Do końca 2017 r. środki trwałe i wartości niematerialne i prawne otrzymane w drodze darowizny lub spadkobrania można było amortyzować dla celów podatkowych od ich wartości rynkowej. W tamtym czasie był to wyjątek od zasady, że otrzymane tytułem darmym aktywa nie mogą być amortyzowane podatkowo. Jak można się domyślić, z wyjątku tego chętnie korzystali podatnicy, w szczególności przedsiębiorcy funkcjonujący w ramach firm rodzinnych.
Swoistą przewagą tych osób (w stosunku do innych przedsiębiorców) był fakt, iż korzystały ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn w zakresie składników majątku otrzymanych w drodze darowizny lub spadku od osób najbliższych. Dodatkowo, mówiąc w uproszczeniu, opisany wyżej wyjątek pozwalał im płacić niższe podatki, choć nie ponieśli żadnego wydatku, aby amortyzowane podatkowo aktywa nabyć.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: Komplet podatki 2019
Przykładowo: ojciec nabył maszynę w 2010 r. i wykorzystywał ją do działalności gospodarczej. Zapłacił za nią 500 tys. zł i amortyzował (wykazywał koszt i płacił niższy podatek). Po skończonym okresie amortyzacji (brak kosztu) darował maszynę synowi – syn mógł dokonywać odpisów amortyzacyjnych (koszt) od wartości rynkowej maszyny, np. 400 tys. zł, a jednocześnie ojciec miał koszt, gdyż np. maszynę od syna dzierżawił. Jeżeli darowizna ta nastąpiłaby już w 2018 r., syn nie miałby prawa amortyzować maszyny podatkowo (taka możliwość nie istniałaby nawet, gdyby wspomnianą maszynę otrzymał w ramach spadku).
- Ministerstwo Finansów uznało, że takie brzmienie przepisów jest wykorzystywane przez część podatników do przeprowadzania agresywnej optymalizacji podatkowej oraz stawia rodziny w pozycji bardziej uprzywilejowanej, niż osoby ze sobą niepowiązane, a ta druga grupa musiała zapłacić podatek od otrzymanego aktywa i dopiero później aktywo to mogło być amortyzowane - mówi w rozmowie z MarketNews24 Anna Turska, doradca podatkowy z kancelarii prawniczej Ożóg Tomczykowski.
Aby zapobiegać tego typu sytuacjom, MF zdecydowało się na zmiany. Ustawa z dnia 27 października 2017 r. wprowadziła przepisy uniemożliwiające amortyzację jakichkolwiek środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, jeżeli nabycie to nie stanowiło przychodu na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych, było zwolnione z podatku na gruncie PIT, nabycie to korzystało ze zwolnienia na gruncie podatku od spadków i darowizn lub stanowiło dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku. Osoby z tzw. zerowej grupy podatkowej ciągle mogły nie płacić PIT, ani podatku od spadków i darowizn z tytułu otrzymanych tytułem darmym środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, ale już nie miały prawa do zaliczania do kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych.
Brak przepisów przejściowych spowodował, że ograniczenia te weszły w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. Jednak zmiany były bardzo źle oceniane przez właścicieli firm rodzinnych. Ministerstwo Finansów zobowiązało się do kolejnej zmiany przepisów z mocą wsteczną, tj. ze skutkiem od 1 stycznia 2018 r. Przepisy te właśnie weszły w życie.
- Mamy już drugą nowelizację tych samych przepisów, a „nowelizowanie nowelizacji” świadczy o niskim poziomie legislacji uchwalanej w naszym kraju, to jednak ostatnią zmianę należy ocenić pozytywnie - komentuje mec. Anna Turska. - Nowe przepisy łagodzą zasady podatkowego rozliczania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych w drodze spadku lub darowizny.
W zakresie spadku nowelizacja przywraca przepisy funkcjonujące do końca 2017 r. Spadkobierca (najbliższa rodzina) nie płaci PIT, nie płaci podatku od spadków i darowizn i może wykazać koszt (poprzez odpisy amortyzacyjne) od wartości rynkowej aktywa, które otrzymał.
W zakresie darowizny nowelizacja wprowadza zasadę, że obdarowany nie płaci PIT, nie płaci podatku od spadków i darowizn i może kontynuować dokonywanie odpisów amortyzacyjnych, których „nie dokończył darczyńca, pod warunkiem, że darczyńca wykorzystywał dane aktywo w swojej działalności gospodarczej i obdarowany będzie wykorzystywał dane aktywo w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.
Na najnowszej zmianie nie skorzystają jedynie ci podatnicy, którzy otrzymają darowiznę aktywa niewykorzystywanego (kiedykolwiek) przez darczyńcę w działalności gospodarczej. Taka darowizna nadal nie będzie opodatkowana PIT w momencie jej otrzymania przez obdarowanego i nadal będzie zwolniona z podatku od spadków i darowizn (jeśli darczyńcą będzie osoba najbliższa). Jeśli jednak obdarowany postanowi wykorzystać otrzymane aktywo do prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, to nie będzie mógł zaliczać w koszty uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych dokonanych od jego wartości początkowej.