Kiedy można uzyskać ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych?

Jednak zdaniem fiskusa napaść, pobicie i wymuszenie, w wyniku których podatnik stał się niewypłacalny, nie spełniają przesłanki „losowości” czy „nadzwyczajności” do przyznania mu ulgi, bo sam jest winien temu, że go napadnięto (wyrok WSA w Szczecinie z 24.05.2018 r., I SA/Sz 508/17).

Ustalenie podatku po 8 latach

We wrześniu 2010 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego (dalej: NUS) obciążył podatnika zobowiązaniem do uiszczenia zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych za 2002 r. Wskutek odwołania organ odwoławczy zmienił w 2013 r. jego wysokość. Trzy lata później podatnik zwrócił się do NUS o umorzenie części zaległości podatkowej. Za podstawę wniosku przywołał napaść i pobicie, których padł ofiarą w maju 2010 r. W ich wyniku został na nim wymuszony podpis na wekslach, co doprowadziło go do poważnych kłopotów finansowych.

Elementy codziennej egzystencji

Pomimo faktu skazania w marcu 2014 r. winnych napadu, na skutek którego powstały istotne kłopoty zdrowotne i niemożność podjęcia pracy przez poszkodowanego, dwa organy fiskusa: najpierw NUS decyzją ze stycznia 2017 r., a następnie Dyrektor Izby Administracji Skarbowej (dalej: DIAS), utrzymując ją w mocy decyzją wydaną trzy miesiące później, odmówiły umorzenia zaległości w zryczałtowanym podatku dochodowym wnioskującemu o to podatnikowi.

Nie pomogło wykazanie jako jedynego źródła utrzymania zasiłku chorobowego ani też powołanie się na fakt, iż wydanie decyzji o obowiązku zapłaty podatku nastąpiło na podstawie przepisu, o którego niekonstytucyjności orzekł Trybunał Konstytucyjny. DIAS uznał, że: „…konieczność ponoszenia wydatków bytowych, problemy finansowe, zdrowotne strony, nie stanowią zdarzeń wyjątkowych, dotykających w jakiś szczególny sposób podatnika, bowiem są to elementy codziennej egzystencji i dotyczą ogółu społeczeństwa” (I SA/Sz 508/17).

Akt łaski

Oczywiste jest, że zawarta w Rozdziale 7a Ordynacji podatkowej (Dz.U. 1997, nr 137, poz. 926) instytucja ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych ma charakter uznaniowy. Przesądził o tym ustawodawca, używając terminu „może” w zakresie kompetencji organu podatkowego do jej przyznawania. „Instytucja umorzenia zaległości podatkowej ma charakter uznaniowy (…). Stąd też w przypadku stwierdzenia, że w sprawie występuje którakolwiek z przesłanek określonych w art. 67a § 1 O.p. (ważny interes podatnika lub interes publiczny albo obie przesłanki łącznie) – organ w sposób uznaniowy podejmuje decyzję o wyborze alternatywy – czy przyznać podatnikowi ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, czy też nie” (wyrok NSA z 04.01.2017 r., II FSK 3615/14). Pogląd ugruntował się w orzecznictwie: wyrok WSA w Opolu z 22.10.2014 r., I SA/Op 778/13; wyrok WSA w Krakowie z 21.01.2015 r., I SA/Gd 47/15; wyrok WSA w Gdańsku z 09.03.2016 r, I SA/Gd 1743/15; wyrok NSA z 06.07.2017 r., II FSK 1710/15.

Jednak sądy przypominają organom, w kompetencji których leży przyznanie ulgi, o jednej ważnej rzeczy: „Uwzględnienie wniosku podatnika nie będzie więc żadnym „aktem łaski", ale efektem rzetelnej oceny, co w ustalonych realiach stanu faktycznego będzie z punktu widzenia społecznego korzystniejsze: zastosowanie ulgi, czy też odmowa uwzględnienia żądania strony” (wyrok NSA z 10.02.2016 r., II FSK 3139/13, zob. także: wyrok WSA w Krakowie z 26.09.2013 r., I SA/Kr 1115/13; wyrok WSA w Łodzi z 24.02.2016 r., I SA/Łd 866/15; wyrok WSA w Szczecinie z 28.04.2016 r., I SA/Sz 194/16).

…bo to, że go napadli, to jego wina

Organy podatkowe, odrzucając wnioski o umorzenie zaległości, najczęściej uzasadniają swoją decyzję tym, iż przychylanie się do nich stanowiłoby wyraz dyskryminacji wobec osób, które pomimo niekorzystnej sytuacji ekonomicznej potrafią regulować ciążące na nich zobowiązania. Kolejnym z głównych argumentów fiskusa jest dbałość o zachowanie dyscypliny podatkowej społeczeństwa i zabezpieczenie interesu publicznego, a więc interesu ogółu społeczeństwa. Tak też organy argumentowały swą odmowną decyzję w niniejszej sprawie.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Jakkolwiek fiskus by nie uzasadniał odmowy przyznania ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, to argumentacja przedstawiona napadniętemu podatnikowi przekracza granice przyzwoitości:

„Organ odwoławczy nie kwestionował, że Strona w dniu 21 maja 2010 r. została napadnięta i pobita przez M. H. i A. K. oraz siłą została zmuszona do podpisania weksli na łączną kwotę [...]zł, jednak zauważył, że zdarzenie to miało bezpośredni związek z niewywiązaniem się strony z zobowiązań, powstałych w związku z nabyciem od M. H., "[...]" S.A. we W.. Zatem nie było spowodowane działaniem czynników, na które Podatnik nie miał wpływu, gdyż było zależne od sposobu jego postępowania” (I SA/Sz 508/17).