Uznanie sprzedawcy działek budowlanych jako podatnika VAT

Dostawa działki budowlanej na gruncie ustawy o VAT

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685, zwaną dalej "ustawą"), opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Kierując się dalej zapisami ustawy, art. 7 ust. 1, wskazuje, że  przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Czym zatem jest towar? Odpowiedź na to pytanie dostarcza nam zapis art. 2 pkt. 6, zgodnie z którym przez towar rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Mając na uwadze powyższe możemy jednoznacznie stwierdzić, że grunt (działka budowlana) spełnia definicję towaru, a jego sprzedaż rodzi obowiązki w zakresie podatku od towarów i usług. Tym samym oznaczałoby to, że zwyczajna osoba rozporządzająca swoim prywatnym majątkiem, chcąc sprzedać posiadane działki musiałaby liczyć się z dodatkowym obciążeniem fiskalnym w postaci podatku od towarów i usług. Na szczęście nie każda transakcja dostawy towaru, jest jednoznaczna z jej opodatkowaniem. Aby tak się stało podmiot dokonujący dostawy towaru musi działać jako podatnik. Definicja podatnika zawarta została w art. 15 ust. 1 ustawy: „podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.”

Powyższe ustalenia są w szczególności ważne, przy dostawach gruntów. Jeżeli dokonywana jest sprzedaż gruntu, a dostawca zostanie uznany jako podatnik to mimo wszystko konsekwencje tego nie muszą być dotkliwe, gdyż art. 43 ust. 1 pkt 9 wskazuje, że zwalnia się z podatku „dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.” Jeśli jednak przedmiotem dostawy są tereny budowlane, czyli zgodnie z art. 2 pkt 33 ustawy: grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, to skutkiem tego jest doliczenie podatku VAT do ceny sprzedaży. Biorąc pod uwagę, że wartości takich transakcją są zazwyczaj znaczące, to również znacząca będzie wartość podatku, a brak jego wykazania będzie wiązało się z bolesnymi konsekwencjami.

Czy podmiot dokonujący sprzedaży działek działa jako podatnik VAT?

Okazuje się, więc, że kluczowe jest ustalenie, czy dany podmiot dokonujący sprzedaży działek działa jako podatnik. Brane pod uwagę jest szereg czynników i okoliczności, które mogą przesądzić o opodatkowaniu danej transakcji. Ważne wskazówki w zakresie czynności opodatkowania dostawy działek zawiera orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 września 2011 r. w sprawach połączonych (C-180/10) oraz (C-181/10). Mimo iż minęło już sporo czasu od publikacji tego orzeczenia, to nadal jest ono podnoszone w interpretacjach podatkowych oraz procesach sądowych. Wskazuje ono, że podejmowane czynności, które są przejawem zwykłego wykonywania praw własności nie mogą być uznane za prowadzenie działalności gospodarczej. Nie ma tu znaczenia liczba, jak również zakres transakcji, jako przesądzające kryterium uznania danej czynności wykraczającej poza prywatne zarządzanie majątkiem. Aby dana transakcja podlegała opodatkowaniu, podmiot dokonujący sprzedaży musi podejmować aktywne działania, angażować środki podobnie jak to czynią profesjonalne podmioty zajmujące się obrotem gruntami. Przedmiotem licznych interpretacji jest kwestia opodatkowania transakcji zbycia działek, w których organy wskazują na elementy, które mogą przesądzić o objęciu transakcji podatkiem od towarów i usług.

W interpretacji indywidualnej z dnia 11 marca 2020 r. 0114-KDIP1-1.4012.15.2020.2.AKA podatnik (małżeństwo) nabył od osoby fizycznej działkę budowlaną, na której postawiono dom, który jednak nie został dokończony (stan surowy). Ze względu na zmianę planów małżeństwo zdecydowało się na sprzedaż działki z niedokończonym budynkiem. Jedyną aktywnością ze strony małżeństwa była publikacja reklamy na portalach ogłoszeniowych oraz skorzystanie z pomocy agencji nieruchomości. Podkreślony został również fakt, że działka nie była nigdy wykorzystywana w działalności gospodarczej (w jakikolwiek sposób), a małżonkowie nie nabyli działki z zamiarem jej późniejszej odsprzedaży. Organ uznał tutaj, że małżonkowie nie działają jako podatnicy, a transakcja nie podlega opodatkowaniu. Warto tu wspomnieć, że sprzedaż dokonywana przez małżeństwo, gdzie występuje wspólność majątkowa, musi być zaakceptowana przez oboje małżonków. W akcie notarialnym wskazywane są dane obojga małżonków. Na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług podatnikiem jest natomiast ten z małżonków, który dokonuje czynności podlegającej opodatkowaniu.

W podobnym tonie wydana została interpretacja z 19 listopada 2020 r. 0114-KDIP4-3.4012.505.2020.2.MP. Wnioskodawca odziedziczył gospodarstwo rolne po swoich rodzicach. Posiadane grunty nigdy nie były przedmiotem dzierżawy, najmu, co więcej zawsze były związane z działalnością rolniczą. Gmina uchwaliła przestrzenny plan zagospodarowania terenów, obejmujący m.in. pastwiska Wnioskodawcy. Na tej podstawie wnioskodawca zdecydował się podzielić część posiadanego gospodarstwa na 13 działek pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną lub  usługową. Wskazane zostało, że działki nadal są traktowane jako jeden obszar rolny, a Wnioskodawca nie podejmował żadnych dodatkowych działań w celu sprzedaży działek, np. uzbrojenie, marketing, itp. Okoliczności objęte wnioskiem pozwoliły stwierdzić organowi, że Wnioskodawca nie pełni tutaj roli podatnika.

Zupełnie inne stanowisko zajął organ w interpretacji z dnia 16 kwietnia 2021 r. 0114-KDIP1-2.4012.76.2021.1.AAT. W przedmiotowej sprawie Wnioskodawca odziedziczył działkę. Z posiadanej nieruchomości chciał wydzielić jedną działkę w celu sprzedaży. Nigdy nie występował jako podatnik, a działka nie była wynajmowana lub dzierżawiona, nie były prowadzone również działania marketingowe. Wnioskodawca zawarł umowę przedwstępną sprzedaży ze spółką akcyjną. Warunkiem zawarcia ostatecznej czynności było dokonanie szeregu czynności takich jak m.in. uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, uzyskanie pozwolenia na budowę, przeprowadzenie badań geotechnicznych. Wnioskodawca udzielił spółce pełnomocnictwa do występowania przed wszelkimi organami administracji publicznej oraz do podejmowania wszelkich działań faktycznych i prawnych, niezbędnych do uzyskania decyzji i pozwoleń. Wnioskodawca wyraził również zgodę na dysponowanie przez Spółkę nieruchomością w zakresie wystąpienia z wnioskiem o pozwolenie na budowę, uzyskania zgód, oraz udostępnił nieruchomość celem zbadania gruntu instalacji tymczasowego przyłącza energetycznego. Całość dokonywanych czynności została potraktowana jako profesjonalny obrót nieruchomościami i podlegająca opodatkowaniu stawką 23%.

W przypadku sprzedaży działek nie ma złotej reguły pozwalającej oddzielić prywatne zarządzanie majątkiem, będące poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług od profesjonalnego obrotu nieruchomościami. Brane jest tu pod uwagę szereg czynników determinujących sprzedaż, które nie zawsze w sposób oczywisty wskazują na konieczność opodatkowania transakcji. Jedynym słusznym rozwiązaniem, zważywszy na wartość tego typu transakcji jest wniosek o interpretację indywidualną.

Rafał Niszczak
Doradca podatkowy – nr wpisu 12905, księgowy