Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w dniu 14 maja 2019 r. wydał interpretację dotyczącą zastosowania zwolnienia z PIT odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę wypłacanego na podstawie porozumienia ze związkami zawodowymi. Sprawa dotyczyła spółki, która zawarła i podpisała ze związkami porozumienie zbiorowe w sprawie jej restrukturyzacji. Porozumienie to było porozumieniem, o którym mowa w art. 9 § 1 ustawy – Kodeks pracy. Proces restrukturyzacji skutkował zwolnieniami grupowymi.
Pracodawca wypłaca dwa świadczenia pieniężne:
1. odprawę – zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz z porozumienia ze związkami zawodowymi,
2. dodatkowe odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę – zgodnie z porozumieniem ze związkami zawodowymi, gdzie użyto sformułowania „odszkodowanie”.
Dodatkowo w „Regulaminie Zwolnień Grupowych” zapisano, że „Celem wypłaty Odszkodowania Pieniężnego jest zrekompensowanie pogorszenia sytuacji życiowej Pracownika wynikającej z rozwiązania umowy o pracę oraz zadośćuczynienie Pracownikowi utraty stałych dochodów w związku z brakiem możliwości dalszego zatrudnienia w Spółce i dalszego osiągania dotychczasowego wynagrodzenia. Zadośćuczynienie ma umożliwić Pracownikowi zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych w związku z nagłą utratą źródła dochodu w wyniku Zwolnienia Grupowego”.
Organ interpretacyjny nie zgodził się z wnioskodawcą i uznał, że wypłacane przez pracodawcę „dodatkowe odszkodowanie” nie podlega zwolnieniu od opodatkowania. Świadczenie te stanowi, zdaniem KIS, przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu – zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – albowiem podstawą jego wypłaty jest stosunek pracy. Zdaniem organu funkcję odszkodowawczą pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie pracownikowi skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez pracodawcę.
Organ oparł się w odpowiedzi na art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1509, z późn. zm.).
Zdaniem KIS, zastosowanie zwolnienia wymaga łącznego spełnienia następujących warunków:
- 1. otrzymane świadczenie musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,
- 2. odszkodowanie lub zadośćuczynienie musi być przyznane na podstawie: a. ustawy, b. przepisów wykonawczych do ustawy, c. układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy – Kodeks pracy,
- 3. wysokość bądź zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia muszą wprost wynikać z ww. aktów,
- 4. nie mogą zachodzić wyłączenia, o jakich mowa w lit. a-g art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jednocześnie organ zauważa, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Powołał tu orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08, jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych. Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025, z późn. zm.).
Odwołując się zatem do prawa cywilnego KIS argumentuje, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli, we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego. W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a co za tym idzie jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.
Powyższe regulacje mają również zastosowanie do przepisów prawa pracy, choć w ograniczonym zakresie. Jak stanowi bowiem art. 300 Kodeksu pracy w sprawach nieuregulowanych przepisami prawa pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Oznacza to, że przepisy Kodeksu cywilnego wybrane do zastosowania w prawie pracy (stosunku pracy) nie mogą się sprzeciwiać ogólnym normom prawa pracy, mającym podstawowe znaczenie dla regulacji stosunków pracy. Przepisy Kodeksu pracy posługują się terminami „odszkodowanie” oraz „zadośćuczynienie” w odniesieniu do konkretnych świadczeń pracowniczych, do których uprawniony jest pracownik lub były pracownik (np. w art. 183d, art. 361 § 2, art. 45, art. 56, art. 943 § 3, art. 99, art. 1012 Kodeksu pracy). W kontekście rozwiązania umowy o pracę ustawodawca przewiduje odszkodowanie w sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 Kodeksu pracy), bądź rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie (art. 56 powoływanej ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 471 cytowanej ustawy, odszkodowanie, o którym mowa w ww. art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, natomiast odszkodowanie, o którym mowa w art. 56 przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia (art. 58 Kodeksu pracy). Należy zatem, zdaniem organu, uznać, że funkcję odszkodowawczą w Kodeksie pracy oraz Kodeksie cywilnym pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie pracownikowi skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez pracodawcę.
Polecamy: PIT 2019. Komentarz
Organ powołał też orzecznictwo sądów administracyjnych. W wyroku z dnia 25 lipca 2018 r. sygn. akt I SA/Gd 580/18 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wskazał, że: (…) Skoro wypłacone świadczenie wynika z zawartego porozumienia zbiorowego, nie można przyjąć jak oczekuje tego skarżąca, że miało ono charakter odszkodowania, korzystającego ze zwolnienia przedmiotowego, przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Zdaniem Sądu otrzymanie świadczenia stanowiącego swego rodzaju rekompensatę z tytułu utraty źródła zarobkowania i w konsekwencji utraty spodziewanych zysków, celu odszkodowawczego nie realizuje, a zatem jego nieopodatkowanie stanowiłoby dodatkową korzyść, a jednocześnie osoba taka, znalazłby się w sytuacji korzystniejszej, niż podatnik, dla którego otrzymane odszkodowanie ma charakter jedynie restytucyjny, przywracający utracony wskutek wyrządzonej szkody majątek.
W świetle przytoczonych wyjaśnień, jak również przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, organ uznaje zatem, że w sytuacji, gdy wypłata określonych świadczeń następuje zgodnie z obowiązującymi u pracodawcy wewnętrznymi aktami prawa pracy (przewidującymi wypłatę takich świadczeń), w związku z zawartym przez strony porozumieniem rozwiązującym umowę o pracę, nie można mówić o bezprawności działania pracodawcy – bez względu na to, czy pracownik poniósł jakąkolwiek szkodę. W konsekwencji stwierdza, że przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie ma zastosowania do „dodatkowego odszkodowania” – podlega ono opodatkowaniu.
Joanna Rudzka, Doradca Podatkowy
Sygnatura: 0115-KDIT2-1.4011.119.2019.1.KK