Księgi hodowlane dla zwierząt gospodarskich
Zasady prowadzenia ksiąg hodowlanych dla zwierząt gospodarskich regulują przepisy ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (dalej także "ustawa") oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań, jakie mają być spełnione, aby uzyskać zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich.
Zgodnie z zapisami art. 2 ustawy, "księga hodowlana" oznacza księgę w rozumieniu art. 2 pkt 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012, a w odniesieniu do zwierząt gospodarskich, o których mowa w pkt 1 lit. b – zbiór informacji o zwierzętach gospodarskich prowadzony w formie książki, kartoteki lub na informatycznym nośniku danych.
Natomiast pojęcie "zwierzęta gospodarskie" (art. 2 pkt 1 ustawy) oznacza zwierzęta:
a) gatunków wymienionych w art. 2 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie zootechnicznych i genealogicznych warunków dotyczących hodowli zwierząt hodowlanych czystorasowych i mieszańców świni, handlu nimi i wprowadzania ich na terytorium Unii oraz handlu ich materiałem biologicznym wykorzystywanym do rozrodu i jego wprowadzania na terytorium Unii oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 652/2014, dyrektywy Rady 89/608/EWG i 90/425/EWG i uchylającego niektóre akty w dziedzinie hodowli zwierząt („rozporządzenie w sprawie hodowli zwierząt”) (Dz. Urz. UE L 171 z 29.06.2016, str. 66, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem 2016/1012”,
b) gatunków zaliczanych do jeleniowatych, drobiu i zwierząt futerkowych oraz gatunków: alpaka (Vicugna pacos), jedwabnik morwowy (Bombyx mori) i pszczoła miodna (Apis mellifera).
Kto może prowadzić księgi hodowlane dla zwierząt gospodarskich?
Księgi hodowlane dla zwierząt gospodarskich, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b ustawy, mogą prowadzić związki hodowców lub inne podmioty, które uzyskały zezwolenie ministra właściwego do spraw rolnictwa. Zezwolenie jest wydawane, w drodze decyzji, na wniosek związku hodowców lub innego podmiotu.
Prowadzi się tylko jedną księgę hodowlaną dla:
1) każdego z gatunków zaliczanych do jeleniowatych, a w przypadku gdy w obrębie danego gatunku występują różne rasy, linie hodowlane lub odmiany – odpowiednio dla rasy, linii hodowlanej lub odmiany;
2) każdego rodu lub linii drobiu w obrębie jego poszczególnych gatunków;
3) każdego z gatunków zaliczanych do zwierząt futerkowych;
4) gatunków: alpaka i jedwabnik morwowy, a w przypadku gdy w obrębie tych gatunków występują różne rasy, linie hodowlane lub odmiany – odpowiednio dla rasy, linii hodowlanej lub odmiany;
5) każdej linii hodowlanej pszczół.
Jak złożyć wniosek o zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej?
Zgodnie z art. 10 ust. 4 ustawy, do wniosku o zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dołącza się:
1) program hodowlany zawierający:
a) cel hodowlany, którym jest zachowanie, doskonalenie, odtworzenie lub tworzenie nowej rasy, odmiany, rodu lub linii hodowlanej,
b) nazwę rasy, rodu lub linii hodowlanej,
c) wzorzec zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej oraz standard hodowlany dla części wstępnej tej księgi,
d) informację o obszarze geograficznym, na którym będzie realizowany ten program,
e) opis sposobu identyfikacji zwierząt objętych tym programem,
f) zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej niezbędny do realizacji tego programu oraz wskazanie podmiotu prowadzącego tę ocenę,
g) zakres prowadzenia oceny genetycznej zwierząt oraz wskazanie podmiotu prowadzącego tę ocenę, o ile jest prowadzona,
h) opis sposobu prowadzenia selekcji oraz zasady doboru zwierząt do kojarzeń,
i) opis systemu kontroli informacji o zwierzętach wpisanych do księgi hodowlanej,
j) regulamin wpisu do księgi hodowlanej, zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do tej księgi oraz zasady wpisu do części głównej księgi hodowlanej potomstwa zwierząt wpisanych do części wstępnej księgi hodowlanej,
k) minimalne wymagania, jakie mają spełniać zwierzęta wpisywane do części wstępnej księgi hodowlanej;
2) oświadczenie o liczbie zwierząt danego gatunku, rasy, odmiany, stad zwierząt futerkowych, rodów lub linii hodowlanych, znajdujących się w posiadaniu członków związku hodowców lub innego podmiotu, które będą uczestniczyły w realizacji programu hodowlanego;
3) oświadczenie o spełnieniu wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 10 ust. 9 ustawy;
4) oświadczenie, że wszystkie zwierzęta należące do danego gatunku, rasy, odmiany lub linii hodowlanej znajdujące się na obszarze geograficznym, na którym będzie realizowany ten program, mogą uczestniczyć w jego realizacji;
5) regulamin rozstrzygania sporów między hodowcami uczestniczącymi w programie hodowlanym a związkiem hodowców lub innym podmiotem prowadzącym księgę hodowlaną – w przypadku gdy w związku z prowadzeniem księgi hodowlanej może dochodzić do takich sporów;
6) kopię statutu lub umowy, na podstawie których działa związek hodowców lub inny podmiot – w przypadku gdy księgę hodowlaną prowadzi podmiot inny niż osoba fizyczna;
7) oświadczenie o numerze w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w innym rejestrze, albo ewidencji, właściwych dla formy organizacyjnej wnioskodawcy.
Co zawiera księga hodowlana?
Księga hodowlana zawiera następujące informacje, tj.:
1) o zwierzęciu wpisanym do tej księgi, w tym o pochodzeniu oraz wynikach oceny wartości użytkowej lub oceny genetycznej;
2) dotyczące hodowcy lub właściciela zwierzęcia, w tym imię i nazwisko, adres i miejsce zamieszkania albo nazwę oraz adres i siedzibę hodowcy lub właściciela zwierzęcia, z tym że w przypadku gdy hodowcą lub właścicielem zwierzęcia jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zamiast adresu i miejsca zamieszkania tej osoby – miejsce i adres wykonywania działalności, jeżeli są inne niż adres i miejsce zamieszkania tej osoby.
Kto prowadzi księgę hodowlaną?
Księga hodowlana może być prowadzona przez związek hodowców lub inny podmiot, które uzyskały zezwolenie:
1) posiadające dostęp do informacji o zwierzętach i danych o wartości użytkowej lub genetycznej tych zwierząt w zakresie niezbędnym do realizacji programu hodowlanego;
2) w sposób zapewniający:
a) wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem tej księgi przez osoby posiadające wiedzę i doświadczenie w zakresie realizowanego programu hodowlanego,
b) bezpieczne przechowywanie zgromadzonych informacji o zwierzętach wpisanych do tej księgi.
Związek hodowców lub inny podmiot składają ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa coroczne sprawozdanie dotyczące prowadzenia księgi hodowlanej, zawierające w szczególności informacje dotyczące zwierząt wpisanych do tej księgi lub zgłoszonych do wpisu do tej księgi, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.
Minister właściwy do spraw rolnictwa cofa, w drodze decyzji, zezwolenie, jeżeli podmiot prowadzący księgę hodowlaną:
1) nie realizuje programu hodowlanego lub nie wpisuje do tej księgi zwierząt, stad zwierząt futerkowych, rodów oraz linii hodowlanych, które spełniają warunki wpisu do tej księgi określone w programie hodowlanym, lub
2) nie składa sprawozdania lub
3) składa sprawozdanie niezawierające wymaganych informacji.
Zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej - warunki
Minister właściwy do spraw rolnictwa określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania, jakie mają być spełnione, aby uzyskać zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich, w tym warunki i sposób prowadzenia księgi hodowlanej, mając na względzie zapewnienie prawidłowości prowadzonej hodowli oraz sprawne i rzetelne prowadzenie księgi hodowlanej.
Takie rozporządzenie zostało wydane w lipcu tego roku, tj. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2021 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie mają być spełnione, aby uzyskać zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich.
Rozporządzenie to, które wchodzi w życie 23 lipca 2021 roku, zakłada, że związek hodowców lub inny podmiot ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie księgi handlowej dla zwierząt gospodarskich:
1) zapewnia:
a) prowadzenie księgi w postaci papierowej - książki lub kartoteki - lub na informatycznym nośniku danych,
b) zabezpieczenie i ochronę danych zawartych w księdze i innych dokumentach hodowlanych przed ich utratą,
c) sporządzanie, co najmniej raz na 12 miesięcy, wydruków dokonanych w danym roku wpisów, zmian i uzupełnień wpisów w księdze - w przypadku prowadzenia księgi wyłącznie na informatycznym nośniku danych,
d) przechowywanie księgi prowadzonej w postaci papierowej lub wydruków z księgi prowadzonej na informatycznym nośniku danych przez co najmniej 10 lat,
e) sprawdzanie informacji niezbędnych do wystawiania dokumentów hodowlanych, w szczególności dotyczących pochodzenia zwierząt,
f) prowadzenie księgi przez osobę posiadającą co najmniej średnie wykształcenie;
2) udostępnia podmiotom upoważnionym przez ministra właściwego do spraw rolnictwa do prowadzenia oceny wartości użytkowej lub genetycznej informacje niezbędne do prowadzenia tej oceny;
3) zatrudnia co najmniej jednego specjalistę do spraw hodowli lub selekcji zwierząt, posiadającego wykształcenie wyższe uzyskane na kierunku zootechnika, weterynaria lub rolnictwo;
4) zapewnia w statucie lub umowie, na podstawie których działa, równe traktowanie jego członków.
