Kiedy sporządzamy spis z natury?
Na gruncie ustawy o VAT spis z natury sporządza się w przypadkach gdy:
1) dochodzi do rozwiązania spółki cywilnej albo spółki osobowej,
2) dochodzi do zaprzestania prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej przez osobę fizyczną.
Należy także zaznaczyć, iż ten obowiązek ciąży na podatnikach także wtedy gdy naczelnik urzędu skarbowego nie zostanie zawiadomiony o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
Zapis zawarty w art. 14 ust 3 ustawy o VAT nakłada także obowiązek sporządzenia spisu z natury w przypadku gdy podatnik będący osobą fizyczną nie wykonuje czynności podlegających opodatkowaniu przez co najmniej 10 miesięcy (nie dotyczy to podatników, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej).
Artykuł ten budzi jednak dużo sporów, często wskazuje się na jego niezgodność z prawem unijnym. Można w tej kwestii wskazać np. orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 2011 roku. (sygn. akt I SA/Rz/209/11):
"(...) dyspozycja art. 14 ust. 3 ustawy VAT pozostaje w sprzeczności z unormowaniami zawartymi w tytule piątym VI Dyrektywy [obecnie dyrektywy 2006/112 – przyp. aut.]. Polski ustawodawca opodatkował zdarzenie, którego obecnie obowiązująca, jak i poprzednio obowiązująca Dyrektywa, nie przewidują. Zatem wadliwość implementacji VI Dyrektywy prowadzić musi do bezskuteczności regulacji zawartej w art. 14 ust. 3 ustawy VAT."
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Jaka jest podstawa opodatkowania spisu z natury?
Podstawą opodatkowania spisu z natury jest wartość towarów podlegających temu spisowi. Ich wartość jest obliczana jako tzw. wartość zaktualizowana (rynkowa), czyli taka po której można by nabyć analogiczny towar na rynku. Jak wyjaśnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 16 czerwca 2016 roku w sprawie C-229/15:
"(…) podstawą opodatkowania czynności w wypadku zaprzestania działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu jest wartość tych towarów w chwili tego zaprzestania, która uwzględnia zatem zmiany wartości rzeczonych towarów między ich nabyciem a wskazanym zaprzestaniem działalności."
Czy w przypadku śmierci podatnika jego spadkobiercy mają obowiązek sporządzenia spisu z natury?
Niekiedy wątpliwości może budzić czy spadkobierca musi sporządzać spis z natury po podatniku będącym spadkodawcą. Jak wyjaśnia Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 14 lipca 2016 roku (sygn. akt IBPP2/4512-398/16/KO) nie ma takiej potrzeby:
"(...) spadkobierca po zmarłym podatniku nie ma obowiązku sporządzenia spisu z natury przewidzianego w art. 14 ustawy o VAT i opodatkowania towarów objętych tych spisem. Wśród okoliczności wymienionych w powołanym przepisie, powodujących powstanie obowiązku sporządzenia spisu z natury, nie została bowiem wskazana śmierć podatnika. W oparciu o przywołane regulacje, spis z natury powinni zatem sporządzić podatnicy, natomiast żaden z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie nakłada takiego obowiązku na spadkobierców podatnika. Czynności tej Wnioskodawca nie jest zobowiązany dokonać również na mocy przepisów Ordynacji podatkowej, gdyż przepisy powołanej ustawy przewidują jedynie odpowiedzialność spadkobiercy za zobowiązania spadkodawcy, ale tylko powstałe za jego życia, zaś obowiązek sporządzenia remanentu powstaje po zaprzestaniu wykonywania czynności opodatkowanych, czyli po śmierci podatnika".
Likwidacja osób prawnych
Przepisy ustawy o VAT nakładają obowiązek przeprowadzenia spisu z natury w stosunku do spółek osobowych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Spółkami osobowymi zgodnie z Kodeksem spółek handlowych są:
- spółka jawna;
- spółka partnerska;
- spółka komandytowa;
- spółka komandytowo-akcyjna.
Zatem obowiązek ten nie dotyczy spółek kapitałowych, czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. Na co wskazuje także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 14 stycznia 2015 roku (sygn. akt I SA/ Lu 742/14):
"(...) sam fakt zaprzestania działalności (wykonywania czynności opodatkowanych) przez podatnika podatku VAT nie wpływa automatycznie na obowiązek podatkowy w oparciu o art. 14 ustawy o VAT. Obowiązek likwidacyjny VAT nie ciąży na podatniku posiadającym osobowość prawną, zaprzestającym działalności w wyniku likwidacji lub upadłości".