Umowa rezultatu
Cechą charakterystyczną umowy o dzieło jest to, że jej przedmiotem muszą być czynności dające konkretny rezultat. Przykładowo może być to wykonanie zdjęć, namalowanie obrazu, napisanie książki czy wykonanie projektu reklamy. Przedmiotem umowy o dzieło może być wytworzenie nowego przedmiotu, jego przerobienie bądź konserwacja. Wykonane dzieło może mieć zarówno charakter materialny bądź niematerialny, ale musi być możliwe do jednoznacznego weryfikowania.
Wynagrodzenie w umowie o dzieło
W myśl definicji umowy o dzieło, zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia za wykonanie dzieła, dlatego strony oprócz przedmiotu umowy powinny ustalić także wysokość wynagrodzenia dla przyjmującego zamówienie. W umowie strony nie muszą dokładnie określać wysokości wynagrodzenia wystarczy, że wskażą podstawy do jego ustalenia. Jeżeli jednak strony nie określą ani wysokości wynagrodzenia ani podstaw do jego ustalenia, w razie wątpliwości poczytuje się, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. W sytuacji, jeżeli w ten sposób także nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Strony powinny określić w umowie także moment zapłaty wynagrodzenia przyjmującemu zamówienie. Jeżeli jednak nie wskażą tego elementu umowy, zgodnie z Kodeksem cywilnym przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. W przypadku, gdy dzieło ma być oddawane częściami, zaś wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, zamawiający powinien zapłacić przyjmującemu zamówienie wynagrodzenie po spełnieniu każdego ze świadczeń częściowych.
W sytuacji, gdy przyjmujący zamówienie był gotowy wykonać dzieło, lecz na skutek przeszkód powstałych z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, nie wykonał umówionego dzieła – zamawiający nie może odmówić mu zapłaty wynagrodzenia. Niemniej, w takim wypadku zamawiający jest uprawniony odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Wynagrodzenie w umowie o dzieło może być określone w formie kosztorysowej bądź ryczałtowej.
Wynagrodzenie kosztorysowe
W przypadku wynagrodzenia kosztorysowego, strony umowy ustalają kwotę wynagrodzenia na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Jeżeli w toku wykonywania dzieła zmieni się wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych (na skutek zarządzenia właściwego organu państwowego), każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Ustawodawca zastrzegł jednak, że nie dotyczy to należności uiszczonych za materiały bądź robociznę przed zmianą cen lub stawek.
Jeżeli w trakcie wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, których strony nie przewidziały w zestawieniu będącym podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie jest uprawniony żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. W sytuacji jednak, gdy zestawienie planowanych prac zostało sporządzone przez przyjmującego zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia jedynie wtedy, gdy pomimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Warto podkreślić, iż na wykonanie prac dodatkowych przyjmujący zamówienie musi każdorazowo uzyskać zgodę zamawiającego – w innym razie nie będzie mógł żądać podwyższenia wynagrodzenia.
Ustawodawca dodatkowo wyodrębnił przypadek znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego. W takim przypadku, zamawiający może od umowy odstąpić, powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie ryczałtowe
Drugą formą wynagrodzenia, jaką strony mogą przyjąć w umowie o dzieło jest wynagrodzenie ryczałtowe. W tym przypadku, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru bądź kosztów prac.
Ustawodawca zastrzegł jednak wyjątek od tej zasady. Jeżeli bowiem wskutek wystąpienia zmiany stosunków, której nie sposób było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, może on zwrócić się do sądu, aby ten podwyższył ryczałt lub rozwiązał umowę.
Materiały do wykonania dzieła
Strony mogą dowolnie ustalić w umowie kwestię dostarczenia materiałów do wykonania dzieła. Materiały może dostarczyć zarówno przyjmujący zamówienie, jak też zamawiający. Jeżeli materiały dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić niezużytą część. Przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić zamawiającego, jeżeli dostarczony przez niego materiał nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału potrzebnego do wykonania dzieła obciąża tę stronę, która dostarczyła materiał.
Sposób wykonania dzieła
W umowie o dzieło, strony mogą określić sposób wykonania dzieła, jednak odmiennie niż w przypadku umowy o pracę, co do zasady przyjmujący zamówienie nie świadczy pracy pod kierownictwem zamawiającego oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Przy umowie o pracę bowiem chodzi o samo świadczenie pracy, natomiast przy umowie o dzieło przyjmujący zamówienie jest w głównej mierze zobowiązany dostarczyć określony rezultat swojej pracy. Co więcej, przyjmujący zamówienie nie jest zobowiązany wykonać dzieła osobiście. Ograniczenia dowolności sposobu wykonania dzieła mogą wynikać z postanowień umowy. Jeżeli strony zdecydują się zawrzeć takowe to w przypadku, gdy przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.
W sytuacji, gdy zamawiający sam dostarczył materiały potrzebne do wykonania dzieła, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać zwrotu materiału i wydania rozpoczętego dzieła.
Odpowiedzialność w umowie o dzieło
Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. W konsekwencji przyjmujący zamówienie jest odpowiedzialny względem zamawiającego, jeżeli wykonane dzieło ma wadę fizyczną lub prawną. Ustawodawca przewidział jednak odstępstwo od tej zasady wynikające z charakteru prawnego umowy o dzieło. Mianowicie odpowiedzialność przyjmującego zamówienie zostanie wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.
Dodatkowo, jeżeli zamawiającemu udzielono gwarancji na wykonane dzieło, przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio.
W sytuacji, gdy dzieło ulegnie zniszczeniu bądź uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego albo w następstwie wykonania dzieła według jego wskazówek, przyjmujący zamówienie ma prawo żądać za wykonaną pracę umówionego wynagrodzenia bądź jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła.
Odstąpienie od umowy
Ustawodawca wprowadził do Kodeksu cywilnego możliwość odstąpienia od umowy o dzieło przez każdą ze stron na skutek wystąpienia określonych w ustawie zdarzeń. Przy czym, w odniesieniu do przyjmującego zamówienie ta możliwość odstąpienia została znacznie ograniczona.
Zamawiający może odstąpić od umowy:
- w każdej chwili, dopóki dzieło nie zostało ukończone, płacąc przy tym umówione wynagrodzenie. Jednakże z racji tego, że nie dojdzie finalnie do wykonania dzieła – zamawiający może odliczyć z wynagrodzenia to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła;
- gdy dzieło zawiera wady niedające się usunąć;
- gdy przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową i nie reaguje na wezwanie zamawiającego do zmiany sposobu wykonania bądź naprawy spowodowanych wad;
- gdy strony określiły w umowie wynagrodzenie kosztorysowe – w przypadku znacznego podwyższenia tego wynagrodzenia,
- jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym czasie. W tym przypadku, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.
Przyjmujący zamówienie może zaś odstąpić od umowy, jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak. Jednakże w tym przypadku ustawodawca zastrzegł, że w pierwszej kolejności przyjmujący zamówienie musi wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni na podjęcie współpracy, a dopiero po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
Śmierć lub niezdolność do pracy przyjmującego zamówienie
Jeżeli wykonanie dzieła zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, umowa o dzieło rozwiązuje się wskutek jego śmierci bądź niezdolności do pracy.
W sytuacji, jeżeli to przyjmujący zamówienie dostarczał materiał, a częściowo wykonane dzieło przedstawia (ze względu na zamierzony cel umowy) wartość dla zamawiającego, przyjmujący zamówienie lub jego spadkobierca może żądać, aby zamawiający odebrał materiał w stanie, w jakim się znajduje, jednocześnie uiszczając kwotę równowartości materiału oraz odpowiedniej części wynagrodzenia.
Przedawnienie roszczeń
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Elementy umowy o dzieło
Prawidłowo sporządzona umowa o dzieło powinna zawierać następujące elementy:
- Data oraz miejsce zawarcia umowy
- Strony umowy
Umowa o dzieło powinna w sposób jasny i wyraźny określać strony umowy tj. zamawiającego – czyli osobę, która zleca wykonanie dzieła oraz przyjmującego zamówienie – czyli osobę, która dzieło wykona. Jeżeli zamawiającym jest osoba prawna – konieczne jest wskazanie pełnej nazwy podmiotu, adresu siedziby, numeru NIP lub KRS oraz osoby uprawnionej do reprezentacji.
Jeżeli zaś umowa o dzieło zawierana jest między dwiema osobami fizycznymi, wówczas należy podać ich imiona i nazwiska, daty urodzenia, adresy zamieszkania, serie i numery dowodów osobistych oraz opcjonalnie PESEL.
- Przedmiot umowy
W umowie strony powinny określić wyczerpująco i jednoznacznie przedmiot umowy. Umowa powinna zawierać wszystkie istotne ustalenia w zakresie wykonania dzieła. Im bardziej szczegółowe określenie przedmiotu umowy, tym łatwiej będzie zweryfikować rezultat jej wykonania.
- Wynagrodzenie
W umowie powinny się znaleźć informacje o rodzaju i wysokości wynagrodzenia, terminy wypłat, jeżeli odbiór dzieła następować będzie częściami.
- Terminy rozpoczęcia i zakończenia wykonywania dzieła
- Inne fakultatywne elementy umowy o dzieło
W umowie można zawrzeć wszystkie ustalenia stron w zakresie wykonania umowy, tj. ustalenia dotyczące tego kto dostarczy materiały i narzędzia, w jakim terminie, czy strony przewidują zaliczki, w jaki sposób przyjmujący zamówienie dostarczy zamawiającemu wykonane dzieło, czy przyjmujący zamówienie jest zobowiązany wykonać umowę osobiście czy może z pomocą osób trzecich, czy strony przewidują kary umowne bądź rozszerzenie odpowiedzialności z tytułu nieprawidłowości dzieła.
- Podpisy stron
Julia Wawrzyńczak, aplikantka radcowska w Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych
Polecamy: PIT 2020. Komentarz