Zarząd sukcesyjny - ułatwienie w przekazywaniu przedsiębiorstwa
Jednoosobowa działalność, jako byt nierozerwalnie związany ze swoim właścicielem, przestaje istnieć wraz z jego śmiercią. Organy prowadzące ewidencję ludności przekazują informację o zgonie do CEIDG co skutkuje automatycznym wykreśleniem działalności z ewidencji. Członek rodziny, czy inni spadkobiercy nie mogą przejąć nazwy firmy, numeru NIP, zdobytych koncesji lub pozwoleń. Jeżeli jeden lub kilku spadkobierców chce jednak kontynuować działalność zmarłego może to zrobić - konieczne jest w tym celu podjęcie następujących kroków:
1) Rejestracja działalności gospodarczej na własne nazwisko w CEIDG.
2) Przeprowadzenie postępowania spadkowego, którego skutkiem będzie nabycie spadku zawierającego środki trwałe i wyposażenie należące wcześniej do majątku firmy zmarłego. Przedmiotem dziedziczenia nie może być bowiem całe przedsiębiorstwo, a jedynie poszczególne składniki majątku.
Procedura zawieszenia działalności gospodarczej
Polecamy: Komplet podatki 2019
3) Przejęcie zobowiązań:
- cywilnoprawnych (wynikających z umów z kontrahentami, umów dotyczących lokalu, mediów itp.),
- publicznoprawnych (podatki),
- wynikających z prawa pracy (w przypadku gdy firma spadkodawcy zatrudniała pracowników).
Śmierć właściciela jednoosobowej firmy a podatki
Podobnie jak CEIDG, urząd skarbowy automatycznie zostaje powiadomiony o śmierci przedsiębiorcy. Spadkobiercy zmarłego nie mają obowiązku zawiadamiania organów podatkowych o tym fakcie. Nie jest również konieczne sporządzanie spisu z natury, czy składanie za zmarłego deklaracji podatkowych VAT lub PIT. Wyjątek stanowi jedynie deklaracja VAT-Z (skutkująca wykreśleniem z rejestru VAT), która powinna być złożona przez następców prawnych przedsiębiorcy.
Podatek od spadków i darowizn - obowiązek zapłaty
Uwaga:
W praktyce często zdarza się, że urzędy skarbowe przyjmują deklaracje podatkowe składane po śmierci przedsiębiorcy, a także inkasują wpłacane przez spadkobierców zobowiązania podatkowe. Jeżeli natomiast w deklaracji pojawia się kwota VAT do zwrotu, fiskus najczęściej odmawia wypłaty powołując się na okoliczność śmierci uprawnionego do niej podatnika.
Odrębną sprawą jest kwestia konieczności uregulowania ewentualnych zobowiązań podatkowych zmarłego właściciela firmy. Zgodnie z przepisami podatkowymi spadkobiercy przejmują bowiem prawa i obowiązki spadkodawcy. To oznacza, że muszą oni uregulować wszelkie niezapłacone przez zmarłego podatki, ale mają również prawo do otrzymania nadpłaty, jeżeli takowa powstała. Urząd skarbowy określa obowiązki spadkobierców w drodze decyzji. Należy jednak pamiętać, że odpowiedzialność za ewentualne zobowiązania podatkowe zmarłego zależy od tego, czy i w jakim zakresie przyjęli oni spadek. Organ podatkowy ma ponadto obowiązek zawiadomienia następców prawnych zmarłego o wszelkich sprawach związanych z firmą podatnika m.in. o toczących się kontrolach i postępowaniach.
Uwaga:
Jeżeli jeden lub kilku spadkobierców zdecydowało się na kontynuowanie na własny rachunek działalności prowadzonej przez zmarłego, organy podatkowe uznają, że następcy prawni przejmują uprawnienia spadkodawcy m.in. w zakresie prawa do odliczenia VAT. To znaczy, że np. syn zmarłego ma prawo do odliczenia podatku z faktur wystawionych na przedsiębiorstwo ojca otrzymanych po jego śmierci (o ile oczywiście prawomocnie otrzymał majątek przedsiębiorstwa w spadku).
Śmierć właściciela jednoosobowej firmy a długi
Odpowiedzialność za niespłacone zobowiązania związane z działalnością spadkodawcy, zależy od sposobu dziedziczenia majątku firmowego. Spadkobiercy, czyli najczęściej małżonek, dzieci, rodzeństwo, rodzice, mogą „spadek firmowy”:
- przyjąć wprost (zarówno aktywa jak i pasywa),
- przyjąć z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tzn. z ograniczeniem długów do wysokości masy spadkowej),
- odrzucić (nie przyjąć ani majątku ani długów).
W praktyce najczęściej rodzina przyjmuje spadek w całości, nie zdając sobie sprawy z istnienia długów. Z drugiej strony jednak w niektórych sytuacjach odrzucenie spadku jest bardzo niekorzystne. Na przykład, gdy w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość , (która była użytkowana zarówno na cele osobiste jak i firmowe) odrzucenie spadku przez małżonka zmarłego skutkowałoby pozbyciem się praw do tej nieruchomości.
Jak ustanowić pełnomocnika firmy przez internet
W przypadku, gdy firma miała niespłacone zobowiązania w pierwszej kolejności spadkobiercy powinni uregulować zaległe podatki (wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę) - dochodowy i VAT, a także składki ZUS. W dalszej kolejności powinny być spłacone zobowiązania względem innych wierzycieli, m.in. za zakupiony towar lub usługi, zaległy czynsz, opłaty itp. Szczególnie bolesny może być problem spłaty kredytów zaciągniętych „na firmę” przez zmarłego przedsiębiorcę. W większości przypadków bowiem umowy kredytowe wygasają w chwili śmierci właściciela firmy i bank może domagać się natychmiastowej spłaty całości zaciągniętego zobowiązania.
Jakie można zabezpieczyć firmę na wypadek śmierci?
Każdy jednoosobowy przedsiębiorca musi mieć świadomość, że jego firma jest nierozerwalnie z nim związana i w razie jego śmierci dalsze prowadzenie firmy może być znacznie utrudnione. W związku z tym warto rozważyć podjęcie kroków mających na celu zabezpieczenie interesów przyszłych spadkobierców oraz ułatwienie w ewentualnym przejęciu firmy przez jednego lub kilku następców prawnych. Przedsiębiorca ma do wyboru m.in. następujące rozwiązania:
- Sporządzenie testamentu zawierającego wskazanie osoby, która ma przejąć firmę oraz poczynienie na jej rzecz tzw. zapisu windykacyjnego umożliwiającego przekazanie określonej osobie konkretnych przedmiotów ze spadku np. elementów majątku firmowego.
- Przekształcenie jednoosobowej działalności w spółkę osobową, pamiętając, by w umowie spółki zawrzeć odpowiednie zapisy na wypadek śmierci któregoś ze wspólników. Pozwoli to - w razie śmierci przedsiębiorcy - na kontynuowanie działalności przez wspólników i / lub spadkobierów.
- Wykupienie przez przedsiębiorcę polisy na życie, która pozwoli zabezpieczyć majątek firmy, np. gdy zajdzie konieczność jednorazowej spłaty kredytu zaciągniętego przez zmarłego przedsiębiorcę.
Zapraszamy do dyskusji na forum o podatkach
Zmiany 2014 - Podatki, Księgowość, Kadry, Firma, Praw
Sebastian Bobrowski
Dyrektor Finansowy inFakt