- Odpowiedzialność członków zarządów spółki kapitałowej za zobowiązania podatkowe spółki
- Subsydiarny charakter odpowiedzialności
- Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu. Ciężar dowodu
- Zakres podmiotowy – czyli kto ponosi odpowiedzialność? Od kiedy?
- Odpowiedzialność członków zarządów spółek kapitałowych za zobowiązania podatkowe spółek - podsumowanie
Odpowiedzialność członków zarządów spółki kapitałowej za zobowiązania podatkowe spółki
Członkowie zarządu spółek kapitałowych, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej oraz spółki akcyjnej, zgodnie z obowiązującymi przepisami Ordynacji podatkowej ponoszą solidarną odpowiedzialność, całym swoim majątkiem, za zobowiązania podatkowe spółki. Co istotne, powyższa odpowiedzialność rozciąga się również na okres poprzedzający dokonanie formalnego wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Dotyczy zatem również spółek kapitałowych w organizacji. Co więcej, w przypadku spółek kapitałowych w organizacji, w sytuacji, braku powołania zarządu, odpowiedzialnością obarczony może zostać pełnomocnik spółki, a gdy i ten nie został powołany, sami wspólnicy spółki.
Subsydiarny charakter odpowiedzialności
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki ma charakter subsydiarny. Powyższe oznacza, iż następuje ona dopiero w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Organy egzekucyjne muszą zatem najpierw skierować egzekucję do majątku spółki, a gdy ta nie doprowadzi do zaspokojenia ciążących na spółce zobowiązań podatkowych, można w dalszej kolejności skierować egzekucję do dowolnie wybranego członka zarządu, do kilku z nich, bądź też do wszystkich.
W kwestii, bezskuteczności prowadzonej egzekucji wskazać trzeba, że dotyczy ona nie tylko całości majątku, ale możliwe jest również orzeczenie o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, jeśli prowadzona wobec spółki egzekucja okazała się bezskuteczna jedynie w części.
Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu. Ciężar dowodu
W zakresie omawianej odpowiedzialności, ustawodawca, podobnie jak w przypadku regulacji zawartej w Kodeksie spółek handlowych, odnoszącej się do odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, unormował zarówno przesłanki pozytywne, jak i negatywne (egzoneracyjne), warunkujące możliwość pociągnięcia członków zarządu do odpowiedzialności, za podatkowe zobowiązania spółki.
W przypadku przesłanki pozytywnej, ciężar jej udowodnienia spoczywa na organie podatkowym. Polegać on będzie na wykazaniu bezskuteczności prowadzonej egzekucji w stosunku do spółki.
Z kolei, w odniesieniu do przesłanek egzoneracyjnych, to członek zarządu zobowiązany będzie do wykazania ich spełnienia. Pozwoli mu to na zwolnienie się od ponoszenia odpowiedzialności. Zdarzeniem, pozwalającym na zwolnienie członka zarządu z ponoszenia odpowiedzialności, będzie wykazanie, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub
- w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, bądź też wykaże, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.
Odnosząc się do ostatniej z wyżej wskazanych przesłanek egzoneracyjnych, wskazać należy, że członek zarządu, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, powinien wykazać, że zaistniały obiektywnie przyczyny, które uniemożliwiły mu podjęcie działań zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego. Z kolei taką okolicznością może być np. obłożna choroba.
Natomiast, trzecią (ostatnią) przesłanką egzoneracyjną jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Zakres podmiotowy – czyli kto ponosi odpowiedzialność? Od kiedy?
W tym miejscu przeanalizować trzeba zagadnienie dotyczące zakresu podmiotowego odpowiedzialności członków zarządu za podatkowe zobowiązania spółki, bowiem aspekt ten nierzadko sprawia trudności w praktyce, z uwagi na niejednolity zakres kompetencji, jakie członkowie zarządów obejmują przy prowadzeniu spaw spółki.
Jak wskazuje, treść art. 116 o.p. „Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu […]”.
Z kolei, jak wynika ze stanowisk judykatury, odpowiedzialność solidarna członka zarządu spółki dotyczy co do zasady osób pełniących funkcję członka zarządu danej osoby prawnej bez względu na zakres obowiązków, jakie zostały im powierzone oraz jakie faktycznie czynności podejmowali czy nadzorowali. Cytowany przepis odwołuje się, bowiem do przesłanki “pełnienia obowiązków członka zarządu” rozumianej formalnie, tj. posiadania formalnych uprawnień członka zarządu za konkretny okres, niezależnie od tego, czy obciążony odpowiedzialnością członek zarządu faktycznie zajmował się interesami podmiotu, w którym był członkiem zarządu.
Stąd, jak wynika z powyższego, przez pojęcie „pełnienia obowiązków członka zarządu” rozumieć należy posiadanie formalnych uprawnień członka zarządu spółki, za konkretny okres, bez względu na to, czy obciążony odpowiedzialnością członek zarządu faktycznie zajmował się interesami spółki, a także jaki zakres obowiązków zgodnie z wewnętrznymi ustaleniami zarządu każdy z członków przyjął na siebie. Członek zarządu spółki kapitałowej może wprawdzie ograniczyć swoje kompetencje w zarządzaniu spółką, jednak nie może on ograniczyć swojej odpowiedzialności, na podstawie art. 116 o.p., wynikającej z nieregulowania przez spółkę wymagalnych zobowiązań.
Co również, warto wyraźnie zaznaczyć, członek zarządu, staje się współodpowiedzialny za podatkowe zobowiązania spółki, już w momencie powołania go uchwałą zgromadzenia wspólników. Nie w momencie wpisania go do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Jak słusznie wskazuje się w judykaturze, wpis oraz wykreślenie członka zarządu z rejestru przedsiębiorców ma charakter deklaratoryjny, a więc potwierdzający jedynie istniejący stan faktyczny. Charakter konstytutywny mają bowiem jedynie wpisy, które stanowią konieczną przesłankę wywołania skutku materialnoprawnego. Wpis zmiany członków zarządu spółki nie ma natomiast takiego charakteru, gdyż skutek materialnoprawny w postaci powstania i ustania stosunku członkostwa w zarządzie spółki następuje w drodze wyboru i rezygnacji lub odwołania – niezależnie od tego, czy zostało ono ujawnione poprzez wpis do rejestru, czy też nie.
Odpowiedzialność członków zarządów spółek kapitałowych za zobowiązania podatkowe spółek - podsumowanie
Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu.
Niemniej, odpowiedzialność ta nie jest bezwarunkowa, i ma charakter następczy. Oznacza to, iż do jej ziszczenia muszą zostać spełnione przesłanki pozytywne i negatywne sformułowane w komentowanym przepisie. Z kolei ciężar udowodnienia tych przesłanek został rozłożony. Zatem, w przypadku przesłanek pozytywnych spoczywa on na organie podatkowym, zaś w odniesieniu do przesłanek negatywnych – na członkach zarządu jako potencjalnie odpowiedzialnych osobach trzecich za zobowiązania podatkowe spółki.
Podstawa prawna: art. 116 Ordynacji podatkowej:
§ 1. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
1) nie wykazał, że:
a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814 i 1298 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1177) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;
2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
§ 1a. Jeżeli obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał wyłącznie w czasie, gdy prowadzona była egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, uznaje się, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu, o którym mowa w § 1.
§ 2. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.
§ 2a. Za zobowiązania podatkowe powstałe na podstawie odrębnych przepisów po likwidacji spółki, za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał po likwidacji spółki, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe po likwidacji spółki, odpowiadają osoby pełniące obowiązki członka zarządu w momencie likwidacji spółki. Przepis art. 115 § 4 stosuje się odpowiednio.
§ 3. W przypadku gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prosta spółka akcyjna w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe spółki odpowiada jej pełnomocnik albo odpowiadają wspólnicy, jeżeli pełnomocnik nie został powołany. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Przepisy § 1–3 stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.
§ 5. W przypadku prostej spółki akcyjnej w organizacji, w której powołano radę dyrektorów, przepisy § 1–4 stosuje się odpowiednio do rady dyrektorów i dyrektorów.
Marcin Konarski, aplikant radcowski, Zespół Postępowań w Mariański Group Kancelaria Prawno-Podatkowa Sp.k.
Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl