Prawo do ulgi i wysokość odliczenia
Jak wynika z ustawy o PIT od podatku dochodowego (obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy, pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b) podatnik ma prawo odliczyć kwotę na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
- wykonywał władzę rodzicielską;
- pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
- sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, w stosunku do:
1) jednego małoletniego dziecka - kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:
- pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112.000 zł,
- niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56.000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko, do którego ma zastosowanie kwota 112.000 zł;
2) dwojga małoletnich dzieci - kwota 92,67 zł na każde dziecko;
3) trojga i więcej małoletnich dzieci - kwota:
- 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,
- 166,67 zł na trzecie dziecko,
- 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.
Zgodnie zatem z ogólną zasadą (wynikającą z art. 27f ust. 1 ustawy o PIT), podatnikom, jeżeli wykonują władzę rodzicielską, przysługuje ulga na dzieci małoletnie.
Przy czym, odliczenie kwoty przysługuje również podatnikowi, który utrzymywał dzieci pełnoletnie:
a) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
b) do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, z wyjątkiem renty rodzinnej,
- w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej.
Polecamy: PIT 2019. Komentarz
W przypadku, gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej zgodnie z ust. 2 ustawy o PIT za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.
Władza rodzicielska
Jak wspomniano już wyżej, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 27f ust. 1 ustawy o PIT, podatnikom przysługuje ulga na dzieci, jeśli wykonują władzę rodzicielską.
Co należy rozumieć pod pojęciem „władz rodzicielska”? Organy podatkowe sięgają w tym względzie po definicję zawartą w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Gdzie wskazuje się, że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, a stosownie do art. 97 § 1 tejże ustawy – jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W przepisów prawa rodzinnego władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
W związku tym, gdy w stosunku do danego dziecka obojgu rodzicom (tj. pozostającym w związku małżeńskim, partnerskim, rozwiedzionym czy w separacji) przysługuje władza rodzicielska, i władza ta jest przez nich wykonywana, to każdy z rodziców ma prawo do odliczenia, w granicach przysługującego limitu. Kwotę tę rodzice mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.
Wskazuje się ponadto, że ustalenie w drodze porozumienia rodziców co do wysokości dokonywanego odliczenia nie jest wymagane w przypadku, gdy tylko jeden rodzic spełnia warunki określone w art. 27f ust. 1 ustawy o PIT.
Wykonywanie a nie jedynie posiadanie
Na tym jednak nie koniec, gdyż, co podkreśla często fiskus w wydawanych interpretacjach podatkowych oraz sądy administracyjne, warunkiem niezbędnym do zastosowania ulgi na dzieci w stosunku do małoletniego dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej (a nie samo jej posiadanie). Nie można więc utożsamiać pojęcia „wykonywanie władzy rodzicielskiej” z pojęciem „przysługiwanie władzy rodzicielskiej”.
Takie podejście prezentują organy podatkowe oraz sądy, m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt. II FSK 2378/15, wskazał, że„ dla nabycia prawa do odliczenia ulgi prorodzinnej, konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, to jest posiadanie władzy rodzicielskiej (nawet ograniczonej na podstawie wyroku sądowego) i jej faktyczne wykonywanie w danym roku podatkowym. Czym innym jest bowiem posiadanie władzy a czym innym jej wykonywanie, a to oznacza, że utożsamianie ich na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajduje uzasadnienia. W celu nabycia prawa do przedmiotowej ulgi podatnik powinien wykazać zatem, że w danym roku podatkowym wykonywał, a nie tylko posiadał władzę rodzicielską”.
A zatem w przypadku rodzica małoletniego dziecka o prawie do ulgi prorodzinnej decyduje faktyczne sprawowanie władzy rodzicielskiej. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej (bez jej faktycznego wykonywania), podobnie jak utrzymywanie sporadycznych kontaktów z dzieckiem czy alimentacja nie wystarcza do zastosowania odliczenia. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów, przykładowo w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 lipca 2016 r., sygn. akt. II FSK 1420/15, w wyroku z dnia 26 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 447/16 i z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt. II FSK 661/16 czy w cytowany powyżej wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 2378/15. Jak również w indywidualnych interpretacjach podatkowych, np. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 4 grudnia 2018 r., 0114-KDIP3-3.4011.520.2018.2.MS, w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 27 listopada 2018 r., 0113-KDIPT3.4011.525.2018.1.ASZ czy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 18 października 2018 r., 0113-KDIPT3.4011.416.2018.1.IL.
Podsumowując, o wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie świadczy tylko sam fakt jej posiadania, czy spełniania obowiązku alimentacyjnego, ani sporadyczne kontakty z dzieckiem. Wykonywanie władzy rodzicielskiej polega na sprawowaniu faktycznej pieczy nad małoletnim dzieckiem w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój, a w szczególności podejmowanie przez rodzica (rodziców) obowiązków w zakresie zaspokojenia potrzeb fizycznych, edukacyjnych i duchowych dziecka.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 2018 poz. 1509),
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. 2017 poz. 682).