Organ podatkowy prowadząc postępowanie może wezwać w charakterze świadka każdego, kto w jego ocenie może posiadać informacje istotne dla wyjaśnienia sprawy.
Ordynacja podatkowa, która zawiera regulacje dotyczące prowadzenia postępowania podatkowego, zawiera jednocześnie pewne ograniczenia w tym zakresie. Wymienia zarówno osoby, które nie mogą być świadkami, jak również te, którym przysługuje prawo do odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytania.
Świadkami nie mogą być:
1. osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2. osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
3. duchowni prawnie uznanych wyznań – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Świadkowie w postępowaniu podatkowym
Bliskie relacje z podatnikiem
Najszersze uprawnienia w tym zakresie przyznane zostały osobom, które są z podatnikiem w bardzo bliskich relacjach. Mogą one bowiem w ogóle odmówić składania zeznań. Oznacza to, że osoby te, gdy zostaną wezwane przez fiskusa w celu złożenia zeznań w charakterze świadka, powinny stawić się w wyznaczonym miejscu i czasie.
Przesłuchanie mogą jednak szybko zakończyć korzystając z prawa odmowy składania zeznań. Prawo to przysługuje:
- małżonkowi strony,
- wstępnym (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie etc.), zstępnym (dzieci, wnuki, prawnuki etc.) i rodzeństwu strony,
- powinowatym pierwszego stopnia,
- osobom pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Co ważne prawa takiego nie będą miały inne osoby, które mogą pozostawać ze stroną w bardzo bliskich relacjach jak np. konkubenci albo narzeczeni. Do uchylenia się od zeznań przed fiskusem konieczne jest sformalizowanie relacji.
Przywrócenie terminu w postępowaniu podatkowym – jak uzyskać
Czy organ podatkowy może odmówić przesłuchania świadków?
Odpowiedzialność karna i tajemnica zawodowa
Inną sytuacją jest prawo świadka do odmowy odpowiedzi na pytania. Osoby te nie mogą uchylić się w ogóle od składania zeznań, lecz we wskazanych sytuacjach mogą nie odpowiedzieć na pytanie.
Tak samo jak w przypadku odmowy składania zeznań, również w przypadku odmowy odpowiedzi na pytanie organ podatkowy nie może z tego faktu wyciągać negatywnych konsekwencji dla strony. Taka sytuacja ma miejsce, gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub jego bliskich wymienionych powyżej na odpowiedzialność karną lub karną skarbową.
Jest to więc prawo, z którego mogą skorzystać te bliskie osoby, które nie odmówiły składania zeznań, lecz w trakcie przesłuchania zostały im zadane pytania, które zawierają wskazane zagrożenie.
Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania także w sytuacji, gdy odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej (taki obowiązek mają m. in. doradcy podatkowi, adwokaci).
Elżbieta Węcławik,
Małgorzata Jawińska, księgowa