Dokonując rejestracji na potrzeby VAT należy przede wszystkim określić termin jej dokonania. Korzystając natomiast ze zwolnienia podmiotowego niezbędne jest monitorowanie w jakich warunkach ono podatnikowi przysługuje i kiedy następuje moment utraty prawa w tym względzie.
Na wstępie należy zauważyć, iż podmiot rozpoczynający działalność gospodarczą nabywa status podatnika i to niezależnie od faktu czy decyduje się na zarejestrowanie jako “vatowiec” czy też nie. Następuje to z mocy prawa.
Wynika to z treści art. 15 ust. 1 ustawy o VAT: “Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.”
Druga sprawa - nie każda forma działalności korzysta ze zwolnienia podmiotowego - osoba rozpoczynająca działalność zobowiązana jest więc sprawdzić, czy aby nie od początku z mocy prawa musi działać jako podatnik podatku od towarów i usług (np. działalność jubilerska).
Terminy przy rozpoczęciu działalności - rejestracja jako podatnik VAT czynny
W sytuacji, gdy przy rozpoczęciu działalności gospodarczej podatnik zdecyduje się na opodatkowanie wykonywanych czynności podatkiem VAT -musi złożyć stosowne zgłoszenie.
Zgłoszenie rejestracyjne powinno być złożone przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Ustawodawca przy tym wskazał, ze chodzi tu o jedna z poniżej wymienionych czynności:
1. odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2. eksport towarów,
3. import towarów
4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
5. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.
Zgłoszenie rejestracyjne powinno być złożone do właściwego naczelnika urzędu skarbowego na druku VAT-R. Co istotne nie można w inny sposób i innej formie dokonać skutecznego zgłoszenia rejestracyjnego na potrzeby podatku VAT.
Z zarejestrowaniem wiążą się określone skutki:˝ prawo do wystawiania faktur VAT , prawo do odliczenia podatku naliczonego,ale też obowiązek składania deklaracji i aktualizacji danych.
Podatnicy zwolnieni podmiotowo - termin utraty zwolnienia
Choć w przypadku podatku VAT można mówić o powszechności tego podatku, wynikającej z objęcia przedmiotem opodatkowania każdej sprzedaży towaru czy usługi oraz objęcia jego zakresem każdego sprzedawcę mającego cechy podatnika, to jednak przepisy wprowadzają od tej reguły wyjątki.
Jednym z nich jest zwolnienie podmiotowe. Podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł - zwalnia się od podatku VAT. Podatnicy rozpoczynający działalność w trakcie roku podatkowego są zwolnieni od podatku jeżeli przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy w proporcji do okresu prowadzonej działalności określonej wyżej kwoty.
Z powyższego wynika, że terminem utraty zwolnienia podmiotowego przez podatnika jest osiągnięcie określonej kwoty sprzedaży. Utrata prawa do zwolnienia następuje wówczas z mocy prawa.
W konsekwencji powyższego może nastąpić sytuacja, gdy przekroczenie limitu uprawniającego do zwolnienia następuje w trakcie realizacji jakiejś transakcji. Wówczas opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad wartość sprzedaży, w stosunku do której przysługiwało zwolnienie.
W konsekwencji każda kolejna sprzedaż musi być już opodatkowana podatkiem od towarów i usług. Wiąże się to z obowiązkiem złożenia zgłoszenia rejestracyjnego i powstrzymania się do tego czasu od dalszej sprzedaży. Choć przepisy nie wskazują wprost terminu realizacji tego obowiązku wydaje się słusznym pogląd, iż powinno to nastąpić w możliwie jak najkrótszym czasie.
Niewątpliwie wpływ na podjecie tego rodzaju działań będzie determinowała potrzeba prowadzenia dalszej działalności. Wspomnieć tu wypada, że wprawdzie przepisy nie sankcjonują braku rejestracji, jednakże podatnik taki nie będzie miał prawa do wystawiania faktur oraz nie będzie mógł zrealizować prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Dopuszczalna jest również sytuacja, w której podatnik skutkiem własnej decyzji zrezygnuje ze zwolnienia, gdyż uzna, ze taka sytuacja będzie dla niego korzystniejsza.
W takiej sytuacji podatnik jest zobowiązany powiadomić naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego. Jednakże nie może tego zrobić w dowolnym czasie. Przepisy określają bowiem termin do dokonania takiej czynności. Powinno to nastąpić przed początkiem miesiąca, w którym rezygnuje ze zwolnienia.
Istotne jest przy tym to, że złożenie takiego zawiadomienia po terminie nie wywołuje zamierzonych skutków podatkowych.
Status podatnika zwolnionego w podatku VAT skutkuje m.in. brakiem prawa do odliczenia kwoty podatku naliczonego od zakupionych towarów i usług związanych z prowadzoną działalnością.
W sytuacji przekroczenia limitu uprawniającego do zwolnienia bądź rezygnacji podatnika z tego uprawnienia istnieje możliwość skorzystania z tego prawa. jest to obwarowane jednak pewnymi warunkami.
Podatnik, który chce skorzystać z takiej możliwości powinien sporządzić spis z natury zapasów towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty. W przypadku podatników rezygnujących ze zwolnienia spis musi być sporządzony na początek miesiąca, w którym podatnik “przechodzi” na VAT. następnie w terminie 14 dni liczonych od dnia przejścia na VAT zobowiązany jest przedłożyć spis w urzędzie skarbowym.
Przy spełnieniu powyższych warunków naczelnik urzędu skarbowego może udzielić zgody na skorzystanie z powyższego prawa. Przyjmuje się przy tym, iż brak zgody może wystąpić jedynie w przypadku ich niedopełnienia np. przekroczenia terminu, sporządzenia nierzetelnego spisu.
Ponowne skorzystanie ze zwolnienia podmiotowego przez podatnika VAT- czynny
Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług pozwalają na powrót do zwolnienia przez podatników VAT-czynnych. Nie jest to jednak możliwe w każdym czasie. Może to bowiem nastąpić nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia.
Zakończenie działalności - wyrejestrowanie
W sytuacji, gdy podatnik będący zarejestrowany jako czynny podatnik VAT podejmie decyzję o zakończeniu prowadzenia działalności powinien powiadomić organ podatkowy o tym fakcie. Zgłoszenie w tym względzie stanowi podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
Zgłoszenie powinno być dokonane na druku VAT-Z. Przepisy nie określają wprost terminu w jakim powinno nastąpić złożenie powyższego druku. Wydaje się uprawnione założenie, że powinno to się odbyć niezwłocznie po zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
Termin aktualizacji danych
Podatnik zarejestrowany zobligowany został do informowania o zmianach w danych objętych zgłoszeniem rejestracyjnym. Powinno to nastąpić na druku VAT-R z zaznaczonym polem “aktualizacja danych”. Co istotne zgłoszenie takie powinno być złożone w terminie 7 dni, licząc od dnia w którym nastąpiła zmiana.