Tak wskazuje analiza stanów faktycznych będących podstawą wydawanych interpretacji prawa podatkowego oraz wyroków sądów administracyjnych.
Właściciele nieruchomości często tolerują tę sytuację i nie żądają zapłaty za posadowione na ich działkach urządzenia.
Niemniej, w celu prawnego uregulowania istniejącej sytuacji, możliwe będzie ustanowienie służebności przesyłu, która umożliwi korzystanie przez przedsiębiorcę z nieruchomości stanowiącej prywatną własność w określonym zakresie.
Chodzi tu w szczególności o wybudowanie i korzystanie z urządzeń przesyłowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, w zamian za co właściciel nieruchomości winien otrzymać odpowiednie wynagrodzenie.
PCC
W pierwszej kolejności należy zauważyć, że sama czynność odpłatnego ustanowienia służebności przesyłu może hipotetycznie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Opodatkowaniu będą podlegać zarówno czynności cywilnoprawne jak i prawomocne postanowienia sądu, ponieważ wywołują one takie same skutki jak odpłatna czynność prawna pomiędzy zainteresowanymi stronami.
Zgodnie z przepisami obowiązek podatkowy powstaje bądź z chwilą dokonania czynności prawnej (zawarcia umowy) bądź z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu i ciąży na przedsiębiorcy przesyłowym.
W takim wypadku podatnik – przedsiębiorca przesyłowy będzie hipotetycznie musiał zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (stawka 1%). Zapłacony podatek od czynności cywilnoprawnych stanowi dla niego koszt uzyskania przychodu .
Podatek od czynności cywilnoprawnych bez tajemnic - PORADNIK
VAT
Z uwagi na charakter prawny omawianej instytucji prawnej, rozważenia wymaga możliwość zakwalifikowania tej czynności z punktu widzenia ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (dalej jako „ustawa o VAT”).
Pozytywne ustalenie w tym zakresie będzie przesądzało o możliwości skorzystania ze zwolnienia z zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych przewidzianego w art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Brak konieczności zapłaty PCC wystąpi także w tych sytuacjach, gdy właściciel nieruchomości będzie korzystał ze zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
Uprzedzając nieco rozważania, można stwierdzić, że konieczność zapłacenia PCC z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powstanie tylko w razie ustalenia, iż obciążenie nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym nie będzie miało charakteru ciągłego jej wykorzystywania dla celów zarobkowych, co w praktyce będzie występować niezwykle rzadko.
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają czynności wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, przy czym czynność ta musi być wykonana przez podatnika, działającego w takim charakterze, być dokonana odpłatnie (zasadniczo), a ponadto musi istnieć podmiot, który jest bezpośrednim beneficjentem usługi.
Nowa klasyfikacja towarów i usług dla potrzeb VAT od 2011 roku
W przypadku właściciela nieruchomości obciążonej będziemy mieli do czynienia ze świadczeniem usługi polegającej na znoszeniu (tolerowaniu) korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z jego nieruchomości (art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT). Przy czym nie będzie miało znaczenia, czy do ustanowienia służebności doszło w ramach porozumienia stron, czy też w wyniku wydania przez sąd postanowienia (art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT).
O ile zatem taka służebność zostanie ustanowiona odpłatnie, to będziemy mieli do czynienia z czynnością opodatkowaną VAT, ponieważ podatnikiem jest również osoba wykorzystująca towary, w tym nieruchomości, w sposób ciągły dla celów zarobkowych (por. J. Zubrzycki, Leksykon VAT 2008, Tom I, Wrocław 2008, s. 39 – 41, wyrok ETS w sprawie van Tiem, sygn. akt C-186/89 oraz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 16 grudnia 2010 roku, sygn. ITPP2/443-963/10/AK).
Nie można w takim wypadku przeoczyć konieczności doprecyzowania, aby wypłacane wynagrodzenie było powiększone o podatek VAT, gdyż w przeciwnym razie będzie ono już „w sobie” zawierało ten podatek, a co za tym idzie jego ciężar poniesie właściciel nieruchomości.
CIT
Z kolei z punktu widzenia podatku dochodowego od osób prawnych (ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych) nieodpłatne korzystanie z cudzej nieruchomości może być zakwalifikowane jako przychód.
Z uwagi na fakt, iż podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych nie podlegają regulacji podatku od spadków i darowizn, to nieodpłatne ustanowienie służebności przesyłu będzie stanowiło korzyść, tzn. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie w majątku przedsiębiorcy przesyłowego, mające konkretny wymiar finansowy, w postaci zaoszczędzenia wydatków, które musiałby on ponieść w innych warunkach (por. pismo Ministerstwa Finansów z dnia 22 lipca 2009 roku, sygn. DD6/033–66/MDA/PK – 893/2009 oraz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 28 maja 2009 roku, sygn. ITPP2/443–191/09/MD, a także nieprawomocny wyrok WSA w Warszawie z 11 stycznia 2011 roku, sygn. akt III SA/Wa 993/10).
Trzeba pamiętać, iż w takim wypadku uzyskany przychód będzie równoznaczny z dochodem do opodatkowania, ponieważ przedsiębiorca przesyłowy nie będzie ponosił żadnych wydatków mogących być zakwalifikowanymi do kosztów uzyskania przychodu.
Zapłacone właścicielowi nieruchomości wynagrodzenie z tytułu umownego lub sądowego ustanowienia służebności (na przyszłość) będzie mogło być zaliczone w całości do kosztów uzyskania przychodu przedsiębiorcy przesyłowego.