Umorzenie zaległości podatkowych - podstawa prawna
Podstawowym aktem prawnym, w którym podatnicy powinni szukać przepisów w zakresie ewentualnych ulg w zapłacie podatków, jest Ordynacja podatkowa. Rozdział 7a Ordynacji podatkowej dotyczy właśnie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Kwestie wniosków podatnika zostały wskazane głównie w art. 67a i 67b (umorzenie podatkowe może nastąpić również a określonych przypadkach z urzędu - patrz art. 67d).
Zgodnie z treścią art. 77a, podatnik może złożyć wniosek, a organ podatkowy (z zastrzeżeniem art. 67b) w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
- odroczyć termin płatności podatku;
- rozłożyć na raty zapłatę podatku na raty;
- odroczyć zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;
- rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;
- odroczyć zapłatę odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
- rozłożyć na raty zapłatę odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
- umorzyć w całości zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną;
- umorzyć w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Artykuł 67b stwierdza natomiast, iż w przypadku podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, organ może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, określonych w art. 67a:
- które nie stanowią pomocy publicznej;
- które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach pomocy tej dotyczących;
- które stanowią pomoc publiczną - na określone cele.
Warto dodać, że na podstawie art. 59 § 1 pkt 8) Ordynacji podatkowej skutkiem umorzenia zaległości podatkowej jest wygaśnięcie danego zobowiązania podatkowego (w całości lub w części). Oznacza to, że umorzenie zaległości podatkowej likwiduje tą zaległość i tego konkretnego zobowiązania podatkowego już nie trzeba płacić.
Ważny interes podatnika
Jednym z elementów, które ustawodawca wskazał jako konieczne do umorzenia zaległości podatkowych, jest więc ważny interes podatnika lub interes publiczny. Są to o tyle trudne pojęcia, że nie mają jednej oficjalnej definicji prawnej.
W pierwszej kolejności jednak, już w samym wniosku, podatnik powinien pamiętać, że powinien wskazać co jego zdaniem uzasadnia ważny interes. Ważne jest to, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą ta "dowolność", czy uznanie administracyjne, ma swoje granice.
Fragment komentarza do Ordynacji podatkowej
Babiarz Stefan i in., Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. XI:
są pewne granice uznania administracyjnego, w obrębie których może poruszać się organ podatkowy, podejmując decyzję w następstwie wystąpienia przesłanki interesu „ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego” […]. Przekroczenie tych granic ma m.in. miejsce wówczas, gdy wybór alternatywy decyzyjnej dokonany został z rażącym naruszeniem zasady sprawiedliwości; […]
Odmowa umorzenia zaległości podatkowej - sprawa przed WSA w Lublinie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w ostatnim okresie wydał kilka ciekawych wyroków, w tym między innymi w sprawie zakończonej dnia 2 grudnia 2020 r., o sygnaturze akt I SA/Lu 403/20. Naczelnik Urzędu Skarbowego w czerwcu 2019 roku odmówił umorzenia zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 2018. Decyzję do sądu zaskarżył podatnik.
Stan faktyczny opierał się na analizie wypłat zadośćuczynienia i odszkodowania za wypadek komunikacyjny, któremu podatnik uległ w 2009 roku. Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2016 roku na jego rzecz zostało zasądzone zadośćuczynienie i odszkodowanie wraz z odsetkami. Po otrzymaniu tych świadczeń, w 2017 roku podatnik wykazał w deklaracji podatkowej dochód z innych źródeł z tytułu wypłaconych odsetek od nieterminowej wypłaty świadczenia. Podatnik złożył wniosek i organ I instancji decyzją z lipca 2018 umorzył zaległość podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych wraz z odsetkami za rok 2017. Następnie w 2018 roku podatnik wyrokiem II instancji uzyskał wyższą kwotę zadośćuczynienia dla poszkodowanego. Ponownie podatnik złożył zeznanie za ten rok i wykazał dochód oraz zobowiązanie podatkowe przypadające do zapłaty. Jednocześnie zawnioskował o rozłożenie na raty zobowiązania podatkowego, a następnie o zwolnienie z obowiązku uiszczenia podatku i umorzenie należności podatkowej. Podnosił, że Rzecznik Praw Obywatelskich opowiedział się w zakresie podstaw podatku dochodowego od odsetek, naliczanych od odszkodowań i zadośćuczynień. Wskazywał rozległość obrażeń poniesionych w wyniku wypadku i ich skutków, w tym niezdolność do pracy.
Organ ustalił, że skarżący jest faktycznie osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym i wymaga opieki, ponieważ jego stan zdrowia wyklucza samodzielne funkcjonowanie czy pracę zarobkową. Pomimo tego, Organ I instancji nie znalazł podstaw do zastosowania art. 67a O.p. Organ uznał, że skoro podatnik korzystał już z umorzenia, to ponowna ulga stawiałaby go w uprzywilejowanej pozycji wobec innych podatników, a umorzenie zaległości podatkowej nie leży też w interesie publicznym. Po odwołaniu organ II instancji podzielił stanowisko organu I instancji oraz powołał się na konstytucyjną zasadę powszechności opodatkowania.
Sąd zdecydował inaczej: Skarga jest w ocenie Sądu zasadna, bowiem organy podatkowe nie rozważyły w sposób właściwy okoliczności niniejszej sprawy, w kontekście przesłanek przyznania ulgi w spłacie zaległości podatkowej w postaci jej umorzenia. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał na jakie elementy należy zwrócić uwagę, przy ocenie interesu publicznego.
Ważny interes publiczny – czym jest
Sąd w Lublinie, rozpatrując powyższą sprawę, odwołał się do orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, które pomimo tego, że ma ponad 20 lat - cały czas pozostaje aktualne. W wyroku z dnia 22 kwietnia 1999 r., sygn. akt SA/Sz 850/98 Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że
(...)"interes publiczny" to sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej powoduje (spowoduje/ może spowodować) konieczność ubiegania się przez podatnika o środki z pomocy państwowej, gdyż nie będzie w stanie zaspokajać własnych potrzeb materialnych. Interes publiczny nie może być więc rozumiany wyłącznie jako ochrona podatkowych dochodów budżetowych państwa, realizowana poprzez ściąganie podatków. Takie podejście nie uwzględnia bowiem konsekwencji obowiązywania przywołanych przepisów Konstytucji RP oraz stanowiących ich rozwinięcie ustaw, a tym samym afirmowanych przez nie i prawnie chronionych wartości (tak też: wyrok NSA z dnia 6 listopada 2009 r., sygn. akt II FSK 962/08).
Biorąc więc pod uwagę nie tylko literalne brzmienie przepisów, ale również ich interpretacje przez przedstawicieli doktryny i opracowanie w orzecznictwie Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego można wskazać, że ważny interes publiczny nie zależy od subiektywnej oceny organu. Co więcej, nie jest tylko interesem wyłącznie zaspokajania potrzeb dochodów budżetu z tytułu podatku. Należy go potraktować obszernie, indywidualnie oraz kompleksowo, oceniając obiektywnie wszystkie elementy. Może dawać to podatnikom nadzieje na umorzenie ich zaległości, również ze względu na interes publiczny.
Źródła opracowania
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Ordynacja Podatkowa (Dz.U.2020.1325 tj. z dnia 2020.07.31);
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, z dnia 2 grudnia 2020 r., sygnatura I SA/Lu 403/20;
- Babiarz Stefan i in., Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. XI, Opublikowano: WKP 2019;