Jak prowadzić księgi hodowlane dla zwierząt gospodarskich?
Księgi hodowlane dla zwierząt gospodarskich, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b ustawy, prowadzi się odrębnie dla poddawanych ocenie wartości użytkowej:
1) gatunków, ras, linii hodowlanych albo odmian w obrębie gatunku lub rasy jeleniowatych, alpak i jedwabników morwowych;
2) rodów lub linii drobiu w obrębie jego poszczególnych gatunków;
3) gatunków zwierząt futerkowych;
4) linii hodowlanych pszczół.
Księga hodowlana dzieli się na część główną i część wstępną.
Część główna księgi hodowlanej może być podzielona na klasy, do których zwierzęta są wpisywane w zależności od wyników oceny ich wartości użytkowej.
W przypadku gdy część główna księgi hodowlanej jest podzielona na klasy, wpisy o zwierzętach hodowlanych czystorasowych przenoszone z księgi prowadzonej na terytorium innego państwa do księgi hodowlanej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla danej rasy są dokonywane w odpowiedniej klasie, w zależności od wyników oceny wartości użytkowej tych zwierząt.
Zwierzę gospodarskie, o którym mowa w art. 2 pkt 1 lit. b ustawy, w tym matkę pszczelą, stado zwierząt futerkowych oraz ród drobiu, wpisuje się tylko do jednej księgi hodowlanej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Do części głównej księgi hodowlanej mogą być wpisywane zwierzęta z gatunków zaliczanych do jeleniowatych, alpaki, jedwabniki morwowe, rody drobiu, stada zwierząt futerkowych oraz matki pszczele, które:
1) pochodzą co najmniej od dwóch pokoleń przodków tego samego gatunku, rasy, odmiany w obrębie rasy, stada, rodu lub linii hodowlanej, wpisanych do księgi hodowlanej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub księgi prowadzonej na terytorium innego państwa;
2) zostały zidentyfikowane w sposób określony w programie hodowlanym.
Do części wstępnej księgi hodowlanej mogą być wpisywane zwierzęta z gatunków zaliczanych do jeleniowatych, alpaki, jedwabniki morwowe, rody drobiu, stada zwierząt futerkowych oraz matki pszczele, które:
1) zostały zidentyfikowane w sposób określony w programie hodowlanym;
2) odpowiadają standardowi hodowlanemu;
3) spełniają minimalne wymagania określone dla zwierząt wpisywanych do danej księgi.
Rezygnacja z prowadzenia księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich
W przypadku rezygnacji z prowadzenia księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b ustawy, a także w przypadku gdy program hodowlany dla gatunku, rasy, odmiany, rodu lub linii, dla których prowadzi się tę księgę, nie może być realizowany, związek hodowców lub inny podmiot, które prowadzą daną księgę hodowlaną, informują ministra właściwego do spraw rolnictwa o zakończeniu jej prowadzenia.
W takim przypadku minister właściwy do spraw rolnictwa stwierdza wygaśnięcie decyzji, na podstawie której była prowadzona księga hodowlana.
W przypadku gdy decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji, na podstawie której była prowadzona księga hodowlana, a także w przypadku gdy decyzja, o której mowa w art. 10 ust. 8 ustawy, staną się ostateczne, podmiot, który dotychczas prowadził tę księgę, przekazuje niezwłocznie dokumentację związaną z jej prowadzeniem Krajowemu Centrum Hodowli Zwierząt.
Podstawa prawna:
- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2021 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie mają być spełnione, aby uzyskać zezwolenie na prowadzenie księgi hodowlanej dla zwierząt gospodarskich - Dziennik Ustaw rok 2021 poz. 1248
- ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich - Dziennik Ustaw rok 2021 poz. 36