Umowa uaktywniająca
Umowa uaktywniająca jest to umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia.
Na podstawie umowy uaktywniającej zawartej z rodzicem/rodzicami dziecka niania sprawuje opiekę nad dzieckiem/dziećmi od ukończenia 20. tygodnia życia do 3 roku życia (ewentualnie do 4 lata, jeżeli nie można zapewnić dziecku opieki przedszkolnej).
W zakresie tej umowy, po spełnieniu kilku warunków, można otrzymać dofinansowanie z budżetu państwa na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. W przypadku niani, która podpisała umowę uaktywniającą oraz rozpoczęła opiekę nad dzieckiem po 1 stycznia 2018 r., stosuje się następującą zasadę wyliczania dofinansowania z budżetu państwa składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne:
- jeśli niania ma pensję równą albo mniejszą niż minimalne wynagrodzenie - nie trzeba opłacać za nią połowy wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Będą one odprowadzane z budżetu państwa.
- jeśli niania ma pensję wyższą niż minimalne wynagrodzenie - oprócz połowy składek będzie trzeba opłacać tylko składki od kwoty, która przewyższa minimalne wynagrodzenie.
Co powinna zawierać umowa uaktywniająca?
Umowa uaktywniająca zawierana z nianią powinna określać:
- strony umowy (rodzic/opiekun dziecka i niania),
- cel i przedmiot umowy,
- czas i miejsce sprawowania opieki,
- liczbę dzieci powierzonych opiece,
- obowiązki niani,
- wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
- czas, na jaki umowa została zawarta,
- warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.
Kto może być nianią?
Nianią może zostać każdy, kto spełni trzy poniższe warunki:
- nie jest rodzicem dziecka, którym ma się opiekować,
- ma więcej niż 18 lat,
- zrobi badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych i dostanie orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy.
Nianią może więc być na przykład babcia, siostra, kuzynka dziecka, ktoś spoza rodziny — sąsiadka, studentka, emeryt, osoba na świadczeniu przedemerytalnym. Niania nie musi mieć kierunkowego wykształcenia ani doświadczenia zawodowego w pracy z małymi dziećmi. Nie musi też odbywać specjalnych szkoleń.
Umowa uaktywniająca - jak rozliczać?
Umowa uaktywniająca zawierana jest między dwoma podmiotami nieprowadzącymi działalności gospodarczej (między nianią a rodzicem/rodzicami dziecka), w związku z tym przychód z tej umowy zaliczany jest do przychodów z innych źródeł.
Rodzic dziecka nie pełni obowiązków płatnika podatku dochodowego z tytułu zawartej z nianią umowy uaktywniającej, nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od wypłaconego wynagrodzenia ani też nie sporządza i nie przekazuje niani ani organowi podatkowemu deklaracji i informacji podatkowych, np. PIT-11.
Podstawą opodatkowania w przypadku umowy uaktywniającej jest dochód, czyli różnica między kwotą osiągniętego przychodu a kosztami jego uzyskania.
Do wynagrodzenia niani stosuje się koszty uzyskania przychodu w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym, że oblicza się je od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika składek (rodzica) lub opłacone przez podatnika (nianię) w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.Istnieje także możliwość przyjęcia przez nianię kosztów uzyskania przychodów w wysokości kosztów faktycznie poniesionych, pod warunkiem że będzie posiadała dowody potwierdzające poniesione koszty.
Rozliczenie PIT niani - zaliczki na podatek
Przychód z umowy uaktywniającej zaliczany jest do przychodów z innych źródeł, które co do zasady podlegają opodatkowaniu dopiero w zeznaniu rocznym PIT.
Niania może jednak podjąć decyzję o odprowadzaniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku podatkowego, stosując do uzyskanego dochodu najniższą stawkę podatkową określoną w skali podatkowej, tj. 17%. Przy obliczaniu zaliczki na podatek niania może stosować także wyższą stawkę podatkową wynoszącą 32%.
Zaliczki na podatek niania wpłaca na rachunek urzędu skarbowego właściwego według jej miejsca zamieszkania w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskała dochód, a za grudzień – przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania podatkowego PIT.
Gdy niania odprowadzi w ciągu roku choć jedną zaliczkę na podatek, nie może zrezygnować z ich wpłacania do końca danego roku podatkowego.
Jak rozliczyć PIT niani?
Niania, otrzymująca dochody na podstawie umowy uaktywniającej, po zakończeniu roku podatkowego jest obowiązana złożyć do urzędu skarbowego roczne zeznanie podatkowe o wysokości uzyskanych dochodów na formularzu PIT-36.
Zobacz: PIT-36 - rozliczenie roczne 2020/2021
Niania może odliczyć wyłącznie składki społeczne i zdrowotne, które finansuje z własnych środków (tzn. ponosi ekonomiczny ciężar tych składek) zarówno na etapie zaliczek jak i w zeznaniu rocznym. Natomiast składki, które finansuje budżet państwa lub rodzic dziecka nie podlegają odliczeniu.
Składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, niezależnie od wysokości wynagrodzenia, finansuje z własnych środków niania. Zatem składka na ubezpieczenie chorobowe zawsze podlega odliczeniu od przychodu.
Z tytułu uzyskiwania dochodów z umowy uaktywniającej niania nie otrzymuje PIT-11.
W związku z tym, dla prawidłowego rozliczenia się niania powinna wykorzystać wszelkie dokumenty potwierdzające wysokość uzyskanego przychodu i odprowadzonych przez płatnika składek (np. umowę zawartą między nianią a rodzicem, pokwitowania otrzymania pieniędzy, przelewy bankowe, przekazy pocztowe itp.).
Podstawa prawna:
- art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 20, art. 22 ust. 9 pkt 6, ust. 10, art. 44 ust. 1c-1f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1426 ze zm.).