Fundacja rodzinna - opodatkowanie i oskładkowanie świadczeń dla beneficjentów

• Podatek dochodowy od osób fizycznych - PIT
• Podatek od spadków i darowizn
• Podatek dochodowy od osób prawnych - CIT
• Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
• Opodatkowanie i oskładkowanie beneficjenta będącego członkiem zarządu

Podatek dochodowy od osób fizycznych - PIT

Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustanawia dwie podstawy opodatkowania beneficjentów fundacji rodzinnej podatkiem PIT – wypłacanie na ich rzecz świadczenia oraz przysporzenie w związku z otrzymanym po rozwiązaniu fundacji rodzinnej majątkiem.

Co do zasady świadczenia wypłacane na rzecz beneficjenta są opodatkowane podatkiem od osób fizycznych. Występują jednak zwolnienia analogiczne do tych z podatku od spadków i darowizn.

Świadczenia na rzecz osób zaliczanych do tzw. podatkowej grupy 0, w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, są całkowicie zwolnione z podatku. Do tego grona zaliczamy następujących najbliższych fundatora: małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów lub pasierbice, ojczymów lub macochy oraz samego fundatora. Dla przypomnienia – fundator może być beneficjentem założonej przez siebie fundacji rodzinnej.

Świadczenia na rzecz osób będących w I i II grupie podatkowej w rozumieniu podatku od spadków i darowizn są obłożone stawką wynoszącą 10% wysokości świadczenia. Do tej grupy zaliczamy dalszych krewnych i spowinowaconych fundatora: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

Świadczenia na rzecz wszystkich pozostałych objęte są stawką wynoszącą 15%.

Jeżeli fundacja rodzinna ma więcej niż jednego fundatora lub do fundacji rodzinnej wniesiono mienie przez osobę inną, niż fundator i członkowie jego najbliższej rodziny - należy ustalić, do jakiej grupy podatkowej w stosunku do obdarowanego zalicza się każdy z fundatorów i jaką część majątku fundacji każdy z nich do niej wniósł – wysokość podatku będzie odpowiadać ustalonej w ten sposób proporcji.

Co ważne – świadczenia muszą być zgodne z ustawami i statutem, w innym przypadku zwolnienie nie przysługuje.

W przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej podatek od uzyskanego po tym procesie majątku również płaci się na takich samych zasadach – czyli występują wspomniane wcześniej stawki, jak i zwolnienie dla osób z tzw. grupy 0. 

Podatek od spadków i darowizn

Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje, że świadczenia na rzecz beneficjentów, jak i otrzymanie przysporzenia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej nie podlega przepisom tej ustawy.
Osoby trzecie wobec fundatora, które otrzymałyby darowiznę od fundacji rodzinnej musiałyby zapłacić ten podatek, gdyż wspomniane wcześniej wyłączenie stosowane jest wyłącznie wobec świadczeń od beneficjentów. Taka sytuacja jednak najprawdopodobniej byłaby sprzeczna z ustawowymi celami fundacji rodzinnej.

Podatek dochodowy od osób prawnych - CIT

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych fundacja rodzinna płaci podatek CIT od przekazanego: świadczenia na rzecz beneficjenta, mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej oraz w przypadku tzw. „ukrytych zysków”. We wszystkich przypadkach stawka podatku wynosi 15% przekazywanego świadczenia lub mienia – co ostatecznie zmniejsza kwoty, które są im wypłacane. Warto zaznaczyć, że fundacja w tym drugim przypadku płaci podatek tylko od „nadwyżki” majątku, czyli kwoty, o którą wzrósł majątek w stosunku do majątku jaki fundator przekazał fundacji rodzinnej. 

W zakresie świadczeń na rzecz beneficjentów występuje ryzyko uznania, że dana czynność zalicza się do tzw. „ukrytych zysków”. Ustawa wymienia czynności zakwalifikowane do tej kategorii. Są to czynności, które mogłyby być uznane za będące ukrytą formą spełnienia świadczenia na rzecz beneficjenta. Zgodnie z ustawą za takie przychody rozumie się:

1) odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, lub podmiot powiązany z beneficjentem, 
2) darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia, o których mowa w ustawie o fundacji rodzinnej, przekazane, na rzecz beneficjenta, lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, 
3) świadczenia na rzecz beneficjenta lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, z tytułu:
a) usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze,
b) wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw takich jak autorskie czy spółdzielcze prawo do lokalu,

4) różnicę między wartością rynkową transakcji między fundacją rodzinną a beneficjentem lub podmiotem powiązanym z beneficjentem, 
5) pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji podatkowej,
6) pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat.

Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Przychody z tytułu wypłaty przez fundacje rodzinną świadczenia na rzecz beneficjenta nie wiążą się z obowiązkiem składkowym – nie stanowią podstawy opodatkowania.

Wynika to z tego, że składkami na ZUS obłożone są przychody wynikające z szeroko rozumianego stosunku pracy. Świadczenie na rzecz beneficjenta jest uznawane za przychód z tzw. innych źródeł.

Analogiczna sytuacja występuje w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Opodatkowanie i oskładkowanie beneficjenta będącego członkiem zarządu

W zakresie uprawnień wynikających ze statusu beneficjenta, członkowie zarządu będą opodatkowani i oskładkowani na takich samych zasadach, jak wszyscy inni beneficjenci.

Natomiast jeżeli członkowie zarządu będą pobierali z tego tytułu wynagrodzenie, to będzie ono opodatkowane tak jak każde inne wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu, czyli na zasadach ogólnych.  Wynagrodzenie tytułem pełnienia funkcji na podstawie powołania nie podlega pod składkę emerytalną (tylko, jeśli członek zarządu jest nim na podstawie powołania a nie innego stosunku prawnego), natomiast podlega pod składkę zdrowotną. 

Zwracane koszty związane z pełnieniem funkcji członka zarządu są zwolnione podatku PIT, jeśli nie zostały uznane przez fundację rodzinną za koszty uzyskania przychodów. Tak samo jak wynagrodzenie, jeśli członek zarządu pełni funkcję tytułem powołania, to zwrot kosztów nie podlega pod składkę emerytalną, ale pod składkę zdrowotną tak.

Należy również przypomnieć, że wykonywanie przez beneficjenta usług na rzecz fundacji rodzinnej może być zakwalifikowane do tzw. „ukrytych zysków”. Na przykład, gdyby członek zarządu miał otrzymać wynagrodzenie za zleconą usługę zarządzania i kontroli, to byłoby to uznane za tzw. „ukryty zysk”.

Filip Piasny, prawnik