Ubezpieczenie zdrowotne członkowie zarządów wspólnot mieszkaniowych
Wobec licznych zapytań dotyczących podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez zarządy wspólnot mieszkaniowych na podstawie art. 66 ust.1 pkt 35a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285, ze zm.; dalej jako „ustawa o świadczeniach”) Gabinet Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia poinformował 1 kwietnia 2022 r. (w komunikacie opublikowanym na stronie internetowej NFZ - nfz.gov.pl), że zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r., (Dz.U. z 2021 r. poz. 1048) właściciele lokali są obowiązani podejmować uchwały o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu. Członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna. Powyższe stanowi, że członkowie zarządu są wybierani, a nie powoływani w skład zarządu.
Sprawa objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie, jest przedmiotem opublikowanego na stronach Funduszu stanowiska Ministra Zdrowia, gdzie wskazano: Kierując się zatem powyższą dyrektywą wykładni prawa, należy przyjąć, że wyrażenia „akt powołania”, użytego w art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach, nie można utożsamiać z wyrażeniami odnoszącymi się do „wyboru” do pełnienia funkcji organów stanowiących osób prawnych.
Natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedziach na najczęściej zadawane pytania dotyczące zmian w składce zdrowotnej od 2022 roku, na pytanie "Kwestia obowiązku zgłaszania do ZUS wynagrodzeń na podstawie powołania członków zarządów wspólnot mieszkaniowych – jak to wygląda po zmianach?" odpowiedział następująco:
Zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego powinny być osoby powołane do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem na podstawie aktu powołania. Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychody otrzymywane przez te osoby w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Pozostałe osoby, wybrane do pełnienia funkcji nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba, że na wykonywanie tych funkcji została z nimi zawarta umowa o pracę lub umowa zlecenia/o świadczenie usług.
Członkowie zarządów i inne osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania a składka zdrowotna w 2022 roku
Na podstawie art. 15 ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 poz. 2105) w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, 1292, 1559, 1773, 1834 i 1981) w art. 66 w ust. 1 (Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:) po pkt 35 dodano pkt 35a w brzmieniu: „35a) osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie;”.
Zatem od 1 stycznia 2022 r. ww. osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie zostały objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym i od wynagrodzeń tych osób muszą być płacone składki zdrowotne.
Powołanie – nowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego (stanowisko Ministra Zdrowia)
Stanowisko w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego osób powołanych do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania zajął także 18 lutego 2022 r. Minister Zdrowia. Poniżej prezentujemy to stanowisko opublikowane na stronach NFZ:
W związku z pojawiającymi się wątpliwościami dotyczącymi ubezpieczenia zdrowotnego osób powołanych do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania, uprzejmie informujemy, że ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105 ze zm.), tzw. Polski Ład wprowadziła zmiany do art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285, ze zm.; dalej jako „ustawa o świadczeniach zdrowotnych”), polegające na objęciu obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie (są to m.in. członkowie zarządu, członkowie komisji rewizyjnej oraz członkowie komisji egzaminacyjnych). Objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym tej grupy osób, powinno skutkować zapewnieniem dodatkowych środków w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz pełniejszą realizacją zasady solidaryzmu społecznego. Celem wskazanych rozwiązań było zrównanie sytuacji osób osiągających dochody ze stosunków zbliżonych strukturą do zlecenia z osobami objętymi już obowiązkiem ubezpieczenia i prawem do świadczeń opieki zdrowotnej oraz oskładkowanie składką zdrowotną wszelkich przychodów proporcjonalnie do możliwości finansowych ubezpieczonego.
System ubezpieczenia zdrowotnego opierający się m.in. na zasadzie solidarności społecznej, zakładający obciążenie składką w oderwaniu od indywidualnej sytuacji zdrowotnej ubezpieczonego, wymaga każdorazowego opłacania składki od dochodów osiąganych z podejmowanych aktywności zawodowych. Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż każdorazowe podejmowanie dodatkowej działalności może prowadzić do intensyfikacji czynności zawodowych, a ta może powodować zwiększenie ryzyka wystąpienia konieczności udzielenia świadczenia zdrowotnego.
Prawodawca zastosował w art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych wyrażenie „akt powołania”. Zgodnie z dyrektywą wykładni językowej, określanej w teorii prawa jako zakaz wykładni synonimicznej, różnym zwrotom języka prawnego nie należy nadawać tego samego znaczenia (zob. L. Morawski, Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s. 103-104). Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 lipca 2021 r., II FSK 101/21: „Nadanie różnym pojęciom używanym w teście prawnym tego samego znaczenia byłoby sprzeczne z zakazem wykładni synonimicznej, stanowiącym kanon wśród dyrektyw wykładni językowej”. Przywołana dyrektywa wykładni prawa stosowana jest także w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. postanowienie SN z dnia 8 lipca 2020 r., I NWW 49/20; postanowienie TK z dnia 25 czerwca 2018 r., Ts 77/17). Kierując się zatem powyższą dyrektywą wykładni prawa, należy przyjąć, że wyrażenie „akt powołania”, użyty w art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych nie można utożsamiać z wyrażeniami odnoszącymi się do „wyboru” do pełnienia funkcji organów stanowiących osób prawnych.
