Urząd skarbowy ma trzy lata na wydanie decyzji ustalającej podatek od spadków i darowizn - jeżeli wie o spadku lub darowiźnie
Naczelny Sąd Administracyjny przypomniał, że w podatku od spadków i darowizn urząd skarbowy ma trzy lata na wydanie decyzji ustalającej podatek. Jeżeli w tym czasie nie doręczy jej podatnikowi, to zobowiązanie się przedawnia, zgodnie z art. 68 par. 1 ordynacji podatkowej. Zasada ta dotyczy podatków, których wysokość ustala organ, a nie podatnik. To odstępstwo od reguły polegającej na samoobliczeniu daniny przez samego podatnika (reguła ta dotyczy większości podatków, w tym PIT, CIT, VAT, akcyzy).
W podatku od spadków i darowizn jest jeszcze jedna nietypowość – odnowienie (odżycie) obowiązku podatkowego. Oznacza to, że obowiązek ten może powstać ponownie, nawet po latach. Wynika tak z art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, który brzmi: „Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia”.
Organy podatkowe sięgają po ten przepis zwłaszcza w sytuacji, gdy zorientują się, że podatnik dysponuje majątkiem, którego nabycia wcześniej nie zgłosił do opodatkowania. Przykładowo, gdy tłumaczy, że miał pieniądze na zakup willi bądź drogiego auta, bo przed laty dostał duży spadek lub darowiznę. Jeżeli nie zapłacił wtedy podatku od spadków i darowizn, a powinien był, to nie ma co liczyć na przedawnienie. Fiskus ma prawo zażądać daniny, argumentując, że obowiązek podatkowy powstał ponownie (odnowił się).
Urząd skarbowy: Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn powstał ponownie
Tak też postąpił w sprawie podatniczki, która we wrześniu 2020 r. złożyła zeznanie SD-3, powołując się na spadek, który odziedziczyła w czerwcu 2014 r. Uporządkowanie spraw z fiskusem było jej potrzebne, by móc sprzedać mieszkanie po matce. Potrzebowała zaświadczenia, że nie zalega z podatkami.
Urząd skarbowy odmówił jej tego zaświadczenia i zażądał zeznania SD-3. Kobieta złożyła je, prosząc zarazem o odstąpienie od sankcji za nieterminowość. Podatku najprawdopodobniej i tak by w 2014 r. nie zapłaciła (bo spadek był po matce, a więc po osobie z najbliższego grona rodziny), ale skoro urząd zażądał zeznania, to je złożyła.
Urząd wykorzystał zaistniałą sytuację i wydał podatniczce decyzję ustalającą podatek od spadków i darowizn. Słowem, nakazał jej zapłatę daniny.
Podatniczkę to zaskoczyło. Sądziła, że podatek, jeśli w ogóle się należał, dawno się już przedawnił. W odpowiedzi usłyszała jednak, że podatek od spadków i darowizn nie ulega przedawnieniu i że skoro kobieta sama powołała się na nabycie spadku, to doszło do ponownego powstania obowiązku podatkowego.
Tego samego zdania był dyrektor izby administracji skarbowej. Wyjaśnił, że odnowienie obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie powoduje przedawnienia prawa do wydania decyzji przez urząd skarbowy. Urząd może sięgnąć po to prawo w każdej chwili, gdy tylko zostanie ujawnione, że podatnik nabył spadek, a go nie zgłosił.
WSA: Urząd skarbowy otrzymał odpis prawomocnego postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku i przez 3 lata nie wydał decyzji
Z taką wykładnią nie zgodziły się sądy. WSA w Rzeszowie orzekł, że nie można za powołanie się na nabycie spadku uznać złożenia zeznania podatkowego. Celem podatniczki nie było bowiem wykazanie, że nabyła spadek, tylko otrzymanie zaświadczenia o niezaleganiu z podatkiem.
Co więcej – zauważył WSA – w tej sprawie na podatniczce w ogóle nie ciążył obowiązek składania zeznania, bo nabycie spadku zostało stwierdzone przez sąd rejonowy i urząd skarbowy doskonale wiedział o tym dziedziczeniu. Otrzymał bowiem odpis prawomocnego postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Od tej pory miał trzy lata na wydanie decyzji ustalającej podatek (gdyby faktycznie podatek ten był należny).
Skoro urząd nie wykorzystał tego czasu, to zobowiązanie podatkowe (jeśli w ogóle powstało) już się przedawniło i postępowanie wymiarowe powinno zostać umorzone – orzekł WSA.
Wymuszone złożenie zeznania podatkowego
Zwrócił też uwagę na to, że podatniczka w ogóle nie zamierzała składać zeznania ani wniosku o odstąpienie od nałożenia sankcji. Złożyła je na wyraźną sugestię urzędu, który nie zgadzał się na wydanie zaświadczenia o niezaleganiu z podatkiem.
Zdaniem WSA takie postępowanie organu tym bardziej zasługiwało na potępienie. Nie można akceptować sytuacji, w której organ administracji wymusza na podatnikach podejmowanie określonych działań, zwłaszcza niekorzystnych z punktu widzenia ich interesów, a następnie wykorzystuje to do wymierzenia im podatku. Takie działanie narusza wyrażoną w art. 121 par. 1 ordynacji podatkowej zasadę prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych – wytknął sąd.
Przedawnienie obowiązku podatkowego po trzech latach od uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku
Wyrok ten utrzymał w mocy NSA w wyroku z 22 czerwca 2022 r., sygn. akt III FSK 5058/21. Potwierdził, że złożenie przez podatniczkę zeznania nie spowodowało powstania na nowo obowiązku podatkowego. Obowiązek ten ukształtował się już wcześniej, w momencie uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku – wskazał sąd kasacyjny.
Uznał więc, że skoro podatniczka nabyła spadek w dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu rejonowego, czyli 14 czerwca 2014 r., to trzyletni termin przedawnienia rozpoczął bieg 31 grudnia 2014 r., a upłynął 31 grudnia 2017 r. Z tym dniem przedawniła się kompetencja organu do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania w podatku od spadków i darowizn – orzekł NSA.
Dodał, że gdyby zgodzić się z fiskusem, to podatek od spadków i darowizn nigdy by się nie przedawniał, bo jakakolwiek czynność podatnika powodowałaby odnowienie obowiązku podatkowego. A przecież złożenie zeznania przez podatniczkę nie miało na celu wykazania nabycia spadku, tylko uzyskanie formalnego poświadczenia stanu prawnego, który był organowi znany – zwrócił uwagę sąd kasacyjny.
Podobny wniosek płynie z wyroku z 16 września 2021 r. (sygn. akt III FSK 3338/21). Wtedy również oba sądy orzekły, że obowiązek podatkowy powstał ponownie w związku z uprawomocnieniem się postanowienia sądu rejonowego o stwierdzeniu nabycia spadku. Od tego dnia urząd skarbowy ma trzy lata na ewentualne wydanie decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe. Po tym terminie zobowiązanie się przedawnia. ©℗