Czym jest dywidenda?
Ani ustawa o VAT ani przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia „dywidenda”. Także Kodeks spółek handlowych nie zawiera definicji prawnej dywidendy, choć posługuje się tym pojęciem i reguluje zasady jej wypłacania. Dlatego- aby poznać definicję dywidendy trzeba zajrzeć do słownika języka polskiego. Zgodnie z definicją słownikową, zawartą w internetowym Słowniku Języka Polskiego (http://sjp.pwn.pl), słowo dywidenda oznacza „część rocznego zysku spółki akcyjnej dzielona między akcjonariuszy odpowiednio do posiadanych przez nich akcji”. Choć warto wskazać, że nie tylko akcjonariusze (tj. wspólnicy spółki akcyjnej) mogą otrzymać dywidendę ale także udziałowcy (wspólnicy) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Przepisy określające zasady wypłaty dywidendy w spółce z o.o. znajdziemy w art. 191-197 Kodeksu spółek handlowych (ksh), a dywidendy w spółce akcyjnej w art. 347- 355 ksh.
Z tych przepisów wynika, że dywidenda jest formą udziału przez akcjonariusza lub udziałowca w zysku rocznym spółki. Wspólnik ma prawo do udziału w zyskach spółki, której udziałów jest posiadaczem, pod warunkiem przeznaczenia go uchwałą walnego zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy do wypłaty. Wypłata dywidendy jest jednostronnym świadczeniem spółki na rzecz udziałowca.
Forma wypłaty dywidendy. Dywidenda rzeczowa
Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie określają formy wypłaty dywidendy. W praktyce obrotu gospodarczego najpopularniejszą formą wypłaty dywidendy jest świadczenie pieniężne. Jednak dozwolona jest także wypłata dywidendy w naturze, np. w formie rzeczy oznaczonych co do gatunku lub w towarze (dywidenda rzeczowa). Ta forma wypłaty dywidendy jest możliwa tylko wówczas, gdy statut spółki wprost ją przewiduje.
Organy podatkowe oceniając dywidendę rzeczową pod kątem VAT zauważają, że wypłata dywidendy jest szczególnym rodzajem czynności prawnej. Źródłem nabycia przedmiotu dywidendy i tytułem do uzyskania przysporzenia przez wspólnika spółki nie jest umowa cywilnoprawna, ale uchwała walnego zgromadzenia wspólników (akt o charakterze właścicielskim) w oparciu o odpowiednie zapisy umowy spółki. Jest to czynność wyraźnie uregulowana w Kodeksie spółek handlowych i nie mają do niej zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży lub zamiany.
Zakres opodatkowania VAT
Na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 2 pkt 6 ustawy o VAT przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. A zgodnie art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Warto też wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.
Zatem co do zasady przedmiotem opodatkowania VAT są odpłatne dostawy i odpłatne świadczenie usług. Tym niemniej zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- wszelkie inne darowizny
- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Z tego przepisu wynika, że opodatkowaniu VAT podlegają wszelkie nieodpłatne przekazania towarów ale pod warunkiem, że podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (czyli prawo do odliczenia VAT). Jeżeli podatnik nie miał prawa do odliczenia VAT w odniesieniu do towarów, to nieodpłatne przekazanie tych towarów nie jest opodatkowane VAT.
Dywidenda rzeczowa a VAT
Wyżej wskazane przepisy, a w szczególności art. 7 ust. 2 ustawy o VAT mają zastosowanie także do dywidendy rzeczowej. Jeżeli przedmiotem dywidendy rzeczowej są towary (rzeczy), w odniesieniu do których spółce przysługiwało prawo odliczenia VAT (bez względu na to, czy z tego prawa skorzystała), to taka dywidenda jest opodatkowana VAT. A gdy prawa odliczenia VAT od tych towarów spółka nie miała, to taka dywidenda nie jest opodatkowana VAT.
Tak samo oceniają opodatkowanie VAT dywidendy rzeczowej organy podatkowe.
"(...) opodatkowanie dywidendy rzeczowej jest zgodne z zasadą powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług wyrażającej się tym, że określone transakcje podlegają temu podatkowi niezależnie od formy, w której zostały dokonane, również zbycie samochodu czy też innych towarów w formie wypłaty dywidendy. Jeżeli w ramach wypłaty dywidendy zamiast wypłaty pieniędzy Wnioskodawca będzie przekazywać prawo własności samochodu, mamy do czynienia z czynnością nieodpłatnej dostawy (przekazania) towarów. (...)
W rozpatrywanej sprawie, skoro wypłata przez Spółkę zysku (dywidendy) nastąpi w formie niepieniężnej (rzeczowej) poprzez przeniesienie na rzecz akcjonariusza prawa własności samochodu osobowego lub samochodów osobowych, tj. przedmiotem dywidendy będzie towar, w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy, to w tej sytuacji – w przypadku spełnienia warunków określonych w art. 7 ust. 2 ustawy – mamy do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług z tytułu nieodpłatnego przekazania towaru.
(...) W przedmiotowej sprawie Wnioskodawca wskazał, że nie przysługiwało mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu samochodów osobowych. Zatem nie zostaną spełnione warunki do uznania tej czynności za czynność zrównaną z odpłatną dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy. W związku z powyższym, czynność wypłaty zysku w formie niepieniężnej (rzeczowej) poprzez przeniesienie na rzecz akcjonariusza prawa własności samochodu osobowego lub samochodów osobowych nabytych i wykorzystywanych przez Spółkę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz portfelami alternatywnych funduszy inwestycyjnych, należy potraktować jako nieodpłatne przekazanie towaru niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług." - fragmenty interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12 maja 2021 r. (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.214.2021.1.MWJ).
oprac. Paweł Huczko