Kiedy "wpada się" w VAT

Etap 1

Autopromocja

Ustal, czy to co robisz podlega opodatkowaniu VAT

Opodatkowaniu VAT podlega:

odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

eksport towarów;

import towarów;

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Opodatkowaniu VAT podlegają również towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

1) rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej;

2) zaprzestania przez Ciebie jako podatnika VAT wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, gdy jesteś zobowiązany do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.

Czynności powyższe podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Oznacza to, że musisz opodatkować te czynności podatkiem VAT nawet wtedy, gdy np. pomimo obowiązku nie zarejestrowałeś się jako podatnik VAT, nie posiadasz koncesji bądź zezwolenia na wykonywanie określonego rodzaju działalności, bądź też nie zachowałeś wymaganej przepisami formy (np. pisemnej bądź aktu notarialnego), jeśli pomimo to wykonanie czynności wywołało możliwe do stwierdzenia ich skutki.

Dostawa towarów

Dostawą towarów jest „odpłatne przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel”. Oznacza to, że zawsze, gdy dochodzi do przeniesienia tego prawa w sensie ekonomicznym, (nawet gdy w sensie prawnym nie dochodzi do przeniesienia własności), mamy do czynienia z dostawą towarów (np. w przypadku umowy komisu). Do najczęstszych czynności skutkujących dostawą towarów należą sprzedaż i zamiana.

Pamiętaj, że za „towary” uważa się nie tylko rzeczy ruchome, ale m.in. wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty.

Dostawą towarów są również:
1. przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa, prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
2. wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
3. wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
4. wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
5. ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;
6. nieodpłatne przekazanie towarów należących do przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, w szczególności:

- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

- wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny,

jeżeli przysługiwało Ci prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części

Trzeba pamiętać, że dostawą towarów jest również tzw. dostawa łańcuchowa. Polega ona na tym, że kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje ten towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy. Wówczas uznaje się, że dostawy towarów dokonał każdy z podmiotów biorących udział w tych czynnościach.

Natomiast dostawy towarów nie stanowi:

1) przekazanie drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych

2) przekazanie prezentów małej wartości i próbek

- niezależnie od tego, czy przy ich nabyciu przysługiwało Ci do prawo do odliczenia VAT naliczonego w całości lub w części.

Prezentami o małej wartości są przekazywane przez Ciebie jednej osobie towary:

o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 zł, jeżeli prowadzisz ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości tych osób;

których przekazania nie ująłeś w powyższej ewidencji, jeżeli wartość rynkowa przekazanego towaru nie przekracza 5 zł.

Próbką jest niewielka ilość towaru reprezentująca określony rodzaj lub kategorię towarów, która zachowuje skład oraz wszystkie właściwości fizyczne, fizykochemiczne i chemiczne lub biologiczne towaru, przy czym ilość lub wartość przekazywanych (wręczanych) przez Ciebie próbek nie wskazuje na działanie mające charakter handlowy.

Świadczenie usług

Świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. To niezwykle szeroka definicja.

Świadczeniem usług jest również

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych (np. licencja czy przeniesienie praw autorskich), bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
• zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Zasadą jest, że opodatkowaniu VAT podlega tylko odpłatne świadczenie usług. Od tej reguły jest jednak jeden wyjątek.

Otóż nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów traktuje się jak odpłatne świadczenie usług, jeśli jest ono dokonywane na cele osobiste Twoje bądź Twoich pracowników (w tym byłych pracowników).

Jeśli prowadzisz działalność w formie spółki, to ma ono miejsce wtedy gdy jest dokonywane na Twoje cele osobiste jako wspólnika, udziałowca, akcjonariusza. Tak samo będzie jeśli jesteś członkiem organów stanowiących osób prawnych, stowarzyszenia bądź członkiem spółdzielni. W tym ostatnim przypadku również, gdy są to cele osobiste Twoich domowników.

Jako odpłatne świadczenie usług traktuje się również wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

We wszystkich powyższych przypadkach podlegają one opodatkowaniu podatkiem VAT, jeśli przysługiwało Ci prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części.

Opodatkowaniu VAT podlega również szeroko rozumiany obrót z zagranicą,czyli

1) Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT)

2) Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT)

3) Wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna (WTT)

4) Eksport towarów

5) Import towarów/usług

6) Sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju i na terytorium kraju.

W przepisach dotyczących VAT zawarto szereg wyłączeń z zakresu ww. pojęć. Aby zatem precyzyjnie określić, czy dana transakcja mieści się w zakresie któregoś z nich, należy zapoznać się ze szczegółowymi regulacjami zawartymi w ustawie o VAT oraz rozporządzeniach wykonawczych do niej.

Likwidacja działalności

Opodatkowaniu VAT podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:

rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej;

zaprzestania przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego, na podstawie art. 96 ust. 6 ustawy o VAT, do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.

Opodatkowaniu VAT podlegają również towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku gdy podatnik prowadzący działalność gospodarczą będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy.

Opodatkowaniu podlegają te towary nieodsprzedane po nabyciu, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.

Jakie czynności nie podlegają opodatkowaniu VAT?

Opodatkowaniu VAT nie podlegają:

• transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans,
• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Nie opodatkowuje się VAT-em również działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier na automatach i gier na automatach o niskich wygranych, podlegającej opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie.

Co należy rozumieć pod określeniem „czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy”?

Są to czynności nieskuteczne na gruncie prawa cywilnego – chodzi tu zwłaszcza o czynności wykonywane w ramach działalności przestępczej (np. przemyt narkotyków).

Etap 2

Ustal, czy jesteś podatnikiem VAT

Jeśli wykonujesz samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług bez względu na cel lub rezultat takiej działalności, to jesteś podatnikiem tego podatku.

Nawet jeżeli nie prowadzisz działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie gospodarczej, nie jesteś wpisany do ewidencji działalności gospodarczej czy KRS - możesz zostać uznany za osobę prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT. Będziesz więc uznany za podatnika VAT.

Wówczas będziesz stosował te same przepisy ustawy o VAT, co osoby mające formalnie zarejestrowaną działalność gospodarczą.

Podatnikiem VAT jesteś również gdy:

ciąży na Tobie obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone, w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną;

jesteś uprawniony do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również gdy jesteś osobą, na którą, zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami;

dokonujesz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;

jesteś usługobiorcą usług świadczonych przez podatników posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju;

nabywasz towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju, z zastrzeżeniem art. 135-138 (czyli przepisów dotyczących transakcji trójstronnych);

jesteś zobowiązany do zapłaty podatku na podstawie art. 42 ust. 8 lub ust. 10 ustawy (czyli w razie przekroczenia 14-dniowego terminu liczonego od dnia dostawy na wywóz nowego środka transportu bądź jesteś nabywcą rejestrującym nowy środek transportu na terytorium kraju po nabyciu go od innego nabywcy, który zbył ten środek jeszcze przed jego zarejestrowaniem na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju).

dokonujesz wewnątrzwspólnotowej dostawy nowego środka transportu, nawet gdy nie jesteś podatnikiem wykonującym samodzielnie działalność gospodarczą i okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy.

prowadzisz wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie, bądź wyłącznie działalność rolniczą w innych niż wymienione przypadkach i złożysz zgłoszenie rejestracyjne dla celów podatku od towarów i usług.

Powinieneś wiedzieć, że działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT obejmuje wszelką działalność:

- producentów,

- handlowców,

- usługodawców (w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody),

również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy

Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jak należy rozumieć zawarte w tej definicji sformułowanie „wykonywanie czynności w sposób częstotliwy”?

Na to pytanie odpowiedział Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z 4 kwietnia 2007 r. (sygn. I SA/Op 12/07), podkreślając że

„(…) sformułowanie „również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy” nie może być odczytywane- jak błędnie uczyniły to organy podatkowe – jako samodzielne kryterium uznania czynności za wypełniającą definicję działalności gospodarczej. Zawsze musi być ono interpretowane w łączności z początkowym fragmentem zdania pierwszego art. 15 ust. 2 ustawy o VAT [definiującego pojęcie działalności gospodarczej na potrzeby VAT - przyp. aut]. Sam fakt częstotliwego dokonywania czynności objętych przedmiotowo opodatkowaniem nie powoduje automatycznego nadania podmiotowi statusu podatnika VAT – okoliczności sprawy muszą wskazywać, że występuje on w obrocie jako handlowiec, usługodawca, producent…”

Zwróć uwagę, iż z powyższego wyroku oraz z wyroku 7 sedziów NSA z 29 października 2007 r. (sygn. akt I FPS 3/07) wynika, że ani Twój formalny status jako podatnika zarejestrowanego, ani okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie bądź jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości nie mogą przesądzać o opodatkowaniu VAT tej czynności. Trzeba więc dodatkowo ustalić, że w odniesieniu do tej konkretnej czynności występujesz w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Tak samo reguluje te kwestie unijna Dyrektywa 2006/112/WE. Z regulacji w niej zawartych wynika bowiem, że czynności dostawy towarów i świadczenia usług realizowane poza sferą aktywności gospodarczej podmiotu spełniającego formalne kryteria podatnika (np. w ramach jego aktywności prywatnej) nie podlegają opodatkowaniu, gdyż w tym zakresie podmiot ten nie działa w charakterze podatnika.

Za działalność gospodarczą nie można zatem uznać sprzedaży majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży, lecz spożytkowania w celach własnych.

Na tym tle spory z organami podatkowymi dotyczą zwłaszcza przypadków sprzedaży nieruchomości należących do majątku prywatnego (patrz też Czy musisz zapłacić VAT przy sprzedaży nieruchomości

Jak rozumieć pojęcia „cel oraz rezultat działalności gospodarczej?

Działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT nie musi być zasadniczo prowadzona w celu osiągnięcia zysku. Oznacza to, że można być podatnikiem VAT dążąc w ramach prowadzonej działalności do celów innych niż zarobkowe (np. działalność non profit).

Wyjątkiem jest tu wykorzystywanie towarów bądź wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły, co status podatnika VAT daje wtedy, gdy działalność ta wykonywana jest w celach zarobkowych.

Status podatnika VAT nie jest także zależny od efektów ekonomicznych prowadzonej działalności. Nie został on uzależniony od tego czy prowadzona działalność jest dochodowa czy też przynosi stratę. Z orzecznictwa ETS wynika, że za działalność gospodarczą dla celów VAT uznaje się też czynności, w wyniku których poczynione zostały nakłady na poczet jej prowadzenia, chociaż działalności tej nie rozpoczęto.

Wynika to z konieczności zapewnienia realizacji zasady neutralności, która wymaga aby już pierwszy wydatek inwestycyjny został uznany za działalność gospodarczą, a osoba go dokonująca – za podatnika. W konsekwencji osoba taka ma prawo do natychmiastowego odliczenia podatku przypadającego do zapłaty, bądź zapłaconego, związanego z tymi wydatkami inwestycyjnymi, bez konieczności oczekiwania na rozpoczęcie wykorzystywania swego przedsiębiorstwa.

Liczy się więc realny zamiar prowadzenia działalności gospodarczej, i racjonalne zmierzanie do jej podjęcia, nawet jeżeli nie uzyskano żadnego przychodu.

Oczywiście organy podatkowe mają prawo do oceny zamiaru i realnych podstaw rozpoczęcia prowadzenia przez taką osobę działalności gospodarczej oraz egzekwowania niesłusznie odliczonych kwot, zwłaszcza w przypadku udowodnienia oszustwa podatkowego.

Co oznacza „samodzielność” prowadzenia działalności gospodarczej?

Chodzi tu o wskazanie, że podatnikami VAT są jedynie te podmioty, które działają bez stosunku podporządkowania (charakterystycznego np. dla stosunku pracy), w warunkach niepewności np. co do popytu, konkurencji, a także ostatecznego efektu finansowego prowadzonej działalności - a zatem działają na własny rachunek i ryzyko.

Co nie jest działalnością gospodarczą?

Jeśli Twoja działalność nie charakteryzuje się opisanymi wyżej cechami, to nie zostanie ona uznana za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą. Niektóre rodzaje aktywności wprost zostały wyłączone z tego pojęcia.

Zatem wykonywaną samodzielnie działalnością gospodarczą nie są następujące czynności

a) wykonywane w ramach umowy o pracę (także stosunku służbowego, stosunku pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy);

b) wykonywane w ramach działalności wykonywanej osobiście (m.in. umów zlecenia, o dzieło, agencyjnych oraz innych umów o świadczenie usług), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do:

- warunków wykonywania tych czynności,

- wynagrodzenia

- odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zasady te mają odpowiednie zastosowanie wobec usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jeżeli są oni wynagradzani w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie. Chodzi tu również o wynagrodzenia wypłacane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

Kiedy powyższe wyłączenie będzie miało zastosowanie?

Generalnie chodzi tu o przypadki gdy zleceniobiorca na podstawie zawartej umowy działa na zewnątrz w imieniu zleceniodawcy i na jego rachunek. Jednocześnie zleceniodawca powierzając wykonanie określonych czynności zleceniobiorcy w stosunkach z podmiotami trzecimi sam bierze za nie odpowiedzialność. Dla osób trzecich będą to więc czynności zleceniodawcy, a nie ich faktycznego wykonawcy (czyli zleceniobiorcy).

Powinieneś dokładnie przeanalizować poszczególne zapisy umowy. Jeśli wprost została w niej zapisana klauzula o przejęciu odpowiedzialności wobec osób trzecich przez zlecającego, to przy spełnieniu pozostałych warunków (które raczej spełnia każda umowa) - wykonywane przez Ciebie w ramach tej umowy czynności nie zostaną uznane za samodzielną działalność gospodarczą opodatkowaną VAT.

Etap 3

Ustal, czy możesz skorzystać ze zwolnienia

Ustalenie, że Twoja działalność nosi cechy działalności samodzielnej nie oznacza, że od razu będziesz zobligowany do rozliczania podatku VAT. Istnieje bowiem szereg zwolnień, z których – spełniając określone warunki – będziesz mógł skorzystać.

Zwolnienia przedmiotowe

Istnieje szereg czynności, towarów i usług, które zostały zwolnione z VAT. Podlegają one zwolnieniu zawsze, niezależnie od tego, kto i jakich okolicznościach je wykonuje. 

Wszystkie zwolnienia przedmiotowe z VAT

Czy wykonywanie wyłącznie czynności zwolnionych przedmiotowo wymaga ewidencjonowania?

Jeśli wykonujesz wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo z VAT, nie jesteś zobowiązany do prowadzenia ewidencji dla potrzeb VAT, czyli zawierającej dane niezbędne do prawidłowego obliczenia podatku należnego i naliczonego.

W razie jednak dokonania sprzedaży towarów bądź usług podlegających opodatkowaniu jesteś (co do zasady) zobowiązany do obliczenia, zadeklarowania i odprowadzenia do urzędu skarbowego należnego z tego tytułu podatku VAT (patrz zwolnienia podmiotowo-przedmiotowe). W takim przypadku jesteś też zobowiązany zaprowadzić właściwą ewidencję, gdyż wysokość kwoty uzyskanej ze sprzedaży powinna wynikać z Twojej dokumentacji księgowej. Brak tej dokumentacji może skutkować w razie kontroli oszacowaniem wielkości Twojej sprzedaży oraz obliczeniem wysokości należnego podatku przez organ podatkowy.

Czy limit 150 000 zł wpływa na status podatnika wykonującego wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo?

Jeśli wykonujesz wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo z VAT, jesteś podatnikiem zwolnionym od tego podatku z mocy ustawy. Zwolnienie to przysługuje Ci już od początku wykonywania tych czynności, niezależnie od wysokości osiągniętego obrotu. Nie dotyczy Cię zatem obowiązujący w 2011 r. limit 150 000 zł, gdyż jest to kwota graniczna dla podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego, a nie tych wykonujących czynności zwolnione przedmiotowo z VAT.

Zwolnienie podmiotowe

Nawet jeśli wykonujesz czynności podlegające opodatkowaniu, to nie od razu musisz rozliczać się z podatku VAT. Do momentu przekroczenia ustawowego limitu obrotów z tytułu sprzedaży opodatkowanej (do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku) masz prawo korzystać z tzw. zwolnienia podmiotowego.

W 2011 r. limit wynosi 150 000 zł.

Jeśli jednak wykonujesz czynności:

• maklerskie,
• wynikające z zarządzania funduszami powierniczymi,
• wynikające z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze

wówczas obrót, którego dotyczy limit, wynosi 30-krotność kwoty prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie tych usług.

Jeśli jednak rozpoczynasz działalność w trakcie roku, to limit ten musisz ustalić proporcjonalnie do okresu prowadzonej sprzedaży.

Limit ten wyliczysz według wzoru:

kwota limitu rocznego (150 000 zł) x ilość dni (od podjęcia działalności do końca roku)

________________________________________________________________________

365

Jako podatnik zwolniony podmiotowo z VAT:

- nie masz obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R), a jeśli je złożysz, to zostaniesz zarejestrowany jako „podatnik VAT zwolniony”

- nie masz obowiązku sporządzania i składania deklaracji podatkowych

- nie masz obowiązku odprowadzania podatku VAT

- masz obowiązek prowadzić ewidencję sprzedaży w uproszczonej formie

- nie masz prawa odliczać podatku VAT naliczonego od zakupów związanych ze swoją działalnością (która jest zwolniona od podatku), a w związku z tym

-nie masz obowiązku prowadzić ewidencji zakupów i podatku naliczonego.

Uproszczona ewidencja sprzedaży może być prowadzona w dowolnej formie graficznej. Powinna jednak zawierać dane umożliwiające określenie momentu, w którym nastąpi przekroczenie granicznej kwoty, skutkującej utratą prawa do zwolnienia.

Powinna to być zatem co najmniej data dokonania sprzedaży i jej wartość. Można też posłużyć się gotowym wzorem ewidencji dla podatników VAT niekorzystających ze zwolnienia, wypełniając w niej wówczas jedynie te rubryki, które są wymagane przepisami.

Ewidencja musi być prowadzona na bieżąco, a kwoty obrotu powinny być w niej ujmowane narastająco.

W razie stwierdzenia, że nie prowadzisz uproszczonej ewidencji sprzedaży, bądź prowadzisz ją w sposób nierzetelny - naczelnik urzędu skarbowego bądź organ kontroli skarbowej określi wartość niezaewidencjonowanej sprzedaży w drodze oszacowania i ustali podatek przy zastosowaniu stawki 22% - bez prawa obniżenia VAT należnego.

Kto nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego?

Niektórzy podatnicy nie mają prawa do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego, co oznacza że stają się oni czynnymi podatnikami VAT już od momentu dokonania pierwszej sprzedaży.

Ze zwolnienia podmiotowego nie skorzystasz, jeśli jesteś podatnikiem:

1) dokonującym dostaw:

a) wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali,

b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycznej (PKWiU 40.10.10), perfum i wód toaletowych (PKWiU 24.52.11), kosmetyków upiększających do ust i oczu (PKWiU 24.52.12), kosmetyków do manicure i pedicure (PKWiU 24.52.13), pudrów kosmetycznych i higienicznych - z wyłączeniem przeznaczonych dla dzieci (PKWiU ex 24.52.14-00), pozostałych kosmetyków upiększających do twarzy (PKWiU 24.52.15-00.10), dezodorantów osobistych i preparatów przeciwpotowych (PKWiU 24.52.19-50.00), preparatów do higieny intymnej (PKWiU 24.52.19-90.10), środków higienicznych kosmetycznych, gdzie indziej niewymienionych (PKWiU 24.52.19-90.3), preparatów toaletowych dla zwierząt (PKWiU 24.52.19-90.60), kosmetyków i wyrobów perfumeryjnych, pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 24.52.19-90.90), kart do gry - z wyłączeniem kart do gry dla dzieci (PKWiU ex 36.50.41-00), cygar, również z obciętymi końcami, cygaretek i papierosów z tytoniu lub namiastek tytoniu (PKWiU 16.00.11), tytoniu do palenia (PKWiU 16.00.12-30), tabaki (PKWiU ex 16.00.12-90.20),

c) nowych środków transportu,

d) terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę;

2) świadczącym usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie

3) niemającym siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium kraju.

Szczegółowy zakres wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali oraz usług prawniczych i usług w zakresie doradztwa został w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom (…) – Dz. U. Nr 95, poz. 798;

Wiedz, że nawet jeśli korzystasz ze zwolnienia podmiotowego, to niektóre wykonywane przez Ciebie czynności nie są objęte tym zwolnieniem. Należą do nich następujące czynności:

import towarów

import usług

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

dostawa towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca.

Wykonanie tych czynności nie pozbawia Cię jednak prawa do korzystania ze zwolnienia podmiotowego.

Jak ustalić limit uprawniający do zwolnienia podmiotowego?

Pamiętaj, że do wartości limitu uprawniającego do zwolnienia nie wlicza się:

1) odpłatnej dostawy towarów zwolnionych od podatku (przedmiotowo)

2) oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku (przedmiotowo),

3) odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji

Oznacza to że do powyższego limitu wlicza się jedynie wartość tych transakcji, które podlegają opodatkowaniu (z wyjątkiem dostawy środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji).

Czy można zrezygnować ze zwolnienia podmiotowego?

Tak. Korzystanie z tego zwolnienia ma charakter dobrowolny. Można z niego zrezygnować zawiadamiając pisemnie o tym zamiarze właściwego naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym ma miejsce rezygnacja

Jeśli jesteś podatnikiem dopiero rozpoczynającym działalność, to również możesz zrezygnować ze zwolnienia. Wówczas musisz uczynić to przed dniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu.

Jakie są konsekwencje utraty prawa do zwolnienia podmiotowego?

Przekroczenie w 2011 r. kwoty limitu (150 tys. zł) powoduje, że tracisz prawo do zwolnienia z VAT w momencie przekroczenia tej kwoty i z tą chwilą powstaje u Ciebie obowiązek podatkowy. Jednak opodatkowaniu podlega jedynie nadwyżka przychodu ponad limit.

Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego możesz pomniejszyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia, pod warunkiem:

sporządzenia spisu z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty 50 000 zł oraz

przedłożenia w urzędzie skarbowym tego spisu w terminie 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia.

Tak samo postąpisz, gdy rozpocząłeś prowadzenie działalności w 2008 r. i faktyczna wartość sprzedaży, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę limitu.

Tracąc zwolnienie podmiotowe masz obowiązek

• dokonać zgłoszenia VAT-R (ewentualnie również VAT-R/UE);
• rozpocząć wystawianie faktur VAT
• prowadzić wymagane ewidencje dla celów VAT;
• rozpocząć składanie deklaracji VAT;
• wypełniać inne obowiązki wynikające ze statusu podatnika VAT.

Jeśli korzystasz ze zwolnienia podmiotowego i wykorzystując związki z kontrahentami, tak układasz swoje interesy, że uzyskujesz wartość sprzedaży znacznie odbiegającą od tej, którą uzyskałbyś w przypadku, gdyby związki te nie istniały, a w wyniku tych związków nastąpiło zmniejszenie wpływów podatkowych, tracisz zwolnienie od podatku od początku roku podatkowego.