Powyższy wniosek, oparty na wykładni językowej, potwierdza wykładnia systemowa. Należy bowiem zauważyć, że art. 13 ust. 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, ze zm.), dalej jako „ustawa o PIT”, określając przychody z działalności wykonywanej osobiście, posługuje się wyrażeniem „przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych”. Tymczasem w art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych prawodawca nie doprecyzował, że w przepisie tym chodzi o „wszelkie formy powołania”, a jedynie posłużył się wyrażeniem „akt powołania”. Zestawienie tych dwóch przepisów prawa w ramach wykładni systemowej prowadzi do wniosku, że art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych ma węższy zakres podmiotowy niż art. 13 ust. 7 ustawy o PIT, bowiem ten drugi przepis prawny dotyczy wszystkich osób wchodzących w skład organów stanowiących osoby prawnej („niezależnie od sposobu ich powoływania”), a ten pierwszy jedynie tych osób, które weszły do tych organów na mocy „aktu powołania”. Innymi słowy: sytuacje, które przynależą do zakresu zastosowania art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych pokrywają się z częścią sytuacji regulowanych przez art. 13 ust. 7 ustawy PIT, ale nie z całym jego zakresem zastosowania W konsekwencji należy zatem skonkludować, że osoby „wybrane” do pełnienia funkcji w organach osób prawnych w obecnym stanie prawnym nie będą posiadały tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, bowiem nie będą podlegały obowiązkowi opłacania składki zdrowotnej
W myśl art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. Natomiast zgodnie z art. 82 ust. 8 pkt 11a ustawy o świadczeniach zdrowotnych podstawę wymiaru składki tych osób stanowić będzie kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia pobieranego z tytułu powołania.. Przy czym, przez wynagrodzenie należy rozumieć „przychody”, o których mowa w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, czyli przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządu, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych. Nie ma przy tym znaczenia, czy dany przychód będzie określany mianem wynagrodzenia lub diety. Posługując się terminem „dieta” ustawodawca nie sformułował legalnej definicji tego pojęcia. Zgodnie z orzecznictwem dieta stanowi rekompensatę za utracone zarobki, natomiast nie jest świadczeniem pracowniczym. W sytuacji, gdy ustalenie świadczenia następuje w formie ryczałtu, brak przewidzianych potrąceń diety za przypadki nieobecności na posiedzeniach, czy innych obowiązkowych czynnościach, sprawia, że nie mamy już do czynienia ze świadczeniem wyrównawczym (kompensacyjnym; zob. np. wyroki NSA: z dnia 26 czerwca 2014 r., II OSK 406/14; z dnia 7 listopada 2017 r., II OSK 2794/16; wyrok WSA w Olsztynie z dnia 7 listopada 2019 r., II SA/Ol 763/19; wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 29 lipca 2020 r., II SA/Rz 110/20; publik. w Centralnej Bazie Orzecznictwa Sądów Administracyjnych). Pojęcie diety zakłada przyjęcie jakiejś średniej dla wydatków, poniesionych kosztów czy kompensacji strat związanych z pełnioną funkcją.
Podsumowując „wynagrodzenie” należy odczytać w sposób szeroki, tj. jako wszelką formę przychodu przewidzianą przez przepisy prawa podatkowego jako podstawę ustalenia obowiązków daninowych. Prawodawca powiązał bowiem sposób konkretyzacji obowiązku składowego ze sposobem powstawania obowiązków podatkowych.
W odpowiedzi na pismo […] zgodnie z wprowadzonym ustawą „Polski Ład” art. 66 ust. 1 pkt 35a do ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285, ze zm.; dalej jako „ustawa o świadczeniach zdrowotnych” obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. Obecne brzmienie zmienianego art. 81 ust. 8 pkt 11a ustawy o świadczeniach zdrowotnych wskazuję, że kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu powołania stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawodawca w momencie uchwalenia ww. przepisów prawa nie ograniczył wskazanej w nich kategorii „wynagrodzenia” do żadnych konkretnych źródeł przychodu, a zatem wszelkie przychody związane z pełnieniem funkcji na podstawie „aktu powołania” stanowią podstawę ustalenia składki zdrowotnej.
Podsumowując wynagrodzenie otrzymywane przez osoby powołane do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania należy odczytać w sposób szeroki, tj. jako wszelką formę przychodu przewidzianą przez przepisy prawa podatkowego jako podstawę ustalenia obowiązków daninowych.
Nieco inne w treści (ale niesprzeczne z powyższymi) wyjaśnienia Ministra Zdrowia (także z 18 lutego 2022 r.) zostały opublikowane na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z tych wyjaśnień warto zacytować, że powołanie prokurenta jest czynnością, która przynależy do zakresu wyrażenia „akt powołania”, a zatem na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach zdrowotnych, prokurenci są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, ZUS, Ministerstwo Zdrowia