Takie wnioski płyną z ogólnopolskiego badania ankietowego (przeprowadzonego przez Departament Rachunkowości i Rewizji Finansowej w Ministerstwie Finansów od 20 lipca 2018 r. do 30 września 2018 r.) dotyczącego oceny efektów przeprowadzonej w 2014 r. deregulacji usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Raport z tego badania został przygotowany w marcu 2019 r. a opublikowany na stronie Ministerstwa Finansów w kwietniu 2019 r.
4 lata po deregulacji
Aktualnie, od 10 sierpnia 2014 r., tj. od dnia wejścia w życie przepisów ustawy z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz. U. poz. 768), czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych może wykonywać każda osoba, która:
- ma pełną zdolność do czynności prawnych,
- nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za ściśle określony katalog przestępstw, tj. za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości,
- posiada ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Wcześniej przez blisko 20 lat (tj. od 1994 r. do 9 sierpnia 2014 r.) czynności składające się na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych mogły wykonywać wyłącznie osoby uprawnione, tj. posiadające świadectwo kwalifikacyjne Ministra Finansów albo certyfikat księgowy Ministra Finansów oraz biegli rewidenci i doradcy podatkowi. Uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych wydawane były od 1994 r. Łącznie wydano ponad 100 000 uprawnień w tym: 69 276 certyfikatów księgowych oraz 34 787 świadectw kwalifikacyjnych.
Wymogi dotyczące uzyskania certyfikatu księgowego MF zmieniały się w przeciągu lat, decydowało w szczególności: kierunkowe wykształcenie, praktyka w księgowości czy zdanie z wynikiem pozytywnym egzaminu państwowego.
Deregulacja usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych - ankieta Ministerstwa Finansów
W badaniu ankietowym skierowanym do księgowych, ich klientów i wszystkich innych zainteresowanych osób Departament Rachunkowości i Rewizji Finansowej w Ministerstwie Finansów chciał dokonać swoistego bilansu skutków przeprowadzonej deregulacji. W badaniu wzięło udział 6418 osób, a 4333 osoby wypełniły ankietę w całości.
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Wybrane wyniki ankiety
67% wszystkich ankietowanych uznało, że deregulacja usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych nie była słuszna (z czego 48% twierdzi, iż decyzja o deregulacji była zdecydowanie niesłuszna, natomiast 19%, iż raczej niesłuszna).
Co świadczy o kwalifikacjach księgowego
- doświadczenie wynikające ze stażu pracy i wieloletniej praktyki (43% wskazań ankietowanych),
- wykształcenie, w tym ukończone kursy i szkolenia (26%)
- posiadanie certyfikatu państwowego (25%).
- certyfikat lub dyplom wydawany przez instytucje rynkowe wskazało tylko 4% ankietowanych.
Jakość świadczonych usług prowadzenia ksiąg rachunkowych po deregulacji
Zdecydowana większość ankietowanych uważa, iż w ostatnich 4 latach nastąpiło obniżenie jakości świadczonych usług prowadzenia ksiąg rachunkowych (52% wskazań), natomiast 17% jest zdania, iż poziom jakości tych usług podwyższył się. Dla 15% jakość pozostała na takim samym poziomie, zaś 16% respondentów stwierdziło, iż trudno ocenić zmianę jakości.
Ceny usług prowadzenia ksiąg rachunkowych po deregulacji
- obniżenie cen zaobserwowało 44% ankietowanych (z czego dla 32% było to znaczne obniżenie, a dla 12% niewielkie).
- podwyższenie cen zaobserwowało 29% ankietowanych (z czego na znaczne podwyższenie wskazało 5% ankietowanych, a na niewielkie 24%).
- ceny nie zmieniły się (19%),
- trudno ocenić (8% ankietowanych)..
Nowe kwalifikacje rynkowe (certyfikaty, świadectwa, dyplomy, licencje etc.) w zakresie usług księgowych, które pojawiły się w ostatnich 4 latach
- nie znam takich kwalifikacji (71%)
- znam takie kwalifikacje (ale część wskazanych przykładów nie można było uznać za kwalifikacje rynkowe, gdyż były to np. zawody regulowane: biegły rewident, doradca podatkowy, czy certyfikat księgowy MF); Wśród wymienianych kwalifikacji rynkowych żadne nie zostały wskazane jako szczególnie rozpoznawalne, czy preferowane.
Wnioski Ministerstwa Finansów
Podsumowując ankietę, Departament Rachunkowości i Rewizji Finansowej w Ministerstwie Finansów zestawił otrzymane wyniki z głównymi założeniami, jakie zostały przedstawione w uzasadnieniu do ustawy deregulacyjnej w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Deregulacja zakładała:
1) wzrost zainteresowania świadczeniem usług księgowych (usługowego prowadzenia ksiąg)
Z przeprowadzonej ankiety wynika, iż respondenci wykonujący usługi księgowe zauważyli w ostatnich 4 latach wzrost konkurencji na rynku usług księgowych, a także odnotowali wzrost liczby zleceń. Przedsiębiorcy korzystający z usług księgowych świadczonych przez firmę zewnętrzną ocenili, iż wzrosła dostępność usług księgowych.
Powyższe sugeruje, iż w ostatnich 4 latach nastąpił wzrost zainteresowania świadczeniem usług księgowych, jednakże wpływ na to mogły mieć również inne czynniki, niezdefiniowane w przeprowadzonym badaniu.
2) przejęcie przez rynek procesu weryfikacji księgowych pracujących w outsourcingu (certyfikacja księgowych przez instytucje rynkowe)
Różne instytucje funkcjonujące na rynku podejmują się stworzenia kwalifikacji rynkowych w zakresie usług księgowych. Jednakże wyniki ankiety wskazują, iż rynkowe kwalifikacje są słabo rozpoznawalne przez rynek, gdyż większość respondentów nie zna kwalifikacji, które pojawiły się w ostatnich 4 latach, w tym w głównej mierze przedsiębiorcy, którzy korzystają z usług biur rachunkowych.
Certyfikat księgowy MF jest wciąż najbardziej rozpoznawalnym rodzajem certyfikacji usług księgowych mimo tego, iż od ponad 4 lat nie można przystąpić do procedury jego uzyskania.
Ponadto warto zauważyć, iż według ankietowanych kryteriami najlepiej odzwierciedlającymi kwalifikacje i poziom wiedzy księgowego są nie tylko staż pracy, doświadczenie zawodowe, czy wykształcenie, ale również posiadanie certyfikatu państwowego. Certyfikaty lub dyplomy wydawane przez instytucje rynkowe mają dla badanych zdecydowanie mniejsze znaczenie. Respondenci zwracali również uwagę na istotną rolę aktualizacji przez osoby usługowo prowadzące księgi rachunkowe swojej wiedzy w obliczu często zmieniającego się prawa.
3) spadek cen usług księgowych
Odnośnie oceny zmiany stawek cen za usługi księgowe wśród ankietowanych brak jednomyślności – ocena zależy od przynależności do danej grupy respondentów. Większość wykonujących usługi księgowe zaobserwowała w ostatnich 4 latach obniżenie stawek cen, zaś większość przedsiębiorców korzystających z usług księgowych świadczonych przez firmy zewnętrzne – podwyższenie stawek. Jednakże wpływ na to mogły mieć również inne czynniki, nie zdefiniowane w przeprowadzonym badaniu.
4) jakość usług weryfikowana przez mechanizm rynkowy
Jakość usług prowadzenia ksiąg rachunkowych w ostatnich 4 latach obniżyła się. Takiego zdania jest większość badanych zarówno tych, którzy wykonują usługi księgowe, jak i tych, którzy z tych usług korzystają. Jednakże wpływ na to mogły mieć również inne czynniki, nie zdefiniowane w przeprowadzonym badaniu.
Ministerstwo ocenia w świetle ww. obserwacji, że nie wszystkie założenia deregulacji udało się osiągnąć.
Opisywane badanie ankietowe wykazało, iż w ostatnich 4 latach jakość usług świadczonych przez biura rachunkowe obniżyła się i chociaż na ten fakt mogły mieć wpływ również inne czynniki, nie tylko deregulacja, jest to zjawisko niepokojące, które wymaga podjęcia odpowiednich działań.
Ne wykształciły się ponadto skuteczne mechanizmy rynkowej certyfikacji, gdyż pojawiające się na rynku certyfikaty, licencje nie są powszechnie rozpoznawalne i nie cieszą się takim zaufaniem jak certyfikat księgowy wydawany przez Ministra Finansów. Oprócz tego ankietowani wskazują na potrzebę aktualizacji przez osoby prowadzące biura rachunkowe swojej wiedzy, tak aby była ona dostosowana do zmieniających się przepisów prawa.
Stąd MF sformułowało postulat stworzenia nowego, skutecznego, spełniającego oczekiwania rynku systemu certyfikacji usług księgowych. Dlatego MF zadeklarowało konieczność prowadzenia dalszych analiz i konsultacji.