadzi od 1 listopada 2019 r. zmiany postulowane przez podatników – możliwość płacenia z rachunku VAT za inne daniny publiczne oraz możliwość płacenia jednym komunikatem przelewu za więcej niż jedną fakturę. Proszę przybliżyć najważniejsze szczegóły tych zmian.
Zbigniew Makowski: Krytycy MPP podnosili zazwyczaj kwestię płynności finansowej firm. My te uwagi zawsze traktowaliśmy poważnie mimo, że praktyka dobrowolnego MPP nie potwierdzała istotnych problemów w tym zakresie w szerszej skali. Tym niemniej, wsłuchując się w głosy zwłaszcza mniejszych przedsiębiorców, proponowaliśmy w projekcie (i tak zostało to uchwalone w ustawie z 19 lipca) wprowadzenie możliwości płacenia z rachunku VAT innych należności publicznoprawnych. Chodzi tu o należności z tytułu PIT, CIT, akcyzy, cła i VAT od importu, odsetek za zwłokę od tych należności oraz składek ZUS.
W ten sposób będzie można uwolnić środki z rachunku VAT niemal w każdym tygodniu na poszczególne należności publicznoprawne, co powinno wyeliminować problem zakłócania płynności finansowej zwłaszcza tych najmniejszych firm.
Kolejną korzystną dla podatników zmianą, która została uchwalona w omawianej nowelizacji zgodnie z naszym projektem jest możliwość zapłacenia jednym poleceniem przelewu za więcej niż jedną fakturę do tego samego kontrahenta. Warunkiem jest to, żeby były to faktury z jednego zdefiniowanego okresu (nie krótszego niż jeden dzień i nie dłuższego niż jeden miesiąc). Te warunki wynikają z ograniczeń systemowych, bo my te dane porównujemy z danymi z systemu STIR.
Czy będzie można „uciec” od obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności przez dokonywanie transakcji i płatności w walutach obcych? Jak zrealizować obowiązek podzielonej płatności w przypadku transakcji walutowych?
Zbigniew Makowski: Z uwagi na ograniczenia systemu bankowego (a zwłaszcza z uwagi na to, że nie zarządzamy systemami SEPA i SWIFT) nie mogliśmy przewidzieć podzielonej płatności dla transakcji w walutach obcych. Ale chcę wyraźnie powiedzieć, że dokonywanie transakcji i ustalanie płatności w innych walutach nie zwolni podatnika z obowiązku stosowania podzielonej płatności. Nie będzie to na pewno sposób na ominięcie obowiązkowego MPP. W przypadku transakcji walutowych dotyczących towarów lub usług objętych obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności trzeba będzie dokonać dwóch płatności – płatności podatku VAT w systemie MPP (czyli na rachunek VAT) w złotówkach, a resztę płatności w obcej walucie.
Polecamy: Biuletyn VAT
Polecamy: VAT 2019. Komentarz
Jakie sankcje (podatkowe i karno-skarbowe) grozić będą podatnikom, jeżeli wbrew obowiązkowi nie zastosują podzielonej płatności?
Zbigniew Makowski: Proponowane przez nas w projekcie sankcje zostały w toku prac legislacyjnych nieco złagodzone ale i tak w nowelizacji z 19 lipca uchwalono wystarczający system sankcji i kar dla podatników, którzy nie będą wypełniać obowiązków związanych z obligatoryjną podzieloną płatnością. Dodano też pewne możliwości uniknięcia tych sankcji, tak by rzetelni podatnicy mogli naprawić swoje błędy.
Sankcje w VAT po stronie sprzedawcy. Sprzedawca będzie miał obowiązek umieścić na fakturze adnotację „mechanizm podzielonej płatności”. Tą adnotację będzie musiał umieścić na każdej fakturze, której kwota należności ogółem wyniesie powyżej 15 tys. zł, obejmujących dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Jeżeli wbrew obowiązkowi sprzedawca nie umieści takiej adnotacji na fakturze będzie musiał zapłacić karę (tzw. dodatkowe zobowiązanie podatkowe) w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze, przypadającej wyłącznie na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Czyli sankcja nie będzie obliczana od całego podatku wykazanego na fakturze (bo jedna faktura może obejmować różne towary i usługi) a tylko od podatku naliczonego tylko od towarów i usług z załącznika nr 15.
Sprzedawca nie będzie jednak musiał płacić tej sankcji, jeżeli nabywca (mimo braku tej adnotacji na fakturze) zapłaci mu za nią w mechanizmie podzielonej płatności, czyli jeżeli VAT naliczony dot. towarów i usług z załącznika nr 15 trafi na rachunek VAT sprzedawcy.
Zatem wskazówka dla sprzedawców jest tu jasna. Jeżeli zapomną wpisać na fakturze „mechanizm podzielonej płatności” to powinni szybko skontaktować się z nabywcą i ustalić z nim, że i mimo tego braku zapłata powinna nastąpić w mechanizmie podzielonej płatności. Sprzedawca może oczywiście wystawić korektę tej faktury a nie ma też przeszkód by taką fakturę skorygował notą korygującą nabywca.
Warto też wskazać, że w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.
Nie będzie sankcjonowane pomyłkowe umieszczenie na fakturze adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” mimo braku takiego obowiązku.
Sankcje w VAT po stronie nabywcy. Nabywca ma oczywiście obowiązek zapłacić w systemie podzielonej płatności za fakturę, na której umieszczono adnotację „mechanizm podzielonej płatności”. Jeżeli tego nie zrobi również wobec niego będzie zastosowana sankcja (również zwana dodatkowym zobowiązaniem podatkowym) w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze, przypadającej wyłącznie na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Analogicznie jak w przypadku sankcji wobec sprzedawcy - sankcja ta (dodatkowe zobowiązanie podatkowe) nie zostanie zastosowana wobec nabywcy (który mimo ww. adnotacji na fakturze nie zapłacił w systemie podzielonej płatności) jeżeli sprzedawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z tej faktury.
Również w stosunku do nabywców (osób fizycznych), które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.
Sankcje w PIT i w CIT. Ponadto nabywca, który wbrew obowiązkowi nie dokonał podzielonej płatności (zapłacił w zwykły sposób) nie będzie mógł zaliczyć tego wydatku w koszty uzyskania przychodów w podatkach dochodowych. Będzie to jednak dotyczyło wyłącznie sytuacji, w której faktura była prawidłowo oznaczona przez sprzedawcę, nabywca miał obowiązek zapłaty w podzielonej płatności, a dokonał zapłaty w inny sposób.
Kodeks karny skarbowy. Dodatkowo wystawca faktury, który wbrew obowiązkowi nie umieścił na fakturze ww. oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności” poniesie również odpowiedzialność karną skarbową. Odpowiedzialność ta stosowana będzie na podstawie art. 62 § 1 Kks, który już obecnie sankcjonuje przypadki wystawiania faktury w nieprawidłowy sposób.
Oprócz tego w Kodeksie karnym skarbowym zostanie dodany nowy czyn zabroniony, polegający na niewywiązywaniu się przez podatników z obowiązku dokonania podzielonej płatności. Za popełnienie tego czynu zabronionego ma być wymierzana kara grzywny do 720 stawek dziennych. A w przypadku mniejszej wagi, sprawca tego czynu zabronionego podlegać ma grzywnie jak za wykroczenie skarbowe.
Polecamy: INFORLEX Biznes
Jakie zmiany zajdą w zakresie solidarnej odpowiedzialności podatkowej nabywcy w VAT?
Zbigniew Makowski: Odwrotne obciążenie zupełnie zniknie z systemu VAT, ale nie zniknie solidarna odpowiedzialność nabywcy. Obowiązkowy MPP nie obejmie transakcji do 15 000 zł, bo przy transakcjach poniżej tej kwoty nie ma obowiązku dokonania płatności przelewem. Dlatego właśnie musieliśmy pozostawić instrument uszczelniający w tych obszarach, gdzie jest obrót towarami wrażliwymi – czyli solidarną odpowiedzialność nabywcy za niezapłacony VAT dostawcy. Tak więc sprzedaż towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT o wartości poniżej 15 tys. zł (i także przy płatnościach gotówkowych) będzie objęta solidarną odpowiedzialnością nabywcy.
Ale trzeba podkreślić, że także przy transakcjach poniżej 15 000 zł będzie można zapłacić przelewem w systemie podzielonej płatności i nie mieć solidarnej odpowiedzialności.
Omawiana nowelizacja z 19 lipca jest teraz w Senacie. Czy może się jeszcze coś ważnego zmienić?
Zbigniew Makowski: Oczywiście w tym momencie Senat jest dysponentem procesu legislacyjnego tego projektu i może wprowadzać swoje poprawki. Nie spodziewamy się jednak zmian. Zmiany na tym etapie legislacyjnym mogłyby oznaczać dalsze odsunięcie terminu wejścia w życie tej nowelizacji, zwłaszcza biorąc pod uwagę przerwę wakacyjną Sejmu.
Czy Ministerstwo Finansów chce w przyszłości modyfikować jeszcze mechanizm podzielonej płatności? Jak? Podobno myślą Państwo np. o dopuszczeniu w tym systemie innych sposobów zapłaty niż przelewy bankowe. Kiedy można się spodziewać kolejnych zmian w podzielonej płatności?
Zbigniew Makowski: Planujemy rozwijać w przyszłości możliwości MPP na inne instrumenty płatnicze niż przelewy bankowe – na przykład na karty kredytowe, karty płatnicze czy BLIK. Te postulaty były zgłaszane w toku konsultacji projektu omawianej nowelizacji. Pomoże to np. podatnikom chcącym płacić kartami za paliwa na stacjach benzynowych. W przypadku tej zmiany muszą być przeprowadzone szczególnie wnikliwe analizy zarówno od strony technologicznej jak i prawnej. Potrzebne będą w tym celu z pewnością rozmowy z bankami, wydawcami kart płatniczych, Krajową Izbą Rozliczeniową, NBP. Te rozmowy i analizy chcemy rozpocząć już w 2019 roku by w 2020 r. wypracować właściwe rozwiązanie technologiczne i legislacyjne.
Czy obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności będzie rozszerzany na kolejne branże?
Zbigniew Makowski: Stale monitorujemy problemy w rozliczaniu VAT, w tym także analizując sytuację poszczególnych branż. Nie wykluczamy więc, że jeżeli w jakiejś branży nieujętej teraz w załączniku nr 15 do ustawy o VAT pojawią się większe problemy będziemy chcieli objąć ją obowiązkową podzieloną płatnością. Jednak taka zmiana oznaczałaby konieczność uzyskania zmiany decyzji derogacyjnej a więc nie jest to prosta zmiana. Stąd jeżeli w ogóle będziemy chcieli zmienić zakres załącznika nr 15, to najlepszym do tego momentem będzie wniosek o przedłużenie obecnie obowiązującej decyzji derogacyjnej.
Decyzja derogacyjna Rady Unii Europejskiej pozwalająca Polsce na wprowadzenie obowiązkowego MPP na okres 3 lat weszła w życie 1 marca 2019 r. i od tej daty można było teoretycznie wprowadzić te przepisy. Skąd taki duży „poślizg”?
Zbigniew Makowski: Chciałbym podkreślić, że proces naszych negocjacji i dialogu z Komisją Europejską w zakresie tej decyzji derogacyjnej trwał od 2018 roku, był dynamiczny. Składaliśmy liczne wyjaśnienia, konsultowane były np. różne koncepcje co do zakresu tej derogacji. Stąd trudno było przewidzieć kiedy ostatecznie decyzja zostanie wydana i czy będzie ona pozytywna, tj. zgodna z naszym wnioskiem. Warto zauważyć, że w tym czasie kiedy czekaliśmy na decyzję, na początku 2019 r. Rumunia dostała odmowną decyzję odnośnie swojego wniosku, również dotyczącego MPP. Wobec niepewności co do tego, czy decyzja będzie pozytywna, a także stricte z dyplomatycznego punktu widzenia nie mogliśmy formalnie rozpocząć procesu legislacyjnego przed wydaniem tej decyzji. To mogłoby być z pewnością negatywnie odebrane przez KE. Poza tym mimo, że decyzja derogacyjna wydaje się na pierwszy rzut oka prosta, to jej implementacja jest z pewnością skomplikowaną operacją. Dlatego trudno moim zdaniem mówić tu o „poślizgu”. Zrobiliśmy to najszybciej jak było można.
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Czy Ministerstwo Finansów jest przygotowane na to, że Rada UE nie przedłuży decyzji derogacyjnej dotyczącej obowiązkowego MPP i trzeba będzie rozstać się z tym mechanizmem od marca 2022 roku?
Zbigniew Makowski: Nie rozważamy takiego wariantu. Zakładamy, że decyzja derogacyjna będzie przedłużona. Oceniamy, że w trakcie uzyskiwania decyzji derogacyjnej byliśmy w bardzo dobrym, merytorycznym dialogu z Komisją Europejską. Naszym zdaniem KE jest zainteresowana pozytywnym wdrażaniem przez Polskę obowiązkowej podzielonej płatności .
W ogóle coraz częściej jesteśmy proszeni przez Komisję Europejską, byśmy o swoich doświadczeniach dotyczących wdrażania i funkcjonowania MPP opowiadali innym państwom Unii Europejskiej. Co więcej, dochodzą do nas głosy, że KE zastanawia się, czy nie powiązać naszego rozwiązania z docelowym (definitywnym) unijnym systemem VAT. W wielu obszarach takie powiązanie jest możliwe i skutkować może eliminowaniem wielu negatywnych zjawisk w unijnym VAT.
Naszym zdaniem polski system podzielonej płatności jest obecnie najnowocześniejszym systemem w Europie.
Dziękuję uprzejmie za rozmowę.
Pytania zadawał Paweł Huczko, redaktor portalu infor.pl.