Skąd te zalecenia
Wytyczne skierował do naczelników urzędów skarbowych departament poboru podatków w Ministerstwie Finansów. Informowaliśmy już o nich w artykule „Łatwiej o ulgi w spłacie podatków i zaległości” (DGP nr 62/2020). Teraz dotarliśmy do drugiej części tego dokumentu (patrz ramka). To instrukcja, jak rozstrzygać wnioski o ulgi w zapłacie podatków, czyli o odroczenie płatności, rozłożenie na raty oraz o umorzenie. Wytyczne mają kapitalne znaczenie, zwłaszcza dla przedsiębiorców. Wnioski podatników mają być rozpatrywane szybko, a administracyjne procedury mają być zredukowane – komentuje Zbigniew Błaszczyk, doradca podatkowy w TAX-US podatki, doradztwo Zbigniew Błaszczyk.
[RAPORT] KORONAWIRUS - podatki, prawo pracy, biznes
Promocja: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł
Szybciej i łatwiej
MF zaleca naczelnikom urzędów skarbowych, aby w pierwszej kolejności odraczali terminy płatności lub zgadzali się na rozłożenie zapłaty na raty. Sugeruje, by termin płatności był przesuwany co najmniej o trzy miesiące od pierwotnej daty na zapłatę. W decyzjach przesuwających terminy naczelnicy mają też informować podatników o możliwości ponownego odroczenia płatności lub umorzenia zobowiązania. Powinni tylko przypomnieć, że wniosek należy złożyć przed upływem terminu na zapłatę.
MF nie wyklucza także umarzania zaległości podatkowych. Zaleca tylko urzędnikom „pogłębioną analizę zasad pomocy publicznej”.
Wniosek blokuje kontrole…
W wytycznych czytamy również: „Wpływ wniosku ulgowego złożonego od 10 marca blokuje wszczęcie wszystkich innych procedur, tj. egzekucji, kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, czynności i postępowań karnych skarbowych”.
Wytyczne MF dla naczelników urzędów skarbowych – część 1
• Przesłanka koronawirusa może co do zasady dotyczyć zobowiązań podatkowych, których terminy płatności przypadają po 1 marca 2020 r.
• W takim wypadku, jeżeli podatnik nie korzystał wcześniej z pomocy publicznej i nie ma innych długów, nie trzeba badać jego sytuacji finansowej (nie składa on oświadczenia majątkowego), a pomoc publiczną ocenia się wyłącznie w kontekście jego oświadczenia z wniosku.
• Jeżeli jest to zobowiązanie roczne CIT lub PIT za 2019 r., należy działać jak wyżej, pod warunkiem że podatnik spełnia warunki powyższe oraz podstawowy przedmiot działalności podatnika należy do branż bezpośrednio zagrożonych oddziaływaniem koronawirusa (transport, turystyka, kultura, gastronomia, usługi fryzjerskie i kosmetyczne, kultura fizyczna, fitness, salony odnowy itp.).
• Jeżeli podatnik zgłasza się ze zobowiązaniami, których termin płatności upływa w marcu, i z zaległościami wcześniejszymi, ale proporcja tych marcowych zobowiązań wynosi ponad 50 proc. tych wcześniejszych, a podatnik nie ma innych długów i nie występował wcześniej o pomoc publiczną, stosuje się zasady wskazane w punkcie 1) i 2).
• Przypadki opisane w punktach od 1) do 4) należy załatwiać w pierwszej kolejności, bez zbędnej zwłoki i bez rozbudowanego postępowania dowodowego, kierując się zasadą dobrej wiary klienta zewnętrznego i budowaniem zaufania do organu podatkowego oraz Konstytucją Biznesu zakładającą adekwatność działań administracji do sytuacji zaistniałej.
• Jeżeli podatnik składa wniosek w stosunku do zobowiązań, których terminy upłynęły w marcu 2020 r., a korzystał wcześniej z pomocy publicznej i nie ma innych długów, należy pogłębić ocenę podatnika z punktu widzenia pomocy publicznej, zachowując oceny stanu majątkowego, jak w pkt 5) (nie składa oświadczenia majątkowego).
• Wnioski, których zaległości powstały w więcej niż 50 proc. przed 1 marca 2020 r., mogą być rozpoznawane analogicznie do sposobu wskazanego w pkt 5) na okoliczność oddziaływania koronawirusa tylko wówczas, jeżeli należą do branż szczególnie zagrożonych (transport, turystyka, kultura, gastronomia, usługi fryzjerskie i kosmetyczne, kultura fizyczna, fitness, salony odnowy itp.).
• Wnioski podatników innych, których zobowiązania wyłącznie albo więcej niż 50 proc. powstały przed 1 marca 2020 r., podlegają rozpoznaniu według badania stanu majątkowego (składa oświadczenie majątkowe) i pomocy publicznej (bada się również, czy podatnik korzystał wcześniej z pomocy publicznej).
• Wszystkie wnioski można składać w formie papierowej, elektronicznie (e-PUAP lub podpis elektroniczny) lub nawet e-mailowo, ale w takim wypadku pod warunkiem oświadczenia, że oryginalny wniosek papierowy zostanie złożony w urzędzie skarbowym po ustaniu epidemii.
Co wynika z drugiej części wytycznych MF dla urzędów skarbowych
• Wpływ wniosku ulgowego złożonego od 10 marca blokuje wszczęcie wszystkich innych procedur, tj. egzekucji, kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, czynności i postępowań karnych skarbowych.
• O wpływie wniosków złożonych od 10 marca urząd skarbowy niezwłocznie – na wyodrębnioną skrzynkę e-mailową – powiadamia urząd celno-skarbowy, celem zablokowania wszczęcia procedur tego organu, to jest: kontroli celno-skarbowej, czynności i postępowań karnych skarbowych.
• Podjęcie procedur, o których mowa w pkt 1 i 2, wymaga uzasadnionej w formie krótkiej adnotacji decyzji naczelnika lub jego zastępcy albo innej osoby umocowanej do ich zastępowania pod nieobecność.
• Urząd celno-skarbowy, wykraczając ze swoimi procedurami poza województwo, powinien potwierdzić we właściwym urzędzie celno-skarbowym brak złożenia wniosku ulgowego.
• Wpływ wniosku ulgowego wymaga dalszego kontynuowania wszczętych już procedur, o których mowa w pkt 1, 2 i 4, co wymaga uzasadnionej w formie krótkiej decyzji adnotacji decyzji naczelnika, zastępcy lub innej osoby upoważnionej.
• Z rozstrzygnięciem uwzględniającym wnioski ulgowe w zakresie odroczenia terminu płatności lub udzielenia rat należy się wstrzymać do wejścia w życie pierwszych ustaw tarczy antykryzysowej, tak aby była podstawa do nienaliczania opłaty prolongacyjnej (czas przewidywany 1 kwietnia).
• W pierwszej kolejności zaleca się stosowanie odroczenia terminu płatności podatku lub udzielenie rat.
• W przypadkach, o których mowa w pkt 7, zaleca się przesunięcie terminów płatności należności o co najmniej 3 miesiące od pierwotnego terminu, możliwe jest stosowanie terminów dłuższych.
• W decyzjach, o których mowa w pkt 7, należy informować strony, że przed czasem upływu przewidywanych w decyzjach ulgowych terminów płatności można złożyć ponowne wnioski dotyczące restrukturyzacji z tych tytułów, w tym wnioski o umorzenie restrukturyzowanych należności.
• Umorzenie zobowiązań podatkowych również należy stosować, ale tu zaleca się pogłębioną analizę zasad pomocy publicznej, które być może będą zmodyfikowane kolejnymi ustawami tarczy antykryzysowej.
• Restrukturyzacja w drodze decyzji ulgowej zobowiązań podatkowych pozostaje w fakultatywnym związku z rozliczeniem bieżących należności wierzycielskich klienta zewnętrznego. Innymi słowy zwroty podatków i nadpłat podatków powstałe przed dniem powstania zaległości podatkowej nie będą zaliczane na poczet odroczonych lub rozłożonych na raty zaległości podatkowych, tylko zwracane bezpośrednio. Chyba że z odrębnym wnioskiem wystąpi sam klient.
• Organy mają działać szybko, korzystając w trakcie gromadzenia materiału dowodowego również ze składanych oświadczeń przez strony oraz danych powszechnie znanych organom z urzędu, uwzględniając zasadę adekwatności działań administracji do zaistniałej sytuacji.
Słowem, jeśli urząd skarbowy dostanie od podatnika wniosek o ulgę, to nie uruchomi wobec niego kontroli czy postępowania.
Mało tego, urząd skarbowy powinien w takiej sytuacji niezwłocznie powiadomić o takim wniosku urząd celno-skarbowy. A ten powinien zablokować wszczęcie kontroli celno-skarbowej, czynności i postępowań karnych skarbowych.
…ale nie te, które już trwają
Eksperci podkreślają, że zalecenia MF dotyczą wszczynania nowych kontroli i postępowań, a nie tych, które się już toczą.
– Wniosek o udzielenie ulgi sam w sobie nie wstrzymuje toczących się już postępowań, w tym dotyczących wymiaru czy egzekucji zobowiązań podatkowych. Nie wstrzymuje też toczących się już kontroli. Sam w sobie nie jest podstawą formalnego zawieszenia procedur. Wytyczne MF dotyczą wszczynania nowych postępowań i kontroli. Sformułowanie o blokowaniu traktuję jako polecenie niewszczynania ich – wskazuje Gerard Dźwigała, radca prawny i doradca podatkowy w Kancelarii Dźwigała, Ratajczak i Wspólnicy.
Na to samo zwraca uwagę Przemysław Antas, doradca podatkowy i prezes zarządu w Antas Tax. – Z wytycznych MF nie wynika, by urzędy miały zawieszać trwające już postępowania i kontrole podatkowe oraz celno-skarbowego – mówi ekspert.
Jak informowaliśmy w artykule „Terminy zawieszone, ale nie kontrole i postępowania” (DGP nr 63/2020), w czasie epidemii kontrole i postępowania podatkowe mogą być dalej prowadzone. Specustawa z 31 marca br. spowodowała tylko zawieszenie terminów procesowych i sądowych, a nie samych kontroli i postępowań podatkowych. Te mogą toczyć się dalej.
Co z egzekucją
Czy wniosek np. o odroczenie zapłaty PIT spowoduje, że urząd zastopuje wszystkie nowe postępowania i kontrole wobec tego samego podatnika, ale w innych podatkach, np. w VAT i PCC? W wytycznych MF nie ma odpowiedzi na to pytanie. Trudno więc wyciągnąć wniosek, jak postąpi urząd skarbowy.
Eksperci podkreślają, że zalecenia MF dotyczą wszczynania nowych kontroli, egzekucji oraz czynności sprawdzających, a nie tych, które już się toczą
Z wytycznych wynika natomiast, że po złożeniu wniosku o ulgę podatnik może nie obawiać się egzekucji zobowiązań.
Rozwiązanie to chwali Przemysław Antas. Mówi, że podatnicy zawsze się tego obawiają – czy jeżeli poproszą np. o rozłożenie podatku na raty, urząd nie zajmie im majątku.
– Zdarzało się, że podatnicy woleli nie zadeklarować podatku (żeby następnie po uzbieraniu lub pożyczeniu odpowiedniej kwoty złożyć korektę i wpłacić zaległość wraz z odsetkami) niż żyć w niepewności, czy dojdzie do egzekucji administracyjnej. Taka egzekucja potrafi sparaliżować biznes i zniszczyć reputację – mówi ekspert.
Więcej zaufania
Gerard Dźwigała zwraca uwagę, że wytyczne MF stawiają pod znakiem zapytania wcześniejsze podejście organów podatkowych. Dotychczas wielokrotnie, za aprobatą sądów, twierdziły one, że nie mogą nie wszczynać postępowań egzekucyjnych, gdy zaległość jest wymagalna.
– Okazuje się, że jest to możliwe, a podstawą są ogólne zasady postępowania, tzn. zasada zaufania – komentuje Gerard Dźwigała.
Podobnego zdania jest Przemysław Antas. – Ministerstwo zauważyło w końcu, że pogłębianie zaufania między podatnikiem a administracją służy obu stronom – mówi ekspert.
– Zalecenia MF są cenne, bo dają nadzieję przedsiębiorcy na w miarę spokojne działanie (choć trudno uznać taki okólnik za prawo dające gwarancje w tym zakresie). Niebezpieczne, bo takie same warunki daje przestępcom podatkowym, podszywającym się pod przedsiębiorców – dodaje Zbigniew Błaszczyk.
Co z nadpłatą
Ważne dla podatników są również wytyczne MF, żeby oddawać podatnikom nadpłaty i zwroty podatków (np. VAT), a nie zaliczać ich na poczet odroczonych lub rozłożonych na raty zaległości podatkowych. Ma to pomóc podatnikom w utrzymaniu płynności finansowej.
Innymi słowy, jeśli podatnik wcześniej wnioskował o zwrot podatku (np. VAT) lub nadpłaty, to urząd powinien mu je zwrócić, niezależnie od tego że teraz odroczy lub rozłoży na raty inną zaległość.
„Chyba że z odrębnym wnioskiem wystąpi sam klient” – czytamy w zaleceniach.
– Niewątpliwie jest to rozwiązanie korzystne dla podatników – komentuje Zbigniew Błaszczyk. Zwraca jednak uwagę, że wytyczne w tym zakresie są sprzeczne z art. 76 ordynacji podatkowej. Z przepisu tego wynika, że nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem są z urzędu zaliczane na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę.
Na to samo zwraca uwagę Gerard Dźwigała. – Wytyczne nie uchylają, bo nie mogą uchylać, art. 76 par. 1 ordynacji podatkowej. Przepis ten nie daje organom możliwości decydowania.
Ekspert jednak dodaje, że inaczej wygląda sytuacja, gdy urząd udzieli podatnikowi ulgi, tj. odroczy termin płatności podatku albo rozłoży go na raty. – Wówczas podatek przestaje już być zaległy (ustalono nowe terminy jego zapłaty). W takim wypadku nadpłaty z innych tytułów nie są zaliczane na odroczony podatek, tylko są zwracane bezpośrednio – tłumaczy Gerard Dźwigała.
Domyśla się, że prawdopodobnie o taką sytuację chodziło MF w wytycznych – aby po udzieleniu ulgi zwracać podatnikom nadpłaty, o które wnioskowali przed powstaniem zaległości.
Co wynika z pierwszej części wytycznych
Przypomnijmy, co wynika z pierwszej części wytycznych, o której już informowaliśmy.
Przede wszystkim firmy mogą powoływać się na problem z zapłatą podatków z powodu koronawirusa, ale głównie tych, których terminy płatności przypadają po 1 marca 2020 r.
Wnioski o ulgi dotyczące tych zobowiązań mają być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki i bez rozbudowanego postępowania dowodowego. Co więcej, podatnicy mogą je składać nawet e-mailem, o ile po ustaniu epidemii złożą oryginał w urzędzie.
Jeżeli termin zapłaty podatku przypada po 1 marca br., a wcześniej podatnik nie miał zaległości podatkowych i nie korzystał z pomocy publicznej, to urzędnicy nie mają badać oświadczenia majątkowego podatnika. Słowem, nie muszą weryfikować, czy jego sytuacja majątkowa jest na tyle zła, że nie jest on w stanie uregulować daniny.
Wnioski o odroczenie zobowiązań płatnych przed 1 marca 2020 r. mają być rozpatrywane na preferencyjnych zasadach, pod warunkiem że zobowiązania te stanowią mniej niż 50 proc. ogółu zobowiązań, podatnik nie ma innych długów i nie występował wcześniej o pomoc publiczną.
Wnioski podatników, u których zaległości sprzed 1 marca 2020 r. są wyższe niż bieżące, też mają być rozpatrywane korzystnie, ale tylko wtedy, gdy chodzi o podatników z branż szczególnie zagrożonych skutkami epidemii, takich jak: transport, turystyka, kultura, gastronomia, usługi fryzjerskie i kosmetyczne, kultura fizyczną, fitness, salony odnowy.
Natomiast wnioski innych firm, u których wszystkie zaległości lub więcej niż połowa powstały przed 1 marca 2020 r., mają być rozpoznawane z uwzględnieniem stanu majątkowego podatnika i wcześniejszego korzystania z pomocy publicznej. ©℗
Patrycja Dudek dgp@infor.pl
Łukasz Zalewski dgp@infor.pl