Ordynacja podatkowa przewiduje w szczególnych sytuacjach możliwość zastosowania wobec podatnika trzech ulg w spłacie podatków lub zaległości podatkowej. Chodzi o odroczenie terminu płatności, rozłożenie zapłaty na raty lub umorzenie całości lub części podatku lub zaległości podatkowej. Kiedy można liczyć na taki gest fiskusa?
- Ulgi w spłacie podatków i zaległości podatkowych
- Umorzenie podatku lub zaległości podatkowej z urzędu
- Rozłożenie na raty a niedotrzymanie terminu płatności
- Jaki organ jest właściwy w sprawie ulg w spłacie podatków?
Ulgi w spłacie podatków i zaległości podatkowych
Te ulgi w spłacie podatków są określone w art. 67a-67e Ordynacji podatkowej. Organ podatkowy (najczęściej przede wszystkim naczelnik urzędu skarbowego), na wniosek podatnika, ma prawo - w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym:
1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Co istotne, umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa. (art. 67a Ordynacji podatkowej)
Wyżej wskazanych ulg może udzielać organ podatkowy także na wniosek podatnika (przedsiębiorcy) prowadzącego działalność gospodarczą, jeżeli te ulgi:
1) nie stanowią pomocy publicznej;
2) stanowią pomoc de minimis – w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis;
3) stanowią pomoc publiczną:
a) udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
b) udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
c) udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim,
d) udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty,
e) będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów,
f) na szkolenia,
g) na zatrudnienie,
h) na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
i) na restrukturyzację,
j) na ochronę środowiska,
k) na prace badawczo-rozwojowe,
l) regionalną,
m) udzielaną na inne przeznaczenia określone na podstawie § 6 przez Radę Ministrów.
Te ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców (w przypadku wymienionym w pkt 3 lit. a), mogą być udzielane jako pomoc indywidualna albo w ramach programów pomocowych określonych w odrębnych przepisach.
A ww. ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, dla przedsiębiorców, w przypadkach wymienionych wyżej w pkt 3 lit. b–l mogą być udzielane jako pomoc indywidualna zgodna z programami rządowymi lub samorządowymi albo udzielane w ramach programów pomocowych określonych w odrębnych przepisach.
Co więcej Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzeń, inne niż określone w pkt 3 lit. a–l, przeznaczenia pomocy udzielanej w formie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców oraz szczegółowe warunki udzielania tych ulg dla określonych przez Radę Ministrów przeznaczeń wraz ze wskazaniem przypadków, w których ulgi udzielane są jako pomoc indywidualna, mając na uwadze dopuszczalność i warunki udzielania pomocy państwa określone w przepisach prawa Unii Europejskiej.
(art. 67b Ordynacji podatkowej)
Wyżej cytowane przepisy (z wyjątkiem możliwości umorzenia zaległości podatkowych) stosuje się odpowiednio do należności przypadających od płatników lub inkasentów.
Przepisy te (także z możliwością umorzenia zaległości podatkowych) stosuje się odpowiednio do należności przypadających od spadkobierców podatnika lub płatnika oraz osób trzecich.
Umorzenie podatku lub zaległości podatkowej z urzędu
Przepis art. 67d Ordynacji podatkowej stanowi, że organ podatkowy może z urzędu umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną, jeżeli:
1) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne;
2) kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
3) kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym lub umorzonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym albo sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości;
4) podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 5000 zł, i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.
W ww. przypadkach pkt 3 i 4, decyzję umarzającą zaległość podatkową pozostawia się w aktach sprawy.
Warunki umorzenia z urzędu określone w ww. przypadkach pkt 3 i 4 stosuje się odpowiednio do umarzania zaległości płatnika lub inkasenta.
A w przypadku, o którym mowa w pkt 3, organ podatkowy może umorzyć zaległość podatkową, jeżeli umorzenie nie będzie stanowiło pomocy publicznej lub będzie stanowiło pomoc de minimis w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis.
Rozłożenie na raty a niedotrzymanie terminu płatności
Na podstawie art. 67da Ordynacji podatkowej, w sytuacji niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej bądź terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie zostały rozłożone podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji o:
1) odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę – w całości;
2) rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej – w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie płatności.
W razie niedotrzymania terminu płatności trzech rat, na jakie zostały rozłożone podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej w zakresie wszystkich niezapłaconych rat.
Wyżej cytowane przepisy dot. skutków niedotrzymania terminu płatności stosuje się odpowiednio do odroczonych lub rozłożonych na raty:
1) należności płatników lub inkasentów;
2) odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3) należności przypadających od spadkobierców podatnika lub płatnika oraz osób trzecich.
Jaki organ jest właściwy w sprawie ulg w spłacie podatków?
Na podstawie § 15 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 565), organy podatkowe, które na podstawie odrębnych przepisów są właściwe do ustalania lub określania zobowiązań z tytułu podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, są także właściwe w sprawach:
1) zwalniania płatników z obowiązku pobrania podatku lub zaliczek na podatek - bez ograniczenia kwoty;
2) ograniczania poboru zaliczek na podatek - bez ograniczenia kwoty;
3) odraczania terminu płatności oraz rozkładania na raty zapłaty podatku - bez ograniczenia kwoty oraz okresu spłaty;
4) odraczania oraz rozkładania na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a Ordynacji podatkowej - bez ograniczenia kwoty oraz okresu spłaty;
5) umarzania w całości lub w części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej - bez ograniczenia kwoty.
W przypadku gdy zobowiązanie z tytułu podatków określił lub ustalił naczelnik urzędu celno-skarbowego, organem podatkowym właściwym w ww. sprawach jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla podatnika.
Ponadto organy podatkowe właściwe do orzekania o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta są również właściwe, w zakresie należności przypadających od płatników lub inkasentów, do:
1) odraczania terminu płatności oraz rozkładania na raty zapłaty podatku - bez ograniczenia kwoty oraz okresu spłaty;
2) odraczania oraz rozkładania na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę - bez ograniczenia kwoty oraz okresu spłaty;
3) umarzania z urzędu zaległości podatkowych lub opłaty prolongacyjnej w przypadkach, o których mowa w art. 67d § 1 pkt 3 i 4 Ordynacji podatkowej - bez ograniczenia kwoty.
Natomiast w sprawach z zakresu prawa podatkowego powierzonych do wykonania organom podatkowym pierwszej instancji organy te są właściwe do odraczania terminów określonych w przepisach prawa podatkowego - bez ograniczenia terminu odroczenia, z wyjątkiem terminów określonych w art. 68-71, art. 77 § 1-3, art. 79 § 2, art. 80 § 1, art. 87 § 3 i 4, art. 88 § 1 i art. 118 Ordynacji podatkowej.
Podstawa prawna: art. 67a-67e ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r., poz. 2383; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2023 r., poz. 2760).
oprac. Paweł Huczko