Czynny żal pozwala uniknąć kar związanych z czynem zabronionym
Przedsiębiorca, który nie dopełnił obowiązków podatkowych powinien mieć świadomość, że fiskus jest o wiele bardziej zainteresowany ściągnięciem zaległych należności podatkowych, niż wymierzaniem podatnikom dodatkowych kar. Co za tym idzie, można ich uniknąć, o ile zaległych obowiązków dopełni się i dokona jednego dodatkowego obowiązku. Chodzi o tzw. czynny żal, czyli zawiadomienie urzędu skarbowego o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa skarbowego zanim urząd zidentyfikuje ten fakt. Jeżeli takie zawiadomienie jest prawidłowo złożone organ podatkowy może - zgodnie z przepisami - odstąpić od ukarania podatnika, który dopuścił się czynu zabronionego.
Jak uniknąć kary za niedopełnienie obowiązków podatkowych
Aby czynny żal odniósł zamierzony skutek, konieczne jest spełnienie wszystkich poniższych kryteriów:
1) Zawiadomienie o czynnym żalu musi być dokonane przez samego sprawcę z zachowaniem właściwej formy - pisemnej lub ustnej w urzędzie skarbowym (wraz z protokołem). Czynny żal nie wymaga wniesienia opłaty skarbowej.
2) Urząd skarbowy nie może wcześniej wiedzieć o popełnionym czynie zabronionym (posiadanie dokumentacji dotyczącej uchybienia skarbowego lub wszczęcie kontroli skarbowej dotyczącej przewinienia wyklucza zastosowanie czynnego żalu)
3) Jeżeli w wyniku popełnionego uchybienia nie została w terminie uregulowana należność podatkowa, trzeba w całości zapłacić wymaganą kwotę wraz z odsetkami za zwłokę, w terminie wyznaczonym przez organ podatkowy.
4) Należy ujawnić organowi podatkowemu wszelkie okoliczności czynu oraz podać osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Jak przygotować firmę na zmiany w VAT w 2014 r.
Zawiadomienie o czynnym żalu może być złożone w każdym urzędzie powołanym do ścigania przestępstw skarbowych (urząd skarbowy, urząd celny, urząd kontroli skarbowej, itp.), w dowolnym miejscu na terenie kraju (niezależnie od miejsca zamieszkania podatnika). „Czynny żal” nie ma urzędowego formularza, a zatem jego treść i forma zależy od decyzji podatnika. Zawiadomienie można także składać ustnie, po prostu wybierając się do jednego z wymienionych miejsc.
Przykład:
U przedsiębiorcy prowadzona jest kontrola podatkowa w zakresie prawidłowości rozliczenia podatku dochodowego za 2012 r. W trakcie przygotowywania dokumentów do kontroli przedsiębiorca zorientował się że nie złożył w terminie deklaracji VAT-7 za poprzedni okres rozliczeniowy. Przedsiębiorca X złożył niezwłocznie zaległą deklarację wraz z zawiadomieniem o czynnym żalu. Taki zawiadomienie jest skuteczne, mimo że zostało złożone w trakcie trwania kontroli podatkowej, ponieważ jej zakres nie dotyczył VAT i deklaracji VAT-7. Gdyby kontrola dotyczyła VAT, czynny żal byłby nieskuteczny.
Najczęstsze grzechy podatkowe przedsiębiorców
Czyny zabronione (np. niezapłacenie podatku) mogą stanowić wykroczenia lub przestępstwa skarbowe, w zależności od kwoty zaległego zobowiązania na rzecz państwa. Za wykroczenie grozi grzywna (często w postaci mandatu), zaś za przestępstwo skarbowe można zostać ukaranym nie tylko karą finansową (dużo wyższą, niż za wykroczenie), ale także ograniczeniem lub nawet pozbawieniem wolności. Czynny żal może dotyczyć obu powyższych rodzajów czynu zabronionego.
Najczęstsze przewinienia, których dopuszczają się przedsiębiorcy to:
- złożenie deklaracji lub zeznania podatkowego po wymaganym terminie (np. deklaracji VAT, PCC, zeznania rocznego PIT),
- nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych oraz nierzetelne wystawianie faktur (np. z błędami),
- niezapłacenie lub zapłacenie mniejszej kwoty podatku dochodowego, czy VAT-u,
- wyłudzenie zwrotu VAT lub bezprawne stosowanie obniżonych stawek VAT i zwolnień,
- zatajenie przed organem podatkowym rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej,
- rozliczanie kosztów uzyskania przychodu, które na to nie pozwalają (np. nie łączą się z uzyskaniem przychodu.