Zwolnienie przedmiotowo-podmiotowe

Wykonując czynności zwolnione przedmiotowo oraz rozpoczynając równocześnie wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu masz możliwość korzystać ze zwolnienia z VAT do momentu przekroczenia ustawowego limitu obrotów z tytułu sprzedaży opodatkowanej (w 2008 r. jest to kwota 50 000 zł).

Obecnie bowiem ww. limit obrotu uprawniający do korzystania ze zwolnienia nie obejmuje wartości sprzedaży odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku). Zatem wartość czynności zwolnionych przedmiotowo nie wpływa negatywnie na wysokość powyższego limitu

Etap 4

Jak zarejestrować się dla potrzeb VAT

Jeśli wykonujesz samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT (bez względu na jej cel i rezultat) i nie korzystasz ze zwolnienia - masz obowiązek zarejestrować się jako podatnik tego podatku. Musisz to uczynić najpóźniej przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu.

W tym celu musisz wypełnić formularz zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R) i złożyć go właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, który zarejestruje Cię jako „podatnika VAT czynnego”. Otrzymasz potwierdzenie dokonania tej rejestracji (na druku VAT-5) z datą złożenia zgłoszenia rejestracyjnego.

Potwierdzenie VAT-5 zaświadcza, że dany podatnik o określonym NIP jest zarejestrowany jako „podatnik VAT czynny” lub „podatnik VAT zwolniony”. Ma ono zatem charakter prawny zaświadczenia, o którym jest mowa w art. 306a i nast. Ordynacji podatkowej. Jak każde zaświadczenie, potwierdza ono stan istniejący w dniu jego wydania. Powinno zostać wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 7 dni.

Jeśli jesteś osobą fizyczną, to dokonasz rejestracji na własne imię i nazwisko, podając swój adres zamieszkania. Natomiast podmioty niebędące osobami fizycznymi (np. spółka cywilna, jawna, z o.o.) w zgłoszeniu rejestracyjnym podaje z nazwę i siedzibę prowadzenia działalności.

Rejestracji dokonuje się w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce prowadzenia działalności, a jeśli działalność jest prowadzona na terenie kilku urzędów skarbowych, to rejestracji dokonuje się w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Jeśli chcesz dokonywać wewnątrzwspólnotowej dostawy bądź wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, powinieneś dodatkowo złożyć zgłoszenie VAT-R/UE. Otrzymasz wówczas specjalny numer identyfikacyjny niezbędny do przeprowadzania rozliczeń z krajami Wspólnoty. Numer ten zostanie Ci nadany na potwierdzeniu VAT-5 UE.

Jeśli rozpoczynasz działalność gospodarczą bądź wykonujesz ją krócej niż 12 miesięcy - termin zwrotu różnicy podatku wydłuża Ci się do 180 dni. Możesz jednak otrzymywać zwroty w terminach podstawowym (60 dni) bądź przyspieszony m (25 dni), pod warunkiem złożenia kaucji gwarancyjnej w urzędzie skarbowym.

Sposób złożenia kaucji dla podatników VAT UE określa rozporządzenie Ministra Finansów. Kaucja ta w wysokości 250 000 zł może być złożona w formie:

gotówki (przelew na rachunek bankowy właściwego US),

blokady świadectwa depozytowego obligacji skarbowych

gwarancji bankowej.

Uwaga!

Jeśli jesteś zwolniony z VAT przedmiotowo bądź podmiotowo – możesz, ale nie musisz złożyć zgłoszenie rejestracyjne. Jeśli je złożysz, to zostaniesz zarejestrowany jako „podatnik VAT zwolniony”, otrzymując potwierdzenie zarejestrowania Cię w tym rejestrze.

Pamiętaj, że termin do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego ma charakter materialnoprawny. Nie może więc zostać przywrócony na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej.

Wiedz też, że na wniosek zainteresowanego naczelnik urzędu skarbowego jest obowiązany potwierdzić, czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony. Zainteresowanym możesz być zarówno Ty sam, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.

Analogicznie na wniosek zainteresowanego biuro wymiany informacji o podatku VAT lub naczelnik urzędu skarbowego potwierdza zidentyfikowanie lub nie potwierdza zidentyfikowania określonego podmiotu na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba prawna, która nie jest takim podatnikiem, mający interes prawny w złożeniu wniosku.

Jaki jest charakter prawny rejestracji jako podatnika VAT?

Ponieważ rejestracja następuje w momencie samego zgłoszenia rejestracyjnego (czyli w momencie złożenia w urzędzie skarbowym druku VAT-R), to właśnie od tej chwili stajesz się zarejestrowanym podatnikiem VAT. Zarejestrowanie Cię jako „podatnika VAT czynnego” uprawnia Cię do dokonywania odliczeń podatku naliczonego i otrzymywania zwrotów. O tego też dnia na fakturach (i innych dokumentach) powinieneś podawać właściwy NIP. Jeśli numer ten nie został jeszcze nadany, to tymczasowo możesz podawać Regon bądź PESEL.

Zwróć uwagę, że naczelnik urzędu skarbowego rejestruje Cię (umieszcza we właściwym rejestrze) z datą złożenia zgłoszenia rejestracyjnego i z tą samą datą dokonuje potwierdzenia zarejestrowania Cię jako podatnika VAT (czynnego bądź zwolnionego).

W jakim terminie należy aktualizować dane?

Wszelkie zmiany danych, a także zaprzestanie prowadzenia działalności powinieneś zgłosić w urzędzie skarbowym w terminie 7 dni od dnia zaistnienia zmiany.

Jeśli tracisz prawo do zwolnienia

• przedmiotowego – to zgłoszenia rejestracyjnego (w przypadku gdy jesteś zarejestrowany – zgłoszenia aktualizacyjnego) jesteś zobowiązany dokonać przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towaru lub usługi, innych niż zwolnione od podatku
• podmiotowego - to zgłoszenia rejestracyjnego (w przypadku gdy jesteś zarejestrowany – zgłoszenia aktualizacyjnego) jesteś zobowiązany dokonać przed dniem, w którym tracisz prawo do zwolnienia,

Jeśli natomiast rezygnujesz ze zwolnienia:

przedmiotowego – odpowiednie zgłoszenie musisz złożyć przed początkiem miesiąca, w którym ma miejsce ta rezygnacja

podmiotowego - odpowiednie zgłoszenie musisz złożyć przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej.

Kiedy następuje wykreślenie podatnika z rejestru?

Jeśli jako zarejestrowany podatnik zaprzestaniesz wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, to masz obowiązek zgłosić ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenia tego powinieneś dokonać na druku VAT-Z. Jest to podstawa do wykreślenia Cię z rejestru podatników VAT.

Jeśli zaprzestanie działalności ma miejsce wskutek śmierci podatnika, zgłoszenia dokonuje jego następca prawny.

Uwaga!

Jeśli zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu nie zostało zgłoszone zgodnie z powyższymi regułami, to i tak naczelnik urzędu skarbowego wykreśli Cię z rejestru podatników, czyniąc to z urzędu.

Z urzędu zostanie również wykreślony podatnik (bez konieczności zawiadamiania go o tym), z którym nie ma kontaktu. Identycznie będzie, gdy kontaktu nie ma również z jego pełnomocnikiem bądź w wyniku przeprowadzonych czynności sprawdzających okaże się, że podatnik nie istnieje.

Jeśli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT UE nie złoży za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracji podatkowej, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podmiot z rejestru jako podatnika VAT UE i powiadamia go o powyższym.

Uwaga!

Wykreślenie podatnika z rejestru jako podatnika VAT jest równoznaczne z wykreśleniem go z rejestru jako podatnika VAT UE.

Etap 5

Ustal czy jesteś małym podatnikiem

Anna Welsyng

radca prawny, doradca podatkowy

Kancelaria welsyng.pl