Zamknięcie ksiąg rachunkowych a rok podatkowy

Za odrębne przepisy należy uznać przepisy o rachunkowości oraz przepisy regulujące funkcjonowanie osób prawnych oraz innych podmiotów będących podatnikami CIT, takich jak: Kodeks spółek handlowych, Prawo spółdzielcze, ustawa o fundacjach, ustawa o stowarzyszeniach itp. Według art. 12 ustawy o rachunkowości:

2. Księgi rachunkowe zamyka się, z zastrzeżeniem ust. 3-3d:

1) na dzień kończący rok obrotowy,

2) na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, o ile nie nastąpiło jego umorzenie,

3) na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,

4) w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, to jest na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,

5) na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, to jest na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,

6) na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości,

7) na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami

- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.

3. Można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku:

1) przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową, a także spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową;

2) połączenia jednostek, gdy w myśl ustawy rozliczenie połączenia następuje metodą łączenia udziałów i nie powoduje powstania nowej jednostki;

3) (uchylony).

3a. Można nie zamykać ksiąg rachunkowych, jeżeli podział jednostki następuje przez wydzielenie.

3b. Można nie zamykać ksiąg rachunkowych za rok obrotowy, w którym działalność jednostki przez cały czas pozostawała zawieszona, chyba że jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych lub występują inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze majątkowym lub finansowym.

3c. Przepisu ust. 3b nie stosuje się do emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się o dopuszczenie lub ubiegających się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku.

3d. Można nie zamykać ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku w przypadku śmierci przedsiębiorcy przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie kontynuowana przez przedsiębiorstwo w spadku.

Warto zauważyć, że zmiana formy prawnej nie zawsze zobowiązuje spółki do zamknięcia ksiąg rachunkowych. W przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (np. spółki z o.o. w spółkę akcyjną) nie powstaje obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych - zob. art. 12 ust. 3 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Oznacza to, że taka spółka może podjąć decyzję o dobrowolnym zamknięciu ksiąg, ale nie ma obowiązku ich zamykania. Jeżeli taka spółka dobrowolnie zamknie księgi rachunkowe, to - zdaniem organów podatkowych - w takich przypadkach dochodzi do zakończenia roku podatkowego na podstawie art. 8 ust. 6 ustawy o CIT.

Konsekwencje zamknięcia ksiąg

Wyżej wymienione sytuacje wywołują przymus zamknięcia ksiąg, a w konsekwencji obowiązek:

a) sporządzenia sprawozdania finansowego na dzień wskazany wyżej odrębnie dla różnych wymienionych tam sytuacji,

b) zakończenia roku podatkowego, nawet gdyby był on krótszy niż 12 kolejnych miesięcy,

c) sporządzenia i złożenia zeznania podatkowego w terminie trzech miesięcy od za- kończenia roku podatkowego.

Skutkiem tego rodzaju rozwiązań może być konieczność sporządzenia dwóch zeznań podatkowych w ciągu jednego roku.

Podstawy prawne zamknięcia ksiąg

Podstawy prawne zamknięcia ksiąg znajdują się w poniższych regulacjach.

1. Przy podziale spółek, gdy zgodnie z art. 529 § 1. k.s.h. podział jest dokonany:

1) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie); w tym przypadku spółka dzielona zostaje rozwiązana i wykreślona z rejestru. Zatem konieczność zamknięcia ksiąg wynika z art.12 ust. 2 pkt 2 u.rach. - na dzień zakończenia działalności (wykreślenia) spółki dzielonej,

2) przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek). Zamknięcie ksiąg wynika z art. 12 ust. 2 pkt 5 u.rach., gdyż w wyniku podziału powstaje nowa jednostka - zamknięcia dokonuje się na dzień przed rejestracją podziału,

3) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki). Konieczność zamknięcia ksiąg wynika z art. 12 ust. 2 pkt 2 u.rach. - na dzień zakończenia działalności (wykreślenia) spółki dzielonej,

4) przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie). Podział taki nie powoduje konieczności zamknięcia ksiąg, ponieważ spółka dzielona nie przestaje funkcjonować, a tylko wydziela część majątku na rzecz innej spółki.

2. W przypadku łączenia spółek, gdy zgodnie z art. 492 § 1 k.s.h. połączenie jest dokonane:

1) przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie) - co do zasady istnieje obowiązek zamknięcia ksiąg spółki przejmowanej - ale może do tego nie dojść, jeżeli metodą rozliczenia połączenia będzie metoda łączenia udziałów. Jeżeli połączenie spółek zostanie dokonane metodą nabycia, zamknięcie ksiąg spółki przejmowanej powinno nastąpić na dzień połączenia (wpisania połączenia do rejestru) zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 4 u.rach.,

2) przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki) - spółka przejmowana ma obowiązek zamknąć księgi na podstawie art. 12 ust. 2 pkt 5 na dzień przed rejestracją połączenia spółek,

3) przez przekształcenie spółek (zmiany formy prawnej) w takim przypadku, co do zasady istnieje obowiązek zamknięcia ksiąg spółki przekształcanej na podstawie art. 12 ust. 2 pkt 3 na dzień poprzedzający zmianę (rejestrację zmiany) formy prawnej. Można jednak nie dokonywać zamknięcia ksiąg spółki przekształcanej, jeśli spółka osobowa lub cywilna jest przekształcana w inną spółkę osobową lub spółka kapitałowa jest przekształcana w inną spółkę kapitałową.

Artykuł niniejszy jest fragmentem publikacji: CIT 2019. Komentarz