Bank jako promotor
Pierwszą tezę jako stawiają Informacje jest to, że „Niezbędnym atrybutem funkcji promotora jest czynnik ludzki. Należy przez to rozumieć wszelkie sytuacje, w których pracownik banku bezpośrednio kontaktuje się z klientem.”, co słusznie uznane jest jako konieczność działania w imieniu banku, a nie własnym pracownika banku. Informacje stawiają jednak również tezę, iż „Zwykłe poinformowanie klienta banku o tym, że, przykładowo, oferowana usługa bankowa będzie zwolniona z podatku od towarów i usług lub opodatkowana tym podatkiem nie czyni banku i pracownika banku promotorami schematu podatkowego.” – z czym się już nie można zgodzić. Także bowiem zwykłe oferowanie lub udostępnianie gotowego produktu bankowego (moim zdaniem nawet działającego w sposób automatyczny), będzie w świetle art. 86a § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej, uznane za czynność promotora.
Z kontrowersyjne, w świetle praktyki skarbowej, należy uznać stwierdzenie, iż materiały reklamowe, prospekty, nie będą stanowić „udostępnienia” schematu podatkowego.
Kryterium głównej korzyści
W tym zakresie Informacje słusznie zauważają, że większość produktów bankowych sama w sobie nie musi stanowić schematu, a jedynie instrument do jego wdrożenia, ale są również wyjątki jak „tzw. lokaty antybelkowe lub instrumenty dłużne o charakterze zbliżonym do długoterminowych obligacji QDS (Qualifying Debt Securities)” z uwagi na to, że taki „opracowany przez bank produkt / usługa realizująca powyższe czynności bankowe nakierowana będzie na osiągnięcie korzyści podatkowej przez klienta banku i jednocześnie będzie spełniać kryterium głównej korzyści oraz ogólną cechę rozpoznawczą”.
Wspomagający
W kontekście powyższej uwagi odnośnie większości produktów bankowych, bank może dość często występować właśnie w roli wspomagającego, zresztą będąc wprost wymienionym w art. 86a § 1 pkt 18 Ordynacji podatkowej.
Wg Informacji „Aby to wsparcie przerodziło się w rolę banku jako wspomagającego schemat podatkowy muszą zostać spełnione łącznie poniższe warunki:
- w usłudze banku występuje czynnik ludzki (pracownik banku);
- pracownik banku musi podjąć się udzielić pomocy, wsparcia lub porad klientowi banku (chodzi tu o aktywne i świadome działanie pracownika w imieniu banku, którego efektem ma być wsparcie w realizacji przez klienta banku schematu podatkowego);
- pomoc, wparcie lub porada pracownika powinny zaistnieć w momencie opracowywania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia przez klienta banku schematu podatkowego. ”
W tym zakresie już pierwsze założenie, przyświecające zresztą całym Informacjom, jest błędne. Założenie to polega na konieczność istnienia czynnika ludzkiego. Niestety nic takiego nie wynika z przepisów o MDR. Owszem osoby prawne nie działają same, lecz przez ludzi, lecz automatyzacja procesów bankowych powoduje, że w praktyce to może wyglądać inaczej. A na pobłażliwość fiskusa, co wynika zresztą z Objaśnień z dnia 31 stycznia 2019 r., raczej bym nie liczył. Ich bowiem autorzy obowiązek raportowania chcą widzieć jak najszerzej, a wszelkie sytuacje wątpliwe są intepretowane w ten sposób, że obowiązek raportowania istnieje.
Stąd też raczej ryzykownym jest wniosek iż „Rola banku lub pracownika banku jako wspomagającego schemat podatkowy klienta banku może wystąpić tylko wówczas, gdy pracownik banku podejmie się udzielić pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia stanowiącego schemat podatkowy u klienta banku.”, co też niesłusznie eliminuje automatyczne procesy wspomagające „(system bankowy sam z siebie nie będzie wspomagającym)”.
Słuszny natomiast jest wniosek, iż „Należy również podkreślić, że nie będzie stanowiło udzielenia pomocy, wsparcia ani porad udzielenie przez bank zgody na czynności restrukturyzacyjne klienta.” - choć i w tym zakresie nie wykluczałbym przeciwnego poglądu fiskusa. Nie do podważenia powinno być raczej takie działanie banku, które ma charakter techniczny, jak np. dokonywania przelewów.
Moment wsparcia
Informacje słusznie zauważają, iż „Nie każdy schemat podatkowy dostrzeżony przez pracownika banku będzie aktywował w banku rolę wspomagającego. Otóż jak stanowi art. 86a § 1 pkt 18 Ordynacji podatkowej podjęcie udzielenia się pomocy, wsparcia lub porad przez wspomagającego musi dotyczyć opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia.” Z czego jednak wyciągają zbyt optymistyczny lub też zbyt ogólny wniosek: „Jeżeli zatem pomoc, wsparcie lub porada pracownika banku nastąpiła już po opracowaniu schematu podatkowego, po wprowadzeniu go do obrotu lub po udostępnieniu go do wdrożenia przez klienta banku, ani nie stanowi nadzorowania jego wdrożenia, wówczas ani bank, ani pracownik banku nie staną się wspomagającymi taki schemat.” Pomoc bowiem udzielona po opracowaniu schematu, ale przed jego wdrożeniem, też będzie wypełnieniem roli wspomagającego.
Niestety Informacje nie mają również racji wskazując możliwie późny moment „od którego bank powinien liczyć ustawowe terminy przewidziane dla obowiązków wspomagającego” np. na moment zawarcia umowy kredytowej. O ile bowiem niewątpliwie „okres od momentu kontaktu z klientem do momentu podjęcia decyzji przez bank i zawarcia umowy może być długi” to nasz fiskus zany jest z nieobiektywnego i restrykcyjnego podejścia i początku ustawowych terminów będzie się w rozpoczęciu procesów, nawet jeżeli miałyby one być długie.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes
Należyta staranność
Dalej, analizując definicje wspomagającego „wspomagającego” zawartą w art. 86a § 1 pkt 18 Ordynacji podatkowej, po przytoczeniu jego treści Informacje stwierdzają, iż „Dla wykazania przez bank zachowania należytej staranności w identyfikowaniu schematów podatkowych klientów banku nie jest wymagane, aby pracownik banku, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności, obszaru specjalizacji oraz przedmiotu wykonywanych czynności, aktywnie poszukiwał w bankowych bazach danych, lub we wszelkiej posiadanej już przez bank dokumentacji dotyczącej klienta, cech rozpoznawczych schematów podatkowych, np. wynikających z innych szczególnych cech rozpoznawczych.”
Stwierdzenie to, dość logiczne, a nawet mające swoje źródło w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE, może jednak nie znaleźć uznania w oczach organów, co pokazuje ich dotychczasowa praktyka stosowania pojęcia „należytej staranności” na gruncie podatku VAT. Pojęcie to bowiem tam pojawiło się najpierw w praktyce stosowania polskiego prawa podatkowego i w praktyce – wbrew tezom TS UE – podatnicy muszą wykazać się aktywnymi działaniami, aby ich „należyta staranność” została uznana.
Mirosław Siwiński, doradca podatkowy, radca prawny, partner w Advicero Nexia