Puste faktury
Pusta faktura stanowi co do zasady fakturę, gdzie wykazany został podatek, ale za fakturą nie stała dostawa towarów ani świadczenie usługi. Z sytuacją wystawiania pustych faktur można mieć do czynienia w przypadku intencjonalnego wystawienia faktur pomimo braku dostawy towaru lub świadczenia usługi, ale także w przypadku zmiany praktyki organów podatkowych, które mogą zacząć pewne rodzaje transakcji traktować odmiennie niż dotychczas, a podatnik jest nieświadomy zmienionej praktyki. W takich sytuacjach zasady podatku od towarów i usług powinny chronić podatników działających w dobrej wierze, ale czy tak jest na pewno? Sprawą zajął się TSUE (wyrok z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C-48/20).
Puste faktury - sprawa przed TSUE
Sprawa zawisła przed TSUE C-48/20 dotyczyła litewskiej spółki, która za pośrednictwem kart paliwowych dokonywała dostaw paliwa. Stacje benzynowe wystawiały faktury na rzecz litewskiej spółki, która następnie refakturowała je na rzecz firm transportowych. Organy podatkowe po przeprowadzonej kontroli doszły do wniosku, że w sprawie nie występują dostawy łańcuchowe, ale świadczenie transakcji finansowej przez podmiot litewski. Ponadto organy podatkowe zwróciły uwagę, że transakcje nie odzwierciedlały rzeczywistego przebiegu transakcji. W konsekwencji odmówiły podatnikowi prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego w Polsce od zakupu paliwa, jako że usługi finansowe są zwolnione z podatku VAT. Z kolei podatek VAT należny wykazany na fakturach sprzedaży powinien zostać zapłacony na zasadach określonych w art. 108 ustawy o VAT, czyli dotyczących „pustych faktur”.
Polski sąd administracyjny w pytaniu prejudycjalnym zaznaczył, że dotychczasowa praktyka krajowych organów podatkowych kwalifikowała transakcje sprzedaży paliwa przy użyciu kart paliwowych jako dostawy łańcuchowe i w ramach tej praktyki przyjmowano, że każdy z podmiotów dokonuje odpłatnej dostawy towarów, pomimo że faktycznie miało miejsce jedno wydanie towarów. Ponadto sąd zwrócił uwagę, że pomimo iż spółka, wystawiając faktury, działała w dobrej wierze, to formalnie wystąpiły przesłanki zastosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT dotyczącego „pustych faktur”, czyli konieczności rozliczenia VAT należnego mimo braku dostawy towarów czy świadczenia usług w rozumieniu przepisów o VAT.
Puste faktury a VAT
Przepis art. 108 ustawy o VAT stanowi implementację art. 203 dyrektywy VAT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku wystawienia faktury, na której wykazany zostanie podatek VAT należny, osoba prawna, fizyczna czy organizacja niemająca osobowości prawnej zobowiązana jest do zapłaty podatku.
W orzecznictwie wskazuje się, że gdy podatnik wystawił fakturę fikcyjną, niezwiązaną z żadną rzeczywistą transakcją, w której wykazał podatek VAT należny w związku z rzekomą transakcją, to uzasadnione jest zastosowanie przepisu o „pustych fakturach” przy jednoczesnym braku prawa do odliczenia podatku po drugiej stronie (przykładowo wyrok WSA w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2020 r., sygn. I SA/Po 532/20).
Faktury VAT wystawione w dobrej wierze
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 marca 2021 r., C-48/20, UAB „P” przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w B., zwrócił uwagę na bardzo istotną kwestię w przypadku stosowania zasad dotyczących „pustych faktur”, a mianowicie zastosowanie zasady dobrej wiary podmiotu wystawiającego faktury także w przypadku wszczęcia kontroli podatkowej i możliwości skorygowania błędnego rozliczenia VAT bez ponoszenia jego negatywnych skutków. Jeżeli podatnik wystawił faktury VAT w dobrej wierze, to przepisy krajowe, które nie zezwalają na korektę faktury z nienależnie wykazanym podatkiem VAT, są niezgodne z zasadami neutralności i proporcjonalności VAT. Możliwość dokonania korekty błędnego rozliczenia dokonanego w dobrej wierze powinna mieć zastosowanie także w toku kontroli podatkowej.
Konsekwencje wyroku TSUE
Wyrok TSUE może być bardzo istotny w praktyce stosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT i daje dodatkowe, nowe argumenty podatnikom w sporach z organami podatkowymi w przypadku, gdy podatnik zobowiązany będzie do zapłaty podatku, mimo działania w dobrej wierze.
Pogląd wyrażony w wyroku TSUE stoi także w sprzeczności z dotychczasową praktyką sądów administracyjnych, które wskazywały, że podatnik ma możliwość skorygowania pustej faktury i uniknięcia obowiązku zapłaty podatku na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli wykazał, że zapobiegł w stosownym czasie skutkowi w postaci uszczuplenia dochodów podatkowych, tj. przed wszczęciem kontroli przez organy podatkowe (przykładowo wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2018 r., sygn. I FSK 465/16). TSUE stwierdził, że skorygować „pustą fakturę” w dobrej wierze można także po wszczęciu kontroli.
Podsumowując, wyrok TSUE może mieć bardzo korzystne znaczenie dla podatników, którzy – postępując w dobrej wierze – wystawiali zgodnie z praktyką organów podatkowych faktury VAT. Wyrok będą mogły zastosować na przykład firmy sprzedające paliwo przy wykorzystaniu kart paliwowych, jeżeli organy będą kwestionowały zasadność wystawiania faktur (dostawy paliwa), traktując te transakcje jako finansowe zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 15 maja 2019 r. w sprawie C-235/18 Vega International.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec