Ulga podatkowa ze względu na sytuację majątkową podatnika

Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych w Ordynacji podatkowej

Podstawą rozważań dotyczących ulg podatkowych należy szukać, przede wszystkim w rozdziale 7a Ordynacji podatkowej - ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych. W art. 67a opisano zasady dotyczące podatnika będącego osobą fizyczną, zaś w art. 67b podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, gdzie:

• w art. 67a ustawodawca stwierdza (w zakresie umorzenia zaległości podatkowej, że

Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe […]

• w art. 67b (w zakresie umorzenia zaległości podatkowej) potwierdza, że

Organ podatkowy na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, określonych w art. 67a 1) które nie stanowią pomocy publicznej; 2) które stanowią pomoc de minimis – […] 3) które stanowią pomoc publiczną (w określonych wypadkach).

Kluczowe w ocenie obydwu powyższych przepisów, jest wskazanie na słowo „może”. Organ podatkowy w obu przypadkach MOŻE umorzyć zaległości podatkowe. Mamy więc do czynienia, z tak zwanym uznaniem administracyjnym. Drugim ważnym elementem jest natomiast wyjaśnienie znaczeń: „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”.

Uznanie administracyjne i ważny interes  

Uznanie administracyjne to forma, w której ustawodawca nie decyduje o obowiązku zachowania organu - daje mu pewną możliwość wyboru załatwienia sprawy. Wielokrotnie zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie podkreśla się, że uznanie administracyjne nie jest przyzwoleniem na dowolne działanie organów.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, z dnia 8 stycznia 2016, w sprawie I OSK 133/14, LEX nr 2032709 (teza aktualna):

Uznania administracyjnego nie można rozumieć jako dowolności organu w rozstrzygnięciu sprawy. Organ nie jest zwolniony z obowiązku przeprowadzenia pełnych i precyzyjnych ustaleń co do stanu faktycznego i oceny czy okoliczności sprawy odpowiadają przesłankom udzielenia wnioskowanej pomocy. Uzasadniając wybór rozstrzygnięcia uznaniowego organ musi przedstawić jasną i przekonującą argumentację, zarówno co do faktów, jak i prawa.

Ważny interes podatnika lub publiczny został opisany, m.in. w Komentarzu Etel Leonarda Ordynacja Podatkowa", gdzie wskazuje on, iż próżno szukać definicji ważnego interesu, cytat:

Z uwagi na nieostrość tych pojęć, a przez to ich szeroki zakres, wszelkie próby zdefiniowania skazane byłyby na niepowodzenie. W literaturze wskazuje się, że „interes podatnika” to pewien stan oczekiwania, określona potrzeba zachowania posiadanych już korzyści lub wyczekiwania na pojawienie się pewnego dobra

Następnie natomiast, wskazówek do sprecyzowania tych pojęć każe szukać w orzecznictwie sądowym. Jak więc sądy decydowały w sprawie ulg podatkowych, ze względu na sytuację majątkową podatnika?

Opis procesu sądowego 2018 - 2020

Stan faktyczny

Pani A.S. miała problemy finansowe, zawnioskowała więc do Naczelnika Urzędu skarbowego o umorzenie zaległości podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług - prosiła o umorzenie w wysokości niecałych 50 000 zł plus odsetki 3 301 zł. Odmówiono jej umorzenia. Złożyła odwołanie do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, który również nie przychylił się do wniosku. Pani A.S. złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. Z akt sprawy wynikało, że wnioskodawczyni prowadziła sklep spożywczy (jako ajent). Sklep miał różne zadłużenia i nie miała ona środków na zapłatę należności w tym podatków i ZUS. W momencie składania wniosków A.S. była już osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku. Ma dwójkę dzieci, mieszka w mieszkaniu komunalnym, ma problemy ze zdrowiem. Mąż nie pracuje. Pomagają teściowe. Pomimo tego rodzina zalega z zapłatą rat i bieżących opłat.

Droga postępowania przed organami

Organy podatkowe stwierdziły, że nie wystąpił ani ważny interes strony, ani interes publiczny, a za umorzeniem zaległości nie przemawia sposób ich powstania czy charakter. Według fiskusa trudna sytuacja finansowa podatkowa, w tym sam brak majątku, nie są wystarczające dla definitywnej rezygnacji przez Państwo z należnych podatków. W swoim odwołaniu skarżąca podkreśliła, że rozumie, że zasadą jest płacenie podatków, ale jej sytuacja finansowa nie pozwala na to.

Procesy sądowe

Sprawa toczy się przed Sądami od 2018 roku. Najpierw wyrokiem z 22 listopada 2018 roku I SA/Wr 134/18 WSA uchylił decyzję. Od tego skargę kasacyjną złożył Dyrektor IAS. Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2020 o sygn. akt II FSK 819/19 Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) uwzględnił skargę kasacyjną i uchylił wyrok WSA, sprawę przekazując do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Najnowszy wyrok WSA we Wrocławiu w tej sprawie zapadł 16 września 2020 r. Sąd uchylił zaskarżoną decyzję odmawiającą umorzenia zaległości podatkowej.

Decyzja sądu

Cały ten proces warto zauważyć, ponieważ w jego trakcie zarówno Naczelny Sąd Administracyjny, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny podjęły dywagację na bardzo ważny dla podatników temat - uznaniowości decyzji umorzeniowych oraz z drugiej strony - przesłanek interesu podatnika.
NSA podkreślił, że uznanie ma swoje granice i z całą pewnością nie można mu przypisać charakteru "swobodnego" - powinno zostać przeprowadzone odpowiednio, w pełni i w sposób budzący zaufanie. W zakresie ważnego interesu Sąd zauważył natomiast sytuację finansową podatniczki, jako możliwą do zakwalifikowania jako ważny interes – podkreślił, że skarżąca jest jedynym żywicielem rodziny, źródłem finansowania potrzeb dla swoich dzieci. Sąd wskazał, że organy podatkowe nie mogą abstrahować od takich wartości jak sprawiedliwość czy ochrona rodziny.

Źródła opracowania:

• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - tekst jedn. Dz.U.2020.1325,
• Komentarz do Ustawy Ordynacja podatkowa autorstwa Etel Leonard (red.) Dowgier Rafał Liszewski Grzegorz Pahl Bogumił Pietrasz Piotr Presnarowicz Sławomir Stachurski Wojciech Teszner Krzysztof, Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, Opublikowano: LEX/el. 2020,
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 16 września 2020 r. I SA/Wr 280/20,
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 stycznia 2016, w sprawie I OSK 133/14.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Polecamy: INFORLEX Biznes