Przykład:
Przedsiębiorca, ze względu na przewlekłe problemy zdrowotne nie dostarczył zeznania rocznego PIT w terminie. Po powrocie do zdrowia złożył w urzędzie skarbowym zaległą deklarację wraz z pismem zawiadamiającym o czynnym żalu o treści: „Ja niżej podpisany X zawiadamiam, że popełniłem czyn zabroniony polegający na niezłożeniu w terminie deklaracji rocznej PIT-36 za 2012 r. Dopełniam tego obowiązku i jednocześnie składam niniejsze zawiadomienie. Zwłokę uzasadniam przewlekłą chorobą i leczeniem szpitalnym (w załączeniu zaświadczenie lekarskie) oraz oświadczam że niedopełnienie powyższego obowiązku nie wynikało ze współdziałania z jakąkolwiek osobą trzecią”. Prawidłowo złożony w urzędzie czynny żal pozwolił przedsiębiorcy uniknąć mandatu za niezłożenie deklaracji w terminie.
Branże, dla których w 2014 r. zmieni się termin ustalania obowiązku podatkowego - porada
Zapraszamy do dyskusji na forum o podatkach
Kto nie może skorzystać z czynnego żalu?
Przepisy podatkowe nie pozwalają na skorzystanie z czynnego żalu osobom, co do których stwierdzono, że działały w ramach grupy przestępczej lub kierowały wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego (np. organizowały handel fikcyjnymi fakturami). Bezkarny nie pozostanie także sprawca, który wykorzystał zależność innej osoby od siebie nakłaniając ją do popełnienia wykroczenia lub przestępstwa skarbowego (np. przedsiębiorca nakazujący księgowej fałszowanie deklaracji VAT).
Naliczanie odsetek od zaległości podatkowych
Na co uważać korzystając z czynnego żalu?
Przedsiębiorca powinien dopilnować, aby pismo informujące o czynnym żalu podpisać własnoręcznie. Podpis współpracownika, osoby posiadającej pełnomocnictwo, np. księgowej lub członka rodziny, może zostać potraktowane przez nadgorliwego urzędnika jako zawiadomienie o przestępstwie skarbowym, a nie jako czynny żal.
Jeżeli czynny żal jest przekazywany ustnie w urzędzie skarbowym koniecznie należy zażądać wydania pisemnego protokołu potwierdzającego złożenie oświadczenia i dokładnie sprawdzić jego treść. Zwykła, niczym nieudokumentowana rozmowa z urzędnikiem nie jest tożsama z zawiadomieniem o czynnym żalu i może odnieść skutek odwrotny od zamierzonego, np. doprowadzić do wszczęcia kontroli.
Większość urzędów skarbowych stoi na stanowisku, że samo złożenie zaległej deklaracji podatkowej wystarcza, aby organ podatkowy uznał, że posiada udokumentowaną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego. Dlatego, gdy powodem skorzystania z czynnego żalu jest niezłożenie deklaracji w terminie, oba dokumenty - zaległą deklarację i zawiadomienie o czynnym żalu - najbezpieczniej złożyć razem. Jeżeli zawiadomienie dostarczone zostanie kilka dni lub tygodni po złożeniu spóźnionej deklaracji, np. VAT-7, urząd może uznać czynny żal za nieskuteczny.
Czynny żal a korekta deklaracji
Instytucją podobną do czynnego żalu, choć nie tożsamą z nim, jest możliwość skorygowania złożonej deklaracji podatkowej w dowolnym zakresie wraz z pisemnym wyjaśnieniem przyczyn i okoliczności korekty. Niezbędna jest również zapłata zaległego podatku, o ile nie został zapłacony w odpowiedniej wysokości. Spełnienie powyższych przesłanek pozwala na uniknięcie sankcji karnoskarbowej w postaci mandatu. Wraz z korektą nie trzeba składać zawiadomienia o czynnym żalu.
VAT od samochodu osobowego 2014
Zmiany w VAT od 1 października 2013 - wyjaśnienia MF
Od 1 października 2013 r. nieodpłatne przekazywanie żywności bez VAT
Jak ustanowić pełnomocnika firmy przez internet
Sebastian Bobrowski
Dyrektor Finansowy inFakt