Zawieszenie przedawnienia
Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- od dnia wydania decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożeniu zapłaty podatku na raty oraz odroczeniu lub rozłożeniu na raty zapłaty zaległości podatkowej, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej;
- od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra finansów, do dnia upływu przedłużonego terminu.
Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego zostaje zawieszony z dniem:
- wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania,
- wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania,
- wniesienia żądania ustalenia przez
sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu:
- prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe,
- doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności,
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu powszechnego w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu, jeżeli możliwość ustalenia lub określenia zobowiązania podatkowego wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, a ustalenie lub określenie przez organ podatkowy wysokości tego zobowiązania uzależnione jest od uzyskania odpowiednich informacji od organów innego państwa. Zawieszenie terminu przedawnienia następuje od dnia wystąpienia przez organ podatkowy z wnioskiem do organu innego państwa do dnia uzyskania przez organ podatkowy żądanej informacji - jednak nie dłużej niż przez okres trzech lat. Zawieszenie terminu przedawnienia może następować wielokrotnie, ale w takich przypadkach okres łącznego zawieszenia terminu przedawnienia nie może przekraczać trzech lat.
Przedstawienie dowodów
Jedną z możliwości obrony, która przysługuje przedsiębiorcom, jest
prawo do przedstawiania podczas kontroli wszelkich dowodów. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Dowodami mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Jeżeli z dowodów zgromadzonych wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest obowiązany na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania w zakresie:
- posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków,
- posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków,
- zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych,
- nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi,
- obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.
Obowiązek informacyjny ma zastosowanie też odpowiednio do zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych i banków prowadzących działalność maklerską, w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych, a także do domów maklerskich oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Swoboda działalności
Z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wynika jeszcze jeden wymóg dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca jest obowiązany prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli, a także udostępniać je na żądanie organu kontroli. Mając to na uwadze, zasadne byłoby przechowywanie protokółów z kontroli do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego protokół dotyczy.
Książka kontroli zawiera wpisy dokonywane przez organ kontroli. Przedsiębiorca jest obowiązany dokonywać w książce kontroli wpisu informującego o wykonaniu zaleceń pokontrolnych bądź wpisu o ich uchyleniu przez organ kontroli lub jego organ nadrzędny albo sąd administracyjny.
Zarazem w ustawie tej określono, że nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Nie dotyczy to sytuacji, gdy:
- ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej,
- przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy śledztwa lub dochodzenia,
- odrębne przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku prowadzonego postępowania dotyczącego przedsiębiorcy,
- przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu,
- przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej,
- kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym.
Organ kontroli odstąpi od podjęcia czynności kontrolnych oraz ustali z przedsiębiorcą termin przeprowadzenia kontroli, jeżeli działalność przedsiębiorcy jest już objęta kontrolą innego organu.
Zabezpieczenie zaległości
Jeszcze w trakcie trwania kontroli zeznania rocznego za dany rok podatkowy przedsiębiorcy grozi, że organ podatkowy wystąpi o zabezpieczenie przyszłych roszczeń. Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. Zabezpieczenia we wspomnianych okolicznościach organ podatkowy może dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:
- ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,
- określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
- określającej wysokość zwrotu podatku.
W przypadku, gdy w następstwie kontroli będzie wydana decyzja określająca podatek, zabezpieczeniu podlega również kwota odsetek za zwłokę należnych od zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu.
Organ podatkowy przed wydaniem decyzji określającej przedsiębiorcy inny podatek niż wynikający ze złożonego zeznania, na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu.
Zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo w formie określonej w Ordynacji podatkowej. Ordynacja podatkowa przewiduje, że wykonanie decyzji o zabezpieczeniu następuje przez przyjęcie przez organ podatkowy, na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania określonego w decyzji o zabezpieczeniu wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:
- gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej,
- poręczenia banku,
- weksla z poręczeniem wekslowym banku,
- czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku,
- zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski - według ich wartości nominalnej,
- depozytu w gotówce.
W razie złożenia wniosku o zabezpieczenie w formie określonej w Ordynacji podatkowej, zabezpieczenie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie objętym tym wnioskiem, może nastąpić po wydaniu postanowienia odmawiającego przyjęcia zabezpieczenia.
Brak dokumentów
Jak ważne jest przechowywanie dokumentów, na podstawie których wypełniono zeznanie roczne i dokonano rozliczenia za dany rok podatkowy, mogą się przekonać przedsiębiorcy, gdy organ podatkowy określi podstawę opodatkowania w drodze oszacowania. Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli:
- brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub
- dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub
- podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.
Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Podstawę opodatkowania określa się w drodze oszacowania, stosując następujące metody:
- porównawczą wewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu,
- porównawczą zewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach,
- remanentową - polegającą na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu,
- produkcyjną - polegającą na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa,
- kosztową - polegającą na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie,
- udziału dochodu w obrocie - polegającą na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy nie można zastosować wskazanych metod, organ podatkowy może w inny sposób oszacować podstawę opodatkowania. Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania powinno zmierzać do określenia jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej podstawy opodatkowania. Organ podatkowy, określając podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, uzasadnia wybór metody oszacowania.
Konsekwencje kontroli
W przypadku, gdy kontrola rocznych rozliczeń ujawni zaniżenie dochodu oraz podatku, w jej następstwie organ podatkowy wyda decyzję określającą zobowiązanie podatkowe w prawidłowej wysokości. Jednak następstwa dla przedsiębiorcy będą z tego tytułu o wiele poważniejsze. Po pierwsze należy zapłacić zaległość podatkową, którą stanowi niedopłacony podatek. Na równi z zaległością podatkową traktuje się także:
- nadpłatę, jeżeli w zeznaniu rocznym została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,
-
zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy,
-
wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej,
-
oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.
Po drugie od zaległości podatkowej naliczane są
odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę pobierane są również od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, w części przekraczającej wysokość podatku należnego za rok podatkowy. Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku. Odsetki za zwłokę naliczane są odpowiednio od dnia: zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych lub na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.
Po trzecie, przedsiębiorca zostanie ukarany karą grzywny za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe (w zależności od wysokości uszczuplenia podatkowego) na podstawie kodeksu karnego skarbowego.
Bogdan Świąder
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 23, art. 70, art. 81, art. 81b, art. 86, art. 88, art. 180-182 oraz art. 281-292 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
- Art. 81-83 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807 z późn. zm.).
Źródło: Gazeta Prawna [Tygodnik podatkowy] Nr 084/2007 z dnia 2007-04-30
Jak liczyć okres przedawnienia
Wyodrębnić należy trzy podstawowe typy stanu faktycznego istniejącego w dniu 1 września 2005 r.:
1. Postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte przed 1 września 2005 r.
Zobowiązanie podatkowe powstało przed 1 września 2005 r. Bieg terminu przedawnienia zobowiązania rozpoczął się przed 1 września 2005 r. i może być przerywany w wyniku zastosowania po 1 września 2005 r. środka egzekucyjnego.
2. Postępowanie egzekucyjne w toku.
Zobowiązanie podatkowe powstało 1 września 2005 r. i przed tą datą bieg terminu przedawnienia został przerwany w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego (art. 70 par. 4 Ordynacji w brzmieniu obowiązującym po 1 stycznia 2003 r.) lub w wyniku zastosowania czynności egzekucyjnej (art. 70 par. 3 ustawy - Ordynacja podatkowa w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2003 r.). Postępowanie egzekucyjne nie zostało zakończone przed 1 września 2005 r. W tym przypadku na podstawie nowego art. 70 par. 4 ustawy - Ordynacja podatkowa termin przedawnienia tego zobowiązania biegnie na nowo od 1 września 2005 r. Bieg termin przedawnienia może być przerywany w wyniku zastosowania po 1 września 2005 r. środka egzekucyjnego.
3. Postępowanie egzekucyjne zostało zakończone (poprzez umorzenie) przed 1 września 2005 r.
Zobowiązanie powstało przed 1 września 2005 r. i przed tą datą bieg terminu przedawnienia został przerwany w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego (art. 70 par. 4 Ordynacji w brzmieniu obowiązującym po 1 stycznia 2003 r.) lub w wyniku zastosowania czynności egzekucyjnej (art. 70 par. 3 ustawy - Ordynacja podatkowa w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2003 r.). Postępowanie egzekucyjne zostało umorzone przed 1 września 2005 r. bez zaspokojenia zobowiązania. Zgodnie z obowiązującym do 1 września 2005 r. przepisem art. 70 par. 5 ustawy - Ordynacja podatkowa kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywało biegu terminu przedawnienia. Jakkolwiek przepis ten został uchylony 1 września 2005 r., to skutki jego zastosowania powstałe przed tą datą nie wygasają. Uzasadnia to reguła ochrony praw nabytych wynikających z dotychczasowego art. 70 par. 4 (zdanie drugie) i par. 5 ustawy - Ordynacja podatkowa i zapewnienia bezpieczeństwa prawnego zobowiązanemu. A zatem ponowne wszczęcie postępowania egzekucyjnego (zastosowanie środka egzekucyjnego) po 1 września 2005 r. nie przerywa biegu terminu przedawnienia, który rozpoczął się ponownie w dniu następującym po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne zgodnie z art. 70 par. 4 (zdanie drugie) ustawy - Ordynacja podatkowa (w stanie prawnym obowiązującym przed 1 września 2005 r.). W takim przypadku bieg terminu przedawnienia należy liczyć od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne
Interpretacja ministra finansów z 13 grudnia 2005 r., nr SP1/648/8012-116/2184/05/ES
Organ podatkowy może przeprowadzić kontrolę u kontrahentów podatnika, tzw. kontrola krzyżowa. Dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięte w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. O wysokość straty ze źródła przychodów poniesionej w roku podatkowym można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty.
Regulacje zawarte w przepisach ustawy Ordynacja Podatkowa przewidują, iż jeżeli szczególne przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, a zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, dane wykazane w deklaracji przyjmuje się za prawidłowe, chyba że w toku postępowania podatkowego zostanie stwierdzona ich niezgodność ze stanem faktycznym. Wówczas organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa zobowiązanie podatkowe w prawidłowej wysokości.
Organ podatkowy, w drodze decyzji, określa wysokość straty poniesionej przez podatnika, jeżeli w postępowaniu podatkowym organ ten stwierdzi, iż podatnik nie złożył deklaracji, nie wykazał w deklaracji straty lub wysokość poniesionej straty różni się od wysokości wykazanej w deklaracji, a poniesienie straty zgodnie z przepisami prawa podatkowego uprawnia do skorzystania z ulg podatkowych.
Aby w niniejszej sprawie mógł mieć zastosowanie przepis, który nadaje prawo organowi podatkowemu do wydania decyzji, kontrola podatkowa lub kontrola skarbowa powinny ujawnić nieprawidłowości, czego następstwem będzie wszczęcie wobec podatnika postępowania podatkowego (przez naczelnika urzędu skarbowego) lub postępowania kontrolnego (przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej).
Zmiana wysokości wykazanej przez podatnika w zeznaniu straty (ewentualnie określenie w miejsce straty zobowiązania podatkowego) nie może natomiast nastąpić w ramach czynności sprawdzających. Rolą czynności sprawdzających jest wstępna ocena objętych nimi zagadnień, w szczególności weryfikacja formalna poprawności złożonej deklaracji (błędy rachunkowe, oczywiste omyłki) oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności ze złożoną deklaracją. W sytuacji nieusunięcia wątpliwości w toku postępowania sprawdzającego istnieje jednak duże prawdopodobieństwo uruchomienia przez organ kontroli podatkowej lub wszczęcia postępowania podatkowego,
W dziale czynności sprawdzających znajduje się przepis, który stanowi, że w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową organ może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności (tzw. kontrola krzyżowa).
Aby zatem przepis ten miał zastosowanie, wobec podatnika musi zostać uprzednio wszczęta kontrola podatkowa lub postępowanie podatkowe (albo kontrola lub postępowanie prowadzone przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej).
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 21, art. 24 oraz art. 274c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
- Art. 9 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Julia ZAŁĘSKA
doradca podatkowy, Kancelaria Radcy Prawnego Lecha Obary w Olsztynie
Organy podatkowe I instancji przeprowadzają kontrolę podatkową u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Kontrolę podatkową podejmuje się z urzędu. Wszczęcie kontroli podatkowej następuje zazwyczaj przez doręczenie kontrolowanemu lub osobie reprezentującej kontrolowanego upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. W upoważnieniu powinno być zawarte między innymi określenie zakresu kontroli, czyli np. podanie, jakiego podatku kontrola dotyczy oraz roku, za który jest przeprowadzana.
Zagadnienie możliwości prowadzenia kontroli podatkowej za okres podatkowy, który był już uprzednio przedmiotem kontroli reguluje częściowo art. 282a Ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim kontrola podatkowa nie może być ponownie wszczęta, w zakresie spraw rozstrzygniętych decyzją ostateczną organu podatkowego, z wyjątkiem przypadków, gdy kontrola podatkowa jest niezbędna dla przeprowadzenia postępowania: w sprawie stwierdzenia nieważności, stwierdzenia wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej lub wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną, a także w związku z uchyleniem lub stwierdzeniem nieważności decyzji przez sąd administracyjny.
Powyższy przepis wyłącza zatem (z wymienionymi wyjątkami) możliwość wszczęcia ponownej kontroli, w przypadku gdy pierwsza kontrola wykazała nieprawidłowości w rozliczeniach i w jej wyniku wszczęte zostało postępowanie podatkowe i wydana ostateczna decyzja. W opisanym stanie faktycznym mamy jednak do czynienia z innym przypadkiem: pierwsza kontrola nie wykazała nieprawidłowości, a w związku z tym nie była wydana decyzja w zakresie kontrolowanego zobowiązania. W tej sytuacji przepisy Ordynacji podatkowej nie wyłączają wprost możliwości wszczęcia i prowadzenia ponownej kontroli podatkowej. Podatnik może jednak podnieść zarzut, że organ podatkowy, wszczynając kolejną kontrolę podatkową, naruszył jedną z podstawowych zasad postępowania podatkowego - zasadę zaufania (art. 121 par. 1 w związku z art. 292 Ordynacji podatkowej). Zasada ta stanowi, że postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Na mocy art. 292 Ordynacji podatkowej zasada zaufania obowiązuje również w toku kontroli podatkowej.
Zarzut taki będzie zasadny w szczególności, jeżeli potencjalne uchybienia stwierdzone w toku ponownej kontroli mogły być wykryte podczas pierwszej kontroli (np. wynikają z dokumentów, które organ już uprzednio badał), a fakt, że nieprawidłowości te nie zostały wtedy ujawnione, wynika np. z uchybień kontrolujących. Jeżeli jednak powodem ponownego wszczęcia kontroli będą okoliczności, o których organ dowiedział się już po zakończeniu pierwszej kontroli (np. w wyniku kontroli przeprowadzonej u innego podatnika), zarzut ten nie będzie uwzględniony.
Trzeba również podkreślić, że w praktyce uwzględnienie przez organ podatkowy zarzutu opartego wyłącznie o przepis art. 121 par. 1 Ordynacji podatkowej wydaje się mało prawdopodobne, tym bardziej, że - jak to zostało powiedziane wyżej - Ordynacja podatkowa ogranicza wprost możliwość prowadzenia ponownej kontroli podatkowej wyłącznie do przypadków, gdy w wyniku pierwszej kontroli wydana została ostateczna decyzja podatkowa.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 121 par. 1, art. 281, art. 282a oraz art. 292 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
ElŻbieta Liwanowska
doradca podatkowy, spółka Tarwid, Liwanowska i Partnerzy
Zgodnie z art. 86 ust. 1 Ordynacji podatkowej podatnicy, którzy są zobowiązani do prowadzenia ksiąg podatkowych, przechowują księgi do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Obowiązek przechowywania dotyczy - poza księgami - także dokumentów związanych z ich prowadzeniem, czyli dokumentów źródłowych, na podstawie których dokonywane były wpisy w księgach. Powyższa zasada obowiązuje od 1 stycznia 2003 r. Do tej daty podatnicy (także wyłącznie ci, na których ciążył obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych) przechowywali księgi i dokumenty przez pięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym księgi były prowadzone.
Zmiana brzmienia art. 86 ust. 1 Ordynacji podatkowej wydłużyła termin przechowywania ksiąg. Odpowiadając na pytanie, czy księgi i dokumenty dotyczące danego roku podatkowego muszą być jeszcze przechowywane, podatnik powinien sięgnąć do art. 70 Ordynacji podatkowej, który to przepis reguluje kwestię przedawnienia zobowiązania podatkowego. Generalną zasadą jest, że termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, które powstaje z mocy prawa (co ma miejsce np. w przypadku podatku od towarów i usług czy też podatku dochodowego), wynosi pięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W wielu jednak przypadkach termin ten może ulec przedłużeniu: bądź to ze względu na fakt jego przerwania, bądź też zawieszenia.
Jeżeli zobowiązanie podatkowe za dany rok uległo przedawnieniu, to podatnik nie ma już obowiązku przechowywania ani ksiąg, ani dokumentów związanych z ich prowadzeniem. Zasadnie można więc stwierdzić, że z chwilą przedawnienia zobowiązania podatkowego za rok, w którym nastąpiło nabycie środka trwałego, ustaje również obowiązek przechowywania dokumentów dotyczących tego nabycia. Tym samym organy podatkowe nie są uprawnione do żądania przedstawienia im tych dokumentów w trakcie kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego.
Z drugiej jednak strony można znaleźć także argumenty popierające tezę przeciwną. Podatnicy są zobowiązani do prowadzenia ewidencji podatkowej w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, a także do uwzględnienia w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacji niezbędnych do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych. Organy podatkowe mogą więc stanąć na stanowisku, iż podatnik dokonujący w danym roku odpisów amortyzacyjnych powinien dysponować dokumentami, na podstawie których dokonuje tych odpisów. Konsekwencją zaakceptowania takiego stanowiska będzie uznanie, że w dokumentacji każdego roku podatkowego powinny znaleźć się dokumenty, z których będzie wynikała wartość początkowa danego środka trwałego, przyjęta przy jego wprowadzeniu do ewidencji.
Podsumowując, należy stwierdzić, że przepisy Ordynacji podatkowej nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego za rok, w którym podatnik nabył środek trwały, organy podatkowe mogą żądać ich okazania w trakcie weryfikacji rozliczenia podatkowego za rok, w którym ów środek trwały był amortyzowany.
Z praktycznego punktu widzenia warto jednak rozważyć zachowanie takiej dokumentacji do okazania organom podatkowym w przypadku ewentualnego sporu z organami co do prawidłowości dokonywania odpisów amortyzacyjnych, szczególnie w przypadku gdy środek trwały jest amortyzowany przez wiele lat.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 86 par. 1 oraz art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Alicja Sarna
doradca podatkowy, MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy