Czym ma być nabycie sprawdzające?
W ustawie z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej w dziale V po rozdziale 1a dodany ma zostać Rozdział 1b Nabycie sprawdzające, zawierający przepisy określające zakres i zasady dokonywania przez urzędników skarbowych tej swoistej prowokacji podatkowej.
Nabycie sprawdzające ma być definiowane jako nabycie towarów lub usług w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, w zakresie:
1) ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej;
2) wydawania nabywcy paragonu fiskalnego.
Zatem zakres nabycia sprawdzającego będzie dość wyraźnie określony. Pracownik urzędu skarbowego (lub celno-skarbowe) lub inny funkcjonariusz Krajowej Administracji Skarbowej przyjdzie (zapewne incognito) do sklepu, czy punktu usługowego, nabędzie towar lub usługę i sprawdzi, czy podatnik (lub jego pracownik) zarejestruje tą sprzedaż na kasie fiskalnej i wyda paragon.
Nabycie sprawdzające dotyczyć będzie wyłącznie faktycznego sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego podatnika z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego poprzez dokonanie przez organ podatkowy zakupu towaru lub usługi.
Kto będzie uprawniony do dokonania nabycia sprawdzającego?
Do dokonania nabycia sprawdzającego będą uprawnieni "sprawdzający", którymi mogą być:
a) osoby zatrudnione w jednostce organizacyjnej KAS wykonującą czynności służbowe w jednostce organizacyjnej, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 4 (urząd skarbowy) albo 5 (urząd celno-skarbowy wraz z podległymi oddziałami celnymi) ustawy o KAS,
b) funkcjonariusze pełniący służbę w urzędzie celno-skarbowym lub podległym mu oddziale celnym.
Zgodnie z projektowanym art. 94w ustawy o KAS - naczelnik urzędu skarbowego i naczelnik urzędu celno-skarbowego będą mogli przeprowadzić nabycie sprawdzające na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten odpowiada ogólnej regule wynikającej z art. 61 ustawy o KAS, że organ KAS nie jest ograniczony swoim terytorialnym zasięgiem działania podczas wykonywania kontroli celno-skarbowej.
Kto może być sprawdzany?
Sprawdzanym, w rozumieniu omawianych przepisów jest:
a) podatnik dokonujący sprzedaży towarów lub usług, u którego jest dokonywane nabycie sprawdzające albo
b) osoba dokonująca w imieniu i na rzecz podatnika, o którym mowa w lit. a, sprzedaży towarów lub usług.
W toku nabycia sprawdzającego sprawdzającemu przysługiwać ma uprawnienie do legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości sprawdzanych w zakresie niezbędnym na potrzeby tego nabycia. Jak czytamy w uzasadnieniu omawianego projektu, przepis dot. ustalania tożsamości sprawdzanych jest analogiczny do uprawnienia określonego w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o KAS, co pozwala sprawdzającemu skorzystać np. z pomocy funkcjonariusza Policji.
Jak ma wyglądać nabycie sprawdzające?
Obowiązki sprawdzającego
Nabycie sprawdzające jest dokonywane w miejscu sprzedaży towarów lub świadczenia usług przez sprawdzanego. Niezwłocznie po dokonaniu nabycia sprawdzającego, sprawdzający mieć będzie obowiązek:
1) okazania sprawdzanemu legitymację służbowej;
2) poinformowania sprawdzanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego;
3) pouczenia sprawdzanego o jego prawach i obowiązkach.
Ponadto, na żądanie sprawdzanego, sprawdzający musi okazać stałe upoważnienie do dokonywania nabycia sprawdzającego.
Zwrot towaru i paragonu - zasada i wyjątki
Towar nabyty w toku nabycia sprawdzającego ma być niezwłocznie zwracany sprawdzanemu wraz z paragonem fiskalnym dokumentującym sprzedaż tego towaru, jeżeli paragon ten został wydany.
Ale towar nie będzie podlegać zwrotowi, jeżeli z uwagi na jego rodzaj lub szczególne właściwości, nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż. W takim przypadku towar może być pozostawiony za zgodą sprawdzanego w miejscu jego nabycia.
Nie będzie zwracany towar, stanowiący dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego podlegającego zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów.
Paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż towaru nabytego w toku nabycia sprawdzającego nie zwraca się w przypadku:
1) odmowy zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar;
2) jeżeli z uwagi rodzaj towaru lub szczególne właściwości, nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż;
3) odstąpienia od zwrotu towaru.
Obowiązki sprawdzanego odnośnie towaru nabytego w toku nabycia sprawdzającego
Sprawdzany będzie miał obowiązek:
1) przyjęcia zwracanego towaru;
2) przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru;
3) zwrotu zapłaty otrzymanej za:
a) zwracany towar,
b) towar, stanowiący dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego podlegający zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów.
Usługi nabyte w toku nabycia sprawdzającego
Przepisy wprowadzą zasadę, że usługa wykonana w toku nabycia sprawdzającego nie podlega zwrotowi. Zwrot zdecydowanej większości (o ile nie wszystkich) usług jest po prostu niemożliwy - np. usługi fryzjerskiej, kosmetycznej, gastronomicznej, hotelowej, transportowej i wielu innych.
Gdy usługa, za którą sprawdzający zapłacił, nie została wykonana, sprawdzany będzie obowiązany do zwrotu otrzymanej zapłaty.
Jeżeli w toku nabycia sprawdzającego został wydany paragon fiskalny, a usługa nie została wykonana, sprawdzany będzie miał obowiązek przyjęcia tego paragonu, chyba, że odmówił zwrotu otrzymanej zapłaty.
Notatka z nabycia sprawdzającego
Z nabycia sprawdzającego sprawdzający sporządzać będzie notatkę zawierającą:
1) datę i miejsce (adres) dokonania nabycia sprawdzającego;
2) wskazanie sprawdzanego;
3) wartość sprzedaży brutto, w tym wskazanie kwoty należnego podatku od towarów i usług;
4) numer paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej;
5) wskazanie sprawdzającego.
Protokół z nabycia sprawdzającego
Z nabycia sprawdzającego sprawdzający sporządzać będzie protokół, jeżeli:
1) w toku nabycia sprawdzającego stwierdzono naruszenie w zakresie wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej i wydawania nabywcy paragonu fiskalnego;
2) zaistniały wyżej opisane okoliczności, uzasadniające niezwracanie nabytego towaru
3) nabycie sprawdzające dotyczyło usługi;
4) sprawdzany odmówił:
a) przyjęcia zwracanego towaru,
b) zwrotu otrzymanej zapłaty za zwracany towar,
c) przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującym sprzedaż zwracanego towaru.
Nowe przepisy określać będą szczegółowo dane objęte tym protokołem.
Protokół sporządzany będzie w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymać musi sprawdzany.
Sprawdzający będzie miał też prawo (w celu dokumentowania czynności nabycia sprawdzającego) sporządzania szkiców, kopiowania, filmowania, fotografowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych.
Nabycie sprawdzające nie będzie wykluczało kontroli celno-skarbowej lub kontroli podatkowej
Nabycie sprawdzające nie będzie miało charakteru kontroli podatkowej ani kontroli celno-skarbowej, dzięki czemu ma być (w założeniu) mniej sformalizowane, a tym samym szybkie do przeprowadzenia i nieuciążliwe dla podatników. Nabycie sprawdzające będzie odrębną instytucją od ww. kontroli i kończyć się będzie w przypadku braku naruszenia przepisów – notatką, albo mandatem i protokołem, o ile takie naruszenia wystąpią.
Zastosowanie nabycia sprawdzającego nie będzie oczywiście wykluczać możliwości przeprowadzenia w podmiotach obowiązanych do ewidencjonowania obrotu za pomocą kas rejestrujących kontroli celno-skarbowej lub kontroli podatkowej w zakresie prawidłowości realizacji obowiązku ewidencjonowania sprzedaży.
Walka z szarą strefą podatkową
W uzasadnieniu omawianego projektu podkreśla się, że nierejestrowanie sprzedaży na kasie fiskalnej, niewystawianie albo niewydawanie paragonu fiskalnego występuje w Polsce w dużej skali. W 2020 roku urzędy celno-skarbowe kontrolowały przestrzeganie tych obowiązków ponad 15 tys. razy. Nieprawidłowości stwierdzono w ponad 43% przypadków.
Dotychczas, celem umożliwienia skutecznej walki z szarą strefą i wyłudzeniami w podatku od towarów i usług, wprowadzono szereg różnych rozwiązań, które już działają, m.in. system kas on-line, przesyłanie plików JPK_VAT, podzielona płatność, system STIR, system SENT, itd. Zdaniem Ministerstwa Finansów i rządu te rozwiązania składają się na spójny system, który ma na celu kompleksowe uszczelnienie systemu podatkowego. Konieczne jest jednak wprowadzenie kolejnych elementów tego systemu, które będą go dopełniać i wzmacniać. W tym m.in. wprowadzenie nabycia sprawdzającego, które ma pozwolić na efektywne sprawdzanie, czy podatnicy wywiązują się z obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kas rejestrujących i wystawiania (wręczania) paragonów.
Pracownik lub funkcjonariusz KAS skorzysta z usługi (np. fryzjerskiej, czy kosmetycznej) na koszt budżetu państwa i nie zapłaci od tego PIT
Końcowo warto zauważyć, że wydatki ponoszone przez pracowników i funkcjonariuszy KAS na nabycie sprawdzające będą pokrywane ze specjalnie utworzonego funduszu nabycia sprawdzającego, który będzie pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Finansów i KAS. Środki na ten fundusz będą oczywiście pochodziły z budżetu państwa.
Towary zakupione w toku nabycia sprawdzającego, które zgodnie z wyżej opisanymi przepisami nie zostaną zwrócone sprawdzanemu - przejdą na własność Skarbu Państwa.
Powstaje tu pytanie, co z usługami nabytymi w toku nabycia sprawdzającego, które przecież (w myśl projektowanych przepisów) nie będą podlegały zwrotowi. Czy wartość tych usług będzie stanowiła przychód sprawdzających? Czy pracownicy i funkcjonariusze KAS zapłacą PIT od tych usług (np. fryzjerskich, kosmetycznych, hotelowych, informatycznych i innych), które dla nich będą nieodpłatne, bo zapłaci za nie budżet państwa? Okazuje się, że pracownicy fiskusa nie zapłacą co do zasady od tych darmowych usług podatku.
W uzasadnieniu omawianego projektu czytamy, bowiem:
(...) w przypadku gdy usługi o charakterze osobistym nabyte w ramach nabycia sprawdzającego, np. usługa fryzjerska, która nie będzie podlegać z racji ich charakteru zwrotowi, przychód pracownika albo funkcjonariusza nie będzie stanowi jego przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Takie stanowisko wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie z 8 lipca 2014 r. o sygn. akt K 7/13.
Paweł Huczko