Przedsiębiorcy nieobjęci kartą podatkową lub ryczałtem mogą płacić podatek według trzystopniowej skali podatkowej, czyli według stawek 19, 30 i 40 proc., albo w stałej wysokości 19 proc. Z podatku liniowego nie mogą jednak skorzystać przedsiębiorcy, którzy działają na rzecz byłego pracodawcy. Niezależnie od sposobu płacenia podatku dochodowego osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą muszą założyć i prowadzić księgę przychodów i rozchodów oraz ewentualnie dodatkową dokumentację. W przypadku spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych księga jest prowadzona dla spółki. Księga jest niezbędna do ustalenia wysokości przychodów z działalności, kosztów ich uzyskania, a w konsekwencji dochodu, który podlega opodatkowaniu.
Zakładamy księgę
Księgę przychodów i rozchodów zakładamy z dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej. Gdy księgę zakładamy po raz pierwszy, musimy w ciągu 20 dni od jej założenia zawiadomić o tym kierownika urzędu skarbowego na piśmie. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych lub spółki partnerskiej, zawiadomienie składają wszyscy wspólnicy naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania każdego z nich.
Jeśli podatnik chce płacić podatek dochodowy według skali podatkowej, to nie musi on zawiadamiać kierownika urzędu skarbowego, że wybrał taki sposób płacenia podatku. W tym przypadku przedsiębiorca będzie płacił podatek (a w trakcie roku podatkowego zaliczki na ten podatek) od uzyskanego przychodu, pomniejszonego o koszty jego uzyskania. W przypadku uzyskiwania dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, który podlega opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podlega bowiem sam czysty dochód.
Tak więc kwota otrzymana od kontrahentów, na podstawie wystawionych rachunków lub faktur oraz sprzedaży nieudokumentowanej fakturami lub rachunkami, jest przychodem.
Wszystkie wydatki, które w tym celu przedsiębiorca poniesie: zakup towarów i materiałów, koszty utrzymania biura, samochodu, ewentualnego zatrudniania pracowników itd., określamy mianem kosztów uzyskania przychodu.
Sam dochód więc to przychód pomniejszony o koszty. Dopiero dochód stanowi podstawę obliczenia podatku. Nim jednak przedsiębiorca podatek ten wyliczy, uprzednio pomniejszy ten dochód, wypełniając odpowiednią deklarację podatkową o różne odpisy z tytułu odliczeń (np. składek na ubezpieczenie społeczne) oraz ulg podatkowych (np. darowizn).
Po ustaleniu dochodu podatnik zapłaci podatek, który zostanie wyliczony z tabeli podatkowej. Znajduje się ona w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podatek liniowy
Jeśli podatnik ma prawo do skorzystania z opodatkowania działalności gospodarczej na podstawie art. 30c, czyli w formie podatku w stałej wysokości 19 proc., i zdecyduje się z tego prawa skorzystać, jest zobowiązany do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, do dnia 20 stycznia roku podatkowego, pisemnego oświadczenia o wyborze tego sposobu opodatkowania. A jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.
Zgodnie bowiem z art. 9a ustawy, dochody osiągnięte przez podatników z pozarolniczej działalności gospodarczej są, co do zasady, opodatkowane na podstawie art. 27, dopiero gdy podatnicy złożą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym, albo o tym, że zdecydowali się wybrać sposób opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c.
Wybór sposobu opodatkowania dokonany w powyższym oświadczeniu dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na podstawie księgi podatkowej są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy.
Dochodem z działalności gospodarczej stanowiącym podstawę obliczenia zaliczki u podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów jest różnica pomiędzy wynikającym z tych ksiąg przychodem i kosztami jego uzyskania. Jeżeli jednak podatnik na koniec miesiąca sporządza remanent towarów, surowców i materiałów pomocniczych lub naczelnik urzędu skarbowego zarządzi sporządzenie takiego remanentu, dochód ustala się z uwzględnieniem remanentu. Podatnicy są obowiązani wpłacać zaliczki miesięczne.
Zaliczki miesięczne
Zaliczki miesięczne za okres od stycznia do listopada uiszcza się w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Zaliczkę za grudzień, w wysokości należnej za listopad, uiszcza się w terminie do dnia 20 grudnia.
Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą ma prawo do zadeklarowania fiskusowi, że będzie płacić zaliczki w cyklach kwartalnych. Nie może jednak skorzystać z innej uproszczonej metody opłacania zaliczek w stałej wysokości. Prawo do takiego przywileju zyskuje się bowiem dopiero od kolejnego roku podatkowego. A tam, gdzie fakultatywne rozwiązania przysługują tylko wybranym, łatwo o błąd, który choć jest pomyłką formalną, naraża podatnika również i na sankcje finansowe.
Zeznanie roczne
Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według wzoru (PIT-36), o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W terminie tym podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznania według ustalonych wzorów, o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z: kapitałów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30b (PIT-38), z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach określonych w art. 30c (PIT-36L). Ten drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której podatnik osiąga dochody opodatkowane z tabeli z innego tytułu niż pozarolnicza działalność gospodarcza, a przy opodatkowaniu pozarolniczej działalności gospodarczej korzysta z podatku w stałej wysokości 19 proc.
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W KILKU FORMACH
Jeżeli podatnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą samodzielnie i w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej albo w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej, wybór sposobu opodatkowania dotyczy wszystkich form prowadzenia tej działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy.
OPŁACALNOŚĆ PODATKU 19 PROC.
Dopiero przekroczenie granicy 46 181,50 zł (43 405 zł plus kwota wolna od podatku 2776,50 zł) rocznego dochodu, a więc średnio miesięcznie 3848,50 zł działalności gospodarczej czyni opłacalne skorzystanie z podatku w stałej wysokości 19 proc. Gdy dodatkową ceną jest utrata prawa do rocznego rozliczenia małżeńskiego lub osoby samotnie wychowującej dziecko, kwota ta wynosi 92 363 zł. Dotyczy to jednak wyłącznie dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych. Gdy jednak w grę wchodzą inne dodatkowe dochody, te graniczne kwoty mogą kształtować się zgoła odmiennie. Dlatego każdy przedsiębiorca przed podjęciem ostatecznej decyzji w sprawie wyboru podstawy opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w każdym kolejnym roku podatkowym powinien dokonać analizy rachunkowej swojej sytuacji.
EDYTA DOBROWOLSKA
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).
l Rozporządzenie ministra finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2003 r. nr 152, poz. 1475 ze zm.).