Świadkowie w postępowaniu podatkowym

Świadkami nigdy nie mogą być:
1) osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, np. osoby chore psychicznie;
2) osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
3) duchowni prawnie uznanych wyznań – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Ogólna zasada głosi, iż nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka. Nie ma ona jednakże charakteru bezwzględnego, nie obejmuje ona bowiem bliskich osoby będącej stroną postępowania. 

Ustawodawca określił dość szeroki krąg osób, które mogą odmówić składania zeznań. Zaliczył do nich małżonka strony, jej wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.

Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Jeszcze inną konstrukcją jest prawo do odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie. Może z niego skorzystać każdy świadek, jeśli uzna, że odpowiedź mogłaby narazić jego samego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.

Bliscy świadka zostali w tym wypadku zdefiniowani w sposób identyczny jak w wypadku prawa do odmowy zeznań.
Przed odebraniem zeznania organ podatkowy jest zobowiązany do pouczenia świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz uprzedza o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Strona postępowania podatkowego ma prawo do czynnego udziału w przeprowadzaniu dowodu z zeznań świadków. Powinna być ona zawiadomiona o miejscu i terminie jego przeprowadzenia na 7 dni przed terminem. Co więcej może ona być obecna w trakcie składania zeznań przez świadków oraz zadawać im pytania.

Choć nie wynika to wprost z przepisów Ordynacji podatkowej, przyjmuje się, iż zeznania świadków powinny być dokonywane w formie ustnej. 

W trakcie przesłuchania świadka sporządza się protokół, który powinien być odczytany i przedłożony do podpisu osobie zeznającej niezwłocznie po złożeniu zeznania. Brak podpisu uniemożliwia wykorzystanie zeznań w charakterze środka dowodowego.

W protokołach przesłuchania osoby, która złożyła zeznanie w języku obcym, należy  dodatkowo podać w przekładzie na język polski treść złożonego zeznania oraz wskazać osobę i adres tłumacza, który dokonał przekładu. Tłumacz powinien również podpisać protokół przesłuchania.