Na wstępnie należy przypomnieć, że obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności uregulowany został w art. 108a ust. 1a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 106 z późn. zm., dalej: ustawa o VAT). Zgodnie z art. 108a ust. 1d ustawy o VAT w przypadku dokonania potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego, przepisów ust. 1a i 1b nie stosuje się w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane.
Na podstawie powyższego przepisu, jeżeli należność z faktury dotyczącej nabycia towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 zostanie uregulowana w drodze potrącenia, obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności nie obejmuje kwoty objętej potrąceniem.
Jak widać art. 108a ust. 1d ustawy o VAT odnosi się do instytucji potrącenia, o której mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego, wątpliwości natomiast budzi to czy przepis ten odnosi się także do kompensacji wzajemnych zobowiązań i należności w ramach nettingu.
Zgodnie z art. 498 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej k.c.), gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W myśl art. 486 § 2 wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
Z kolei netting polega na kompensowaniu wzajemnych zobowiązań i należności między podmiotami, które zwykle funkcjonują w ramach jednej grupy kapitałowej. Netting należy do umów nienazwanych, których treść kształtowana jest na podstawie art. 3531 k.c. Mają do niego zastosowanie również przepisy regulujące kompensatę wierzytelności (art. 498 k.c.).
W interpretacji znak 0111-KDIB3-1.4012.857.2019.1.ICz z 17 marca 2020 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że regulowanie zobowiązań w formie kompensat wielostronnych (netting) nie wyłącza stosowania mechanizmu podzielonej płatności na podstawie art. 108a ust. 1d ustawy o VAT. Zdaniem organu przedmiotowe wyłączenie dotyczy wyłącznie kompensaty, o której mowa w art. 498 k.c. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uzasadniał swoją decyzję tym, że charakter potrącenia zawartego w art. 498 k.c., mówi o dwóch osobach - podmiotach będących jednocześnie względem siebie dłużnikiem i wierzycielem, co powoduje, że nie ma możliwości uznania kompensat wielostronnych (umownych) za dopełnienie obowiązków związanych z zapłatą w obligatoryjnym mechanizmie podzielonej płatności.
Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej przedstawione w powyższej interpretacji może wzbudzać wątpliwości. System nettingu może funkcjonować w ramach rozliczeń wewnątrzgrupowych, jednak polega on na kompensowaniu wzajemnych zobowiązań i należności. W ramach nettingu można wyróżnić podmioty będące jednocześnie względem siebie dłużnikiem i wierzycielem. Ponadto w wyniku nettingu dochodzi do umorzenia wzajemnych zobowiązań miedzy podmiotami.
Agnieszka Budziak, Konsultant podatkowy w ECDP Tax Żuk Komorniczak i Wspólnicy sp. k.
Polecamy: VAT 2020. Komentarz
Polecamy: Biuletyn VAT