Na czym polega działalność badawczo-rozwojowa (ulga B+R)?
Prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych mają prawo odliczyć od podstawy obliczenia podatku część kosztów uzyskania przychodów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową (jest to tzw. ulga B+R).
Definicje związane z ulgą na działalność badawczo-rozwojową określone zostały w art. 5a pkt 38-40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie działalność badawczo-rozwojowa oznacza działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Z ustawowej definicji wynika więc, że działalność badawczo-rozwojowa musi mieć charakter twórczy. Kolejnym kryterium działalności badawczo-rozwojowej jest prowadzenie tej działalności w sposób systematyczny. A ostatnie, trzecie kryterium, dotyczy rezultatu prowadzenia tej działalności, tj. zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
W ramach działalności B+R odliczeniu od podstawy obliczenia podatku podlegają koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane kosztami kwalifikowanymi. Odliczenia kosztów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową dokonuje się w zeznaniu podatkowym PIT-36, PIT-36S lub PIT-36L, PIT-36LS oraz w załączniku do tych zeznań PIT/BR składanym za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty kwalifikowane.
Co jest koszem działalności badawczo-rozwojowej (koszty kwalifikowane)?
Za koszty kwalifikowane w ramach ulgi B+R, zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, uznaje się m.in.:
1) poniesione w danym miesiącu należności ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy oraz sfinansowane przez płatnika składki z tytułu tych należności określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu;
1a) poniesione w danym miesiącu należności z umowy zlecenia lub o dzieło uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art. 13 pkt 8 lit. a) oraz od przedsiębiorstwa w spadku (art.13 pkt 8 lit.c) sfinansowane przez płatnika składki z tytułu tych należności określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na wykonanie usługi w zakresie działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w całości czasu przeznaczonego na wykonanie usługi na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło w danym miesiącu;
2) nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;
2a) nabycie niebędącego środkami trwałymi sprzętu specjalistycznego wykorzystywanego bezpośrednio w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności naczyń i przyborów laboratoryjnych oraz urządzeń pomiarowych;
3) ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a także nabycie od takiego podmiotu wyników prowadzonych przez niego badań naukowych, na potrzeby działalności badawczo-rozwojowej;
4) odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z tzw. "podmiotem powiązanym" (tj. podmiot powiązany w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z podatnikiem);
4a) nabycie usługi wykorzystania aparatury naukowo-badawczej wyłącznie na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli zakup usługi nie wynika z umowy zawartej z "podmiotem powiązanym" j.w. z podatnikiem;
5) koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione na:
a) przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i dokonanie zgłoszenia do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedniego zagranicznego organu, łącznie z kosztami wymaganych tłumaczeń na język obcy,
b) prowadzenie postępowania przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedni zagraniczny organ, poniesione od momentu zgłoszenia do tych organów, w szczególności opłaty urzędowe i koszty zastępstwa prawnego i procesowego,
c) odparcie zarzutów niespełnienia warunków wymaganych do uzyskania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zarówno w postępowaniu zgłoszeniowym, jak i po jego zakończeniu, w szczególności koszty zastępstwa prawnego i procesowego, zarówno w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, jak i w odpowiednim zagranicznym organie,
d) opłaty okresowe, opłaty za odnowienie, tłumaczenia oraz dokonywanie innych czynności koniecznych dla nadania lub utrzymania ważności patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, w szczególności koszty walidacji patentu europejskiego.
6) dokonywane w danym roku podatkowym, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością;
7) odpisy amortyzacyjne od wartości niematerialnych i prawnych w postaci kosztów prac rozwojowych (zakończonych pozytywnym wynikiem), w proporcji w jakiej w jej wartości początkowej pozostają wskazane w ustawie koszty kwalifikowane wymienione w pkt 1-4a lub w pkt 2 dotyczącym dodatkowych kosztów podlegających odliczeniu w przypadku podatników posiadających status centrum badawczo-rozwojowego.
Jak ewidencjonować koszty działalności badawczo-rozwojowej (B+R) w księgach rachunkowych?
Odnosząc się natomiast do kwestii ewidencjonowania kosztów kwalifikowanych, o którym mowa w art. 24a ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wskazać należy, że przepis ten w sposób jednoznaczny informuje, że podatnicy prowadzący działalność badawczo-rozwojową, zamierzający skorzystać z ulgi badawczo-rozwojowej (ulgi B+R) są obowiązani w prowadzonej księdze przychodów i rozchodów (pkir) albo w prowadzonych księgach rachunkowych wyodrębnić koszty działalności badawczo-rozwojowej (koszty kwalifikowane).
Przy czym, podatnicy prowadzący księgi rachunkowe (w tym podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych) mogą co do zasady wykazywać koszty kwalifikowane w odrębnej ewidencji pomocniczej. Potwierdzają to interpretacje indywidualne organów podatkowych, m.in. interpretacja nr 0112-KDIL2-2.4011.136.2019.1.AA, nr 0111-KDIB1-3.4010.387.2017.1.APO czy nr 0115-KDIT3.4011.546.2020.4.PS. Pamiętać trzeba bowiem, że w myśl art. 13 ust. 1 ustawy o rachunkowości księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:
- dziennik,
- księgę główną,
- księgi pomocnicze,
- zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,
- wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o rachunkowości: konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg, kartotek (zbiorów kont), komputerowych zbiorów danych, uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi głównej.
Jak ewidencjonować koszty działalności badawczo-rozwojowej (B+R) w pkpir?
W świetle natomiast § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów osoby fizyczne, przedsiębiorstwa w spadku, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, o których mowa w art. 24a ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, są obowiązane prowadzić księgę, z zastrzeżeniem ust. 2, według wzoru ustalonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia, w sposób określony w rozdziale 2.
Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia, zawierającym wzór podatkowej księgi przychodów i rozchodów, kolumna 16 jest przeznaczona do wpisywania kosztów działalności badawczo-rozwojowej, o których mowa w art. 26e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Po zakończeniu roku należy zsumować te koszty. W kolumnie16 pkpir należy wpisać wszystkie koszty działalności badawczo-rozwojowej, niezależnie od tego, jaka ich część będzie odliczona od podstawy opodatkowania.
A zatem, w przypadku podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów ustawodawca jednoznacznie wskazał w jaki sposób i w jakiej formie ma nastąpić wyodrębnienie kosztów kwalifikowanych działalności badawczo-rozwojowej na potrzeby skorzystania z ulgi badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 26e ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1426 ze zm.),
- ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t. j. Dz.U. z 2019 r., poz. 351, z późn. zm.),
- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2019 r., poz. 2